Το πολύπαθο Σουδάν και οι Ελληνες

Η φυγή όσων μελών της ελληνικής κοινότητας του Σουδάν μπορούσαν να διαφύγουν, ενώ άλλοι παραμένουν εγκλωβισμένοι, ίσως να σημαίνει το τέλος της μακράς ιστορίας των Ελλήνων σε αυτή την πλούσια, αλλά πολύπαθη χώρα. Το μέλλον εξαρτάται από τη διάρκεια και την ένταση του νέου εμφυλίου πολέμου και από την κατάσταση που θα επικρατεί όταν μια πλευρά νικήσει ή όταν οι αντιμαχόμενοι στρατηγοί συμφωνήσουν σε κάποια πολιτική διευθέτηση.

Πριν από τη σύγκρουση που ξέσπασε στις 15 Απριλίου, το Σουδάν ήταν ήδη η χώρα με τα περισσότερα πραξικοπήματα σε μια ήπειρο που κλονίζεται συνεχώς από πολιτική αστάθεια. Η ιστορία των Ελλήνων στο Σουδάν, όπως και σε πολλές αφρικανικές χώρες, είναι στενά συνδεδεμένη με τέτοιες περιπέτειες. Οταν οι συνθήκες το επέτρεπαν (και ας μην ήταν πάντα οι ευνοϊκότερες), Ελληνες μετανάστευαν σε άγνωστες περιοχές με την ελπίδα ότι θα αξιοποιούσαν τις ευκαιρίες που τους προσέφερε η νέα τους χώρα. Με τα χρόνια, ελληνικές κοινότητες εδραιώθηκαν σε πολλές χώρες της Αφρικής, έγιναν κομμάτι της ευρύτερης κοινωνίας (παρότι πολλοί είχαν την καρδιά πάντα στην Ελλάδα). Οταν οι συνθήκες άλλαζαν προς το χειρότερο, πολλοί έφευγαν, ενώ άλλοι προσπαθούσαν να προσαρμοστούν, να συνεχίσουν στη νέα πατρίδα. Σήμερα πολλοί είναι παιδιά ή και εγγόνια των πρώτων Ελλήνων στην περιοχή. Μόνο όταν οι πολιτικές συνθήκες αποθαρρύνουν την ύπαρξη ελληνικών (και άλλων) κοινοτήτων ή η κατάσταση γίνεται άκρως επικίνδυνη, τότε αποφασίζουν και οι περισσότεροι Ελληνες να φύγουν. Αυτό που συμβαίνει στο Σουδάν σήμερα συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών η Αίγυπτος και το Κονγκό.

Ο χρόνος θα δείξει εάν αυτό είναι το οριστικό κλείσιμο ενός σημαντικού κεφαλαίου της συναρπαστικής ιστορίας της ελληνικής Διασποράς.

Από το 1956 που το Σουδάν απέκτησε την ανεξαρτησία του έχουν καταμετρηθεί έξι επιτυχημένα πραξικοπήματα, 12 αποτυχημένα και 17 που αποκαλύφθηκαν πριν προχωρήσουν (σύνολο 35). Οταν ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος μετά την ανεξαρτησία, η παροικία των 6.000 Ελλήνων άρχισε να φθίνει, έως ότου έφθασε στους λιγοστούς (περίπου 150), που και αυτοί σήμερα φεύγουν. Η ελληνική παρουσία στη χώρα άρχισε με πόλεμο: 153 πάροικοι ακολούθησαν τον Αιγύπτιο ηγέτη Μεχμέτ Αλί όταν κατέλαβε το Σουδάν στα μέσα του 19ου αιώνα. Το 1881, η εξέγερση του θρησκευτικού ηγέτη Μάχντι ανέτρεψε τα πράγματα και ο αριθμός των Ελλήνων συρρικνώθηκε. «Η ελληνική, ωστόσο, παρουσία θα γίνει και πάλι αισθητή μετά την κατάληψη της χώρας από τον αγγλοαιγυπτιακό στρατό (1899) και τη μετεγκατάσταση –κυρίως στο Χαρτούμ– Ελλήνων της Αιγύπτου, οι οποίοι θα δημιουργήσουν, με την πάροδο του χρόνου, εύρωστες και άριστα οργανωμένες κοινότητες», σημειώνει ο Ευθύμιος Σουλογιάννης στην πολύτιμη συλλογική έκδοση «Οι Ελληνες της Διασποράς: 15ος-21ος αι.» (Βουλή των Ελλήνων, 2006). Οι Ελληνες του Σουδάν διέπρεψαν στο εμπόριο, στη βιομηχανία, στις επιχειρήσεις, στις επιστήμες κ.ά. Παρά την παρακμή της δραστήριας κοινότητας μετά την ανεξαρτησία, πολλοί Ελληνες έμειναν. Μεταξύ αυτών ήταν ο Γιώργος Παγουλάτος, ιδιοκτήτης και διευθυντής του ιστορικού ξενοδοχείου Ακροπόλ στο Χαρτούμ. Οπως σημείωσε σε σχόλιο στο Twitter η Ματίνα Στεβή, δημοσιογράφος των New York Times με πείρα από την Ανατολική Αφρική, ο Παγουλάτος «μου είχε πει ότι και την πιο δύσκολη στιγμή του Σουδάν, αυτός δεν σκέφθηκε να εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Το Σουδάν ήταν το σπίτι του». Ο Παγουλάτος πέθανε πέρυσι. Μέλη της οικογένειάς του έφθασαν στο Τζιμπουτί τη Δευτέρα, συνοδεία ιταλικών δυνάμεων.

Ο χρόνος θα δείξει εάν αυτό είναι το οριστικό κλείσιμο ενός σημαντικού κεφαλαίου της συναρπαστικής ιστορίας της ελληνικής Διασποράς ή εάν μια μέρα Ελληνες θα συμμετάσχουν πάλι στην ανοικοδόμηση του Σουδάν.