Το ωκεάνιο τραγούδι του Ουόλτ Ουίτμαν

Ουόλτ Ουίτμαν (1819-1892), ο μεγάλος βάρδος της Αμερικής: «Να κοιτάς τη μέρα που χαράζει!». Φωτ. SHUTTERSTOCK

Θα μπορούσε να φανεί σαν μία ακόμα ναρκισσιστική ανάρτηση στα λεγόμενα σόσιαλ: ο τίτλος «Τραγούδι του εαυτού μου». Κι όμως, είναι από τις εμβληματικότερες ποιητικές συνθέσεις του αμερικανικού 19ου αιώνα. Ο Ουόλτ Ουίτμαν, ο δημιουργός του περίφημου «Τραγουδιού», ήρθε μέσα στο 1855 με τα «Φύλλα χλόης» να δώσει ό,τι πιο πολυπρισματικό μπορούσε να δώσει η νεότατη ακόμη Αμερική στην ποίηση. Και αυτό το ωκεάνιο συνθετικό ποίημα έρχεται τώρα στα ελληνικά μέσα από την ολόφρεσκη μετάφραση του Δημήτρη Δημηρούλη (δίγλωσση έκδοση από τον Gutenberg).

Δεν ήταν μόνος του βέβαια ο Ουίτμαν, μου υπενθυμίζει ο κύριος Γκρι. Υπήρχε ο μέγιστος Χόθορν, ο δαιμόνιος Πόε, υπήρχαν οι «τρανσεντεταλιστές» Εμερσον και Θορό, ο Μαρκ Τουέιν και ο Αμπροουζ Μπιρς, υπήρχε και η απίστευτη Εμιλι Ντίκινσον. «Και, φυσικά», παρεμβαίνει ο κύριος Γκρι, «ο πανμέγιστος Χέρμαν Μέλβιλ. Υπό μία έννοια, στην ποίηση της Αμερικής της εποχής, τα “Φύλλα χλόης” είναι ό,τι ήταν για το μυθιστόρημα ο “Μόμπι Ντικ”».

«Μέσα από μένα πολλές φωνές για χρόνια βουβές, /Φωνές από ατέλειωτες γενιές σκλάβων, / Φωνές από πόρνες και δύσμορφους ανθρώπους»…

Πυρηνική θέση κατέχει στα «Φύλλα» το «Τραγούδι του εαυτού μου». Η αποθέωση της αμερικανικής φύσης, της δροσιάς και της ερημιάς, του κοσμογονικού «πειράματος» της Αμερικής σε ένα ευρύ, πολιτισμικό και ανθρωπολογικό επίπεδο, η μείξη των φυλών, ο ινδιάνικος σαμανισμός δοσμένος υπόκωφα, ένας διάχυτος πανσεξουαλισμός που τόσο θα συγκινήσει εκατό χρόνια μετά τους μπίτνικς και τους χίπις, η θέωση της ατομικότητας αλλά και της κοινότητας. «Γελώ μ’ αυτό που αποκαλείτε αποσύνθεση,/ Και γνωρίζω το εύρος του καιρού.// Είμαι ο ποιητής του σώματος,/ Και είμαι ο ποιητής της ψυχής. // Οι απολαύσεις του παράδεισου δικές μου και δικά μου τα μαρτύρια της κόλασης,/ Τις πρώτες τις μπολιάζω και τις μεγαλώνω πάνω μου…/ τ’ άλλα τα μεταφράζω σε καινούρια γλώσσα».

Οργιαστικό, διονυσιακό ποιητικό άσμα για τη δυναμική της παρούσας στιγμής όπου ο εαυτός είναι μόνον η αφετηρία: ο ποιητής ανακαλύπτει σε κάθε στιγμή τις μικρές και μεγάλες ενώσεις με τον κόσμο, με το άγνωστο, με το ξένο, με το διαφορετικό. Η πόρνη και ο πρόεδρος στον Λευκό Οίκο, ο φυγάς σκλάβος και οι γυμνοί νεαροί στα ποτάμια, όλα γίνονται ένα πρόσωπο που βιώνει το αίμα σαν κάτι ζωντανό, ζεστό, οδυνηρό μα και αναστάσιμο. «Μέσα από μένα πολλές φωνές για χρόνια βουβές,/ Φωνές από ατέλειωτες γενιές σκλάβων,/ Φωνές από πόρνες και δύσμορφους ανθρώπους,/ (…) Κι από ιστούς που ενώνουν τ’ άστρα – κι από μήτρες, κι εκκρίσεις πατρικές»…

Ποίηση αισιόδοξη; Οχι· την περιορίζουμε έτσι. Είναι ποίηση, αφηγηματική και λυρική μαζί, επική και οραματική, ερωτική και πεισιθάνατη, που αγκαλιάζει την ύπαρξη με όλα τα αγκάθια και τα άνθη της.