Το παζλ των επενδύσεων για αποθήκες ενέργειας

Έτοιμος να μπει «στην πρίζα» είναι ο  κλάδος αποθήκευσης ενέργειας στην Ελλάδα,  με τη διεξαγωγή τριών διαγωνισμών έως το τέλος του έτους μέσω των οποίων θα δοθεί επενδυτική και λειτουργική ενίσχυση  ύψους 341 εκατ. ευρώ για αυτόνομες μονάδες αποθήκευσης με μπαταρίες συνολικής ισχύος 1000 MW, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των σχετικών έργων το τέλος του 2025.

Κατά την ίδια περίοδο αναμένεται και η περάτωση του έργου αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ισχύος 680 MW και προϋπολογισμού 650 εκατ. ευρώ  υποδομή μεγάλης αποθήκευσης  -και από πλευράς χρόνου- που θα πλαισιώσει τις μπαταρίες που έχουν χρόνο αποθήκευσης 2-4 ωρών κατά μέσο όρο.

Τα έργα αυτά  θα αποτελέσουν την «εμπροσθοφυλακή» των επενδύσεων της τάξης των τουλάχιστον 5 δις. ευρώ που εκτιμάται ότι απαιτούνται για να επιτευχθεί ο στόχος του υπό αναθεώρηση Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) που προβλέπει εγκατεστημένη ισχύ από μονάδες αποθήκευσης 8,1 GW (5,6 GW από μπαταρίες και 2,5 GW από αντλησιοταμίευση) στο τέλος της δεκαετίας από μηδέν που είναι σήμερα. Η δημιουργία μονάδων αποθήκευσης στη χώρα μας έχει ήδη καθυστερήσει και η ανάγκη να προχωρήσουν το ταχύτερο δυνατό -ιδίως όσο «ανεβάζει ταχύτητα» και η διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα  κατέστη απόλυτα σαφής το τελευταίο διάστημα, μετά το «καμπανάκι» από τον ΑΔΜΗΕ για τους κινδύνους που εγκυμονεί για την ευστάθεια του συστήματος η διαχείριση της πλεονάζουσας «πράσινης» ενέργειας (λόγω και της στοχαστικότητας που την διακρίνει), ελλείψει συστημάτων αποθήκευσης.

Ο οδικός χάρτης των διαγωνισμών

Στο πλαίσιο αυτό, το προσχέδιο της Υπουργικής Απόφασης που δόθηκε για δημόσια διαβούλευση έως τις 2 Μαΐου και περιγράφει τον οδικό χάρτη για τους τρεις διαγωνισμούς δίνει ακριβώς  το «σήμα» που περίμεναν οι επενδυτές από Ελλάδα και εξωτερικό που περιμένουν στην ουρά.  Τα έργα που έχουν λάβει Άδεια Αποθήκευσης από τη ΡΑΑΕΥ και δικαιούνται να συμμετάσχουν στους διαγωνισμούς…συσσωρεύουν ισχύ που αγγίζει τα 27 GW, υπερτετραπλάσια δηλαδή σε σχέση με τον στόχο του ΕΣΕΚ που σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς είναι ούτως ή άλλως υπεραισιόδοξος.  Ειδικά για τις αυτόνομες μονάδες αποθήκευσης με μπαταρίες, αρμόδια στελέχη εκτιμούν ότι χωρίς Μηχανισμό Αποζημίωσης Ισχύος (κάτι που βρίσκεται υπό εξέταση από τις ελληνικές αρχές) και περαιτέρω κρατικές ενισχύσεις, ο στόχος αυτός δεν θα επιτευχθεί.  Προβληματισμό που φαίνεται να συμμερίζεται και η κυβέρνηση, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες προσανατολίζεται στο να διοχετεύσει πρόσθετα κονδύλια ύψους 85 εκατ. ευρώ για έργα αποθήκευσης μέσω του προγράμματος REPower EU.

Σε κάθε περίπτωση, η δημοσίευση της τελικής Υπουργικής Απόφασης –που αναμένεται στα μέσα Μαϊου- θα ανοίξει τον δρόμο για να προκηρυχθεί από τη ΡΑΑΕΥ ο πρώτος διαγωνισμός, μέσω του οποίου θα ενισχυθούν μονάδες μπαταριών συνολικής ισχύος 400 MW  σε όλη Ελλάδα και θα διενεργηθεί έως το τέλος Ιουνίου. Θα ακολουθήσει ακόμα ένας διαγωνισμός για υλοποίηση αυτόνομων μπαταριών  ισχύος 300 MW   έως το τέλος Σεπτεμβρίου και ένας τρίτος  πάλι για 300 MW έως το τέλος του έτους, ο οποίος όμως έχει γεωγραφικό περιορισμό, καθώς δικαίωμα συμμετοχής θα έχουν μόνο μονάδες με μπαταρίες που θα χωροθετηθούν στις Ζώνες Απολιγνιτοποίησης (Δυτική Μακεδονία-Μεγαλόπολη). Πρόκειται δηλαδή για σταθμούς όπου θα αποθηκεύεται η «πράσινη» ενέργεια που θα παράγεται από τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς που αναπτύσσονται στα λιγνιτικά πεδία.

Επενδυτική και λειτουργική ενίσχυση

Για να υλοποιηθούν  τα έργα μπαταριών των 1000 MW θα λάβουν αφενός  «εφάπαξ»  επενδυτική στήριξη 200.000 ευρώ/Μεγαβάτ, αφετέρου ενίσχυση των εσόδων τους από τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας (λειτουργική ενίσχυση) για 10 χρόνια από την έναρξη ισχύος Η δε λειτουργική ενίσχυση θα ισχύει για 10  χρόνια από την έναρξη λειτουργίας κάθε μονάδας αποθήκευσης, με τον επενδυτή της κάθε μονάδας που θα προκριθεί  να υπογράφει σύμβαση λειτουργικής ενίσχυσης  με τον ΔΑΠΕΕΠ. Η καταβλητέα ενίσχυση θα υπολογίζεται διακριτά για κάθε έργο, με στόχο να καλύψει τη διαφορά μεταξύ των ετήσιων Εσόδων Αναφοράς και των αναμενόμενων καθαρών εσόδων αγοράς από τη συμμετοχή των έργων στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.  Προβλέπεται παράλληλα η δημιουργία ενός Μηχανισμού Κινήτρων Αποδοτικής Δραστηριοποίησης, που θα παρέχει κίνητρα στους επενδυτές για την άντληση όσο το δυνατόν περισσότερων εσόδων από τις αγορές.

Το σχέδιο της Υπουργικής Απόφασης προβλέπει -μεταξύ άλλων- ότι δικαίωμα συμμετοχής στις δημοπρασίες θα έχουν έργα που έχουν λάβει Άδεια Αποθήκευσης από τη ΡΑΑΕΥ, ωστόσο προβάδισμα στη «μάχη» για τις ενισχύσεις ενδέχεται να έχουν τα πιο ώριμα έργα συνολικής ισχύος άνω των 5 GW που έχουν ήδη εξασφαλίσει και περιβαλλοντική αδειοδότηση. Προκειμένου να διασφαλιστούν επαρκείς συνθήκες ανταγωνισμού, προβλέπεται μέγιστο όριο τα 100 MW  για κάθε υποψήφιο έργο (και ελάχιστο όριο το 1 MW.). Επιπροσθέτως, σε κάθε διαγωνισμό εφαρμόζεται όριο ελάχιστου αριθμού τεσσάρων συμμετεχόντων που δεν αποτελούν συνδεδεμένα μεταξύ τους πρόσωπα. Τίθεται επίσης μέγιστο όριο ισχύος συμμετοχής ανά συμμετέχοντα σε κάθε ανταγωνιστική διαδικασία που ορίζεται σε 25% της δημοπρατούμενης ισχύος, καθώς και μέγιστο όριο κατακύρωσης ανά συμμετέχοντα -σωρευτικό για την πρώτη και την δεύτερη ανταγωνιστική διαδικασία- που ορίζεται σε 100 MW.

Στο προσχέδιο ορίζεται επίσης  μία σειρά τεχνικών χαρακτηριστικών που θα πρέπει να πληρούν τα έργα για να «κλειδώσουν»  εγγυημένη τιμή αποζημίωσης. Εάν κατά τη δοκιμαστική λειτουργία των μονάδων που θα προκριθούν, διαπιστωθεί πως κάποιος σταθμός παραβιάζει αυτές τις προδιαγραφές, τότε θα μπορεί η ΡΑΑΕΥ με απόφασή της να τον απεντάξει από το σχήμα στήριξης. Παράλληλα, θα διενεργούνται έλεγχοι ανά διετία λειτουργίας των έργων.

Ελκυστική αγορά-Ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον

Τούτων λεχθέντων, σύντομα  θα φανεί ποιοι από τους επενδυτές που έχουν σχέδια για μονάδες αποθήκευσης θα δώσουν το παρών στον πρώτο διαγωνισμό του Ιουνίου, αλλά και στους επόμενους. Από ελληνικής πλευράς ισχυρά τοποθετημένες στον κλάδο είναι η MYTILINEOS, η  ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή με έργα συνολικής ισχύος άνω των 3 GW (μάλιστα στα τέλη Μαρτίου η ΡΑΕ ενέκρινε για τη συγκεκριμένη εταιρεία  11 άδειες αποθήκευσης για έργα συνολικής ισχύος άνω των 2,4 GW σε μία ημέρα !) ο όμιλος ΔΕΗ, ο όμιλος Κοπελούζου, η Helleniq Energy, η Eunice Energy Group  αλλά και  η MORE Energy, η «πράσινη» θυγατρική του ομίλου της Motor Oil που υπέβαλε στις αρχές του έτους άδειες για έργα αποθήκευσης συνολικής ισχύος άνω των 300 MW.  Μεταξύ των ξένων εταιρειών που έχουν σχέδια για δημιουργία μονάδων αποθήκευσης είναι οι γαλλικές EDF, Voltalia και Akuo Energy, η ιταλική Enel Green Power και η πορτογαλική EDPR.  Μάλιστα, πέραν των αυτόνομων μονάδων, πολλές εταιρείες επιδιώκουν να ενσωματώσουν υποδομές αποθήκευσης (μπαταρίες) σε υφιστάμενα έργα ΑΠΕ, ώστε να αποκτήσουν ταχύτερα όρους σύνδεσης από τον ΑΔΜΗΕ, ανεβαίνοντας πιο ψηλά στην «σειρά» των έργων που παίρνουν προτεραιότητα για δέσμευση ηλεκτρικού χώρου.

Μεταξύ των ελκυστικότερων αγορών στην Ευρώπη η Ελλάδα

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Aurora Research, η Ελλάδα –τηρουμένων των αναλογιών- έχει τον πιο φιλόδοξο στόχο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών για εγκατάσταση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρίες Αυτή ακριβώς η φιλοδοξία είναι ο βασικός παράγοντας που την καθιστά μεταξύ των πέντε ελκυστικότερων αγορών μαζί με την Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία και την Ισπανία.   Η ελληνική αγορά ωστόσο παίρνει υψηλούς βαθμούς και σε όλα τα κριτήρια που εξετάζει η εταιρεία: Ύπαρξη σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου για την εν λόγω δραστηριότητα, ύπαρξη κρατικής στήριξης, μέγεθος και προοπτικές της αγοράς, διαθέσιμες πηγές εσόδων (αρμπιτράζ τιμών στην ενδοημερήσια αγορά , αγορά εξισορρόπησης, παροχή επικουρικών υπηρεσιών κ.α.).

Σύμφωνα με τον εξειδικευμένο οίκο ενεργειακών αναλύσεων,  ο ρόλος-κλειδί που έχουν οι μπαταρίες στο σχέδιο απανθρακοποίησης του ενεργειακού κλάδου της Ευρώπης «μεταφράζεται» σε κύμα εγκαταστάσεων τέτοιων μονάδων τα επόμενα χρόνια, οδηγώντας σε αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος συστημάτων αποθήκευσης με μπαταρίες στα 42 GW έως το τέλος της δεκαετίας και τουλάχιστον 95 GW έως το 2050  στην  Γηραιά Ηπειρο, έναντι μόλις 5 GW σήμερα.  Η προβλεπόμενη αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των μπαταριών κατά την Aurora μεταφράζεται σε επενδύσεις της τάξης των 70 δις. ευρώ την περίοδο 2023-2050, με πάνω από το 40% του ποσού αυτού να δαπανάται έως το τέλος της δεκαετίας.