1 year ago
61
Ο Τσαρλς Σίμικ, που πέθανε στις 9 Ιανουαρίου στο Ντόβερ του Νιου Χάμσαϊρ από επιπλοκές άνοιας, ήταν εξέχων Αμερικανός ποιητής σερβικής καταγωγής. Γεννήθηκε ως Ντούσαν Σίμιτς το 1938 στο Βελιγράδι, αλλά από το 1953 έζησε στις ΗΠΑ όπου μετανάστευσε με την οικογένειά του. Η παιδική του ηλικία υπήρξε τραυματική και την επισκίασαν τα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που τα έζησε στη Γιουγκοσλαβία. Αυτές τις δύσκολες πρώιμες εμπειρίες του τις συναντάμε συχνά στην ποίησή του. Μετά τον πόλεμο ο πατέρας του έφυγε από το Βελιγράδι και πήγε στην Ιταλία.
Το 1948 η μητέρα του κατάφερε και έφυγε παράνομα, διασχίζοντας τα σύνορα προς την Αυστρία χωρίς διαβατήριο. (Του είχε πει πως όταν ήταν νέα, οι γέροι και οι γριές στο σπίτι τους μιλούσαν ελληνικά.) Οταν ο Ντούσαν ήταν 14 ετών, η μητέρα του, που ήταν καθηγήτρια μουσικής και όπερας, κατάφερε τελικά να ταξιδέψει στο Παρίσι. Επειτα από έναν χρόνο όλη η οικογένεια, γονείς και δύο αγόρια, ξανάσμιξαν στην Αμερική. Εγκαταστάθηκαν στο Σικάγο, ο Ντούσαν έγινε Τσάρλι και πήγε στο ίδιο γυμνάσιο που είχε πάει και ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ. Μάλιστα, είχε τον ίδιο καθηγητή Γαλλικών με τον Χέμινγουεϊ. Στο γυμνάσιο άρχισε να ασχολείται με την ποίηση.
Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύθηκαν το 1959 στο περιοδικό Chicago Magazine. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου και υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό. Μετά πήγε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης δουλεύοντας τα βράδια για να μπορεί να πληρώνει τα δίδακτρα. To 1966 παντρεύτηκε τη σχεδιάστρια μόδας Χέλεν Ντούμπιν. Απέκτησαν δύο παιδιά και ένα εγγόνι. Η πρώτη του ποιητική συλλογή What the Grass Says δημοσιεύθηκε το 1967. Ηταν ένας από τους κορυφαίους στον κόσμο ποιητές. Εχει γράψει 26 ποιητικές συλλογές. Παράλληλα, δημοσίευσε αρκετά δοκίμια και 80 βιβλία με μεταφράσεις γαλλικής, σερβικής, κροατικής, σλοβενικής και βορειομακεδονικής ποίησης.
Η ποίησή του εν μέρει βασίζεται στις εμπειρίες του από το εμπόλεμο Βελιγράδι, στην ένδεια και στις ατιμίες της σύγχρονης ζωής, υλικές και πνευματικές. Το έργο του έχει μια διαύγεια, μια αυθεντικότητα που λίγοι από τους σύγχρονούς του κατέχουν. Ο διευθυντής της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, όταν του απένειμαν τον τίτλο του Δαφνοστεφούς Ποιητή, είπε ότι τον επέλεξε «από μια τελική λίστα 15 ποιητών για την εκπληκτική γνησιότητα του έργου του». Ποιήματά του δημοσιεύθηκαν στα πιο έγκυρα λογοτεχνικά περιοδικά, όπως το New Yorker, το Poetry, το Field, το Boulevard, το Gettysburg Review, το Raritan. Τακτικός συνεργάτης της επιθεώρησης Τhe New York Review of Books και του Der Spiegel, για κάποιο διάστημα διετέλεσε poetry editor του Paris Review.
Το έργο του Σίμικ είναι δύσκολο να καταταγεί κάπου, να ταξινομηθεί. Μερικά ποιήματά του έχουν μια σουρεαλιστική, μεταφυσική τάση, απεικονίζοντας ρεαλιστικές εικόνες αδιεξόδου, βίας και απελπισίας. Ο ίδιος ομολόγησε: «Είμαι αμετανόητος ρεαλιστής. Ο σουρεαλισμός δεν έχει κανένα νόημα σε μια χώρα σαν την Αμερική, όπου, όπως είναι γνωστό, εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν ταξιδέψει με UFΟ. Οι πολιτείες μας είναι γεμάτες άστεγους και τρελούς που παραμιλάνε στους δρόμους και που κανείς δεν τους δίνει σημασία. Εγώ τους παρατηρώ και τους κρυφακούω. Οι ταξιδιωτικοί μου πράκτορες ήταν ο Χίτλερ και ο Στάλιν».
Πολλοί ήταν εκείνοι που επηρέασαν τη γραφή του και την ποιητική του γλώσσα: η αρχαία κινεζική ποίηση, οι ποιητές της αρχαίας Ρώμης, Γάλλοι συμβολιστές, Αμερικανοί μοντερνιστές, ο Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο Γιουγκοσλάβος ποιητής Βάσκο Πόπα, ο Ουόλτ Γουίτμαν, οι Αντρέ Μπρετόν και Στεφάν Μαλαρμέ. Ηταν ευρύτατα αναγνωρισμένος ως ένας από τους κατ’ εξοχήν αυθεντικούς και μοναδικούς ποιητές της εποχής μας. Τα ποιήματά του έχουν γρήγορο τέμπο και σκοτεινό, κοφτερό χιούμορ.
Δίδαξε Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο του Νιου Χάμσαϊρ και στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Το 1972 δίδαξε για ένα διάστημα στο Πανεπιστήμιο Χέιγορντ της Καλιφόρνιας.
Τότε ήταν που γνωριστήκαμε με αφορμή ποιητική ανάγνωση στο βιβλιοπωλείο Cody’s στο Μπέρκλεϊ. Διαπιστώσαμε πως είχαμε κοινούς φίλους, όπως οι Κένεθ Ρέξροθ, Τζορτζ Χίτσκοκ, Φίλιπ Λαμαντία, Λόρενς Φερλινγκέτι και Νάνος Βαλαωρίτης. Θυμάμαι που διάβασε ένα ποίημά του για τον Εζρα Πάουντ σε εκδήλωση που είχε οργανώσει ο οίκος Σίτι Λάιτς τον Νοέμβριο του 1972 στο Σαν Φρανσίσκο. Για πρώτη φορά διάβασα ποιήματά του σε παλιό τεύχος του περιοδικού «Kayak» του Τζορτζ Χίτσκοκ τον Μάιο του 1971. Μου το είχε δανείσει ο Νάνος Βαλαωρίτης. Το «Kayak» ήταν το περιοδικό των σουρεαλιστών της Δυτικής Ακτής. Τον Οκτώβριο του 1997 ήρθε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ να διαβάσει ποιήματά του προσκεκλημένος από το Poetry Room που διηύθυνε ο Στρατής Χαβιαράς. Εκεί επανασυνδεθήκαμε μετά 25 συναπτά έτη.
Ο Τσαρλς Σίμικ δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος ποιητής, αλλά και ένας μεγάλος των γραμμάτων, αφού έγραψε δοκίμια, κριτικές, μελέτες. Αφήνει πίσω του μεγάλο έργο και πολλά βραβεία για την ποίησή του, όπως το Πούλιτζερ, το Ουάλας Στίβενς της Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών, το ΜακΑρθουρ και το International Griffin Poetry Prize. Το 2007 ήταν ο Δαφνοστεφής Ποιητής των ΗΠΑ.
Ανήκει στους ολίγους αλλά εκλεκτούς συγγραφείς που έγραψαν σε μια γλώσσα που δεν ήταν η μητρική τους, επαληθεύοντας τον Χάρολντ Μπλουμ που έχει γράψει πως «η αμερικανική γλώσσα ανανεώνεται κάθε τόσο από τους μετανάστες». Παιδί μεταναστών που δεν μιλούσε αγγλικά μέχρι τα δεκαπέντε του χρόνια, η ποίησή του έχει σκιάσεις σκότους σε συνδυασμό με φωτεινές τραγικές εκλάμψεις. Τα ποιήματά του είναι κάτι σαν παραμύθια, αλλόκοτα παραμύθια από έναν άλλον πλανήτη. Εκεί υπάρχει ειρωνεία, ιστορία, χιούμορ, τραγικότητα, η έκπληξη του τελευταίου στίχου, κάτι που σε κρατάει σε διέγερση όσο διαβάζεις το ποίημα. Η ποίησή του έχει μεταφραστεί σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και στα ελληνικά. Στην Αθήνα ήρθε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Οκτώβριο του 2010 για την παρουσίαση του βιβλίου του «H μουσική των άστρων». Ποιήματά του είχε απαγγείλει ο Κωνσταντίνος Τζούμας, ενώ συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο υπογράφων. Η ποίησή του απευθύνεται στους πολλούς, όχι στους λίγους. Υπήρξε ο μέγας παρατηρητής της Ιστορίας, του κόσμου, της ζωής. Η μία παρατήρηση τον οδηγούσε σε μια άλλη και σε μια άλλη και έφτιαξε στίχους που αγγίζουν ακόμη και όσους δεν ασχολούνται με την ποίηση.
English (US)