Το «μάτι» του σουλτάνου και ο «μάστορης» που παρακολουθούσε τον Γεώργιο (Γιωργή) Βιζυηνό

Eναυσμα, έστω και μέσω... παρακολουθήσεων, δίνει ο επιστολογράφος της «Κ» για να (ξανα)διαβάσουμε έργα, ενός εκ των κορυφαίων των γραμμάτων μας. Από πού να αρχίσεις; «Ο Μοσκώβ Σελήμ»· «Το αμάρτημα της μητρός μου»· «Ποίος ήταν ο φονεύς του αδελφού μου»· «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως»· «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» και τόσα άλλα. Πλούσια η κληρονομιά του και σε ποιητικές συλλογές, στίχους του έχουμε ακούσει ή τραγουδήσει, ίσως δίχως να ξέρουμε ότι του ανήκουν: «Φουρτούνιασεν η θάλασσα και βουρκωθήκαν τα βουνά!/ Είναι βουβά τ’ αηδόνια μας και τα ουράνια σκοτεινά/ κι η δόλια μου η ματιά θολή/ παιδί μου, ώρα σου καλή!».Οι δύο φωτογραφίες στην κορυφή είναι από την ταινία (2001, σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη) που βασίστηκε στο μυθιστόρημα «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον». Στον διπλό ρόλο –του συγγραφέα-αφηγητή και του παππού– τάνυσε χορδές καρδιάς με την ερμηνεία του ο Ηλίας Λογοθέτης, ενώ τον μικρό Γιωργή υποδύθηκε η Φραγκίσκη Μουστάκη. Ο Γεώργιος Βιζυηνός άφησε την τελευταία του πνοή στο Δρομοκαΐτειο, ετών 47, τη χρονιά που η Αθήνα μεθούσε διοργανώνοντας τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, αφήνοντας πίσω του αθάνατα κείμενα.

Κύριε διευθυντά 
Ειλικρινά πιστεύουμε ότι το όποιο αποτέλεσμα της έρευνας για την υπόθεση των μυστικών παρακολουθήσεων θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για παρόμοιες πρακτικές στο μέλλον; Οσοι έχουμε ασκήσει ή υποστεί κάποιου είδους εξουσία, δηλαδή όλοι, έχουμε κάτι να πούμε γι’ αυτήν την ορμέμφυτη, αρχετυπικού βάθους πρακτική. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει κάποιον που χρειάζεται μια επωφελή για τον ίδιον παρακολούθηση να την κάνει, εφόσον μπορεί. 

Δύο παραδείγματα, εξίσου απλοϊκά με την άποψή μου. Πρώτο, η λογοτεχνική μαρτυρία του Γεωργίου Βιζυηνού, όπου, αφού κατακεραυνώνει το «κακοδαιμονέστατον εσνάφι των ραπτών», αναθεματίζει τον «μάστορήν (του) μικρόσωμον, καχεκτικόν γερόντιον», (ο οποίος) «(…) δεν έπαυε επιτηρών με ύπερθεν των μεγάλων και στρογγύλων αυτού διοπτρών, μη τυχόν εκτείνω ολίγον τον μαργωμένον πόδα ή ορθώσω επί μικρόν την κατάκοπον σπονδυλικήν μου στήλην». 

Το δεύτερο, από επίσκεψη στο μουσείο Τοπ Καπί, στην Κωνσταντινούπολη: Στην αίθουσα συνεδριάσεων των βεζίρηδων, οι ξεναγοί πληροφορούν τους επισκέπτες ότι ένα παραθυράκι πάνω από τα μιντέρια, όπου κάθονταν οι βεζίρηδες, χρησίμευε για να μπορεί ο σουλτάνος, αθέατος πίσω απ’ αυτό, να παρακολουθεί όποτε ήθελε τις συνεδριάσεις τους και να ελέγχει τον τρόπο που, όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά, χειρίζονταν τις υποθέσεις της αυτοκρατορίας. Βεβαίως, ο σουλτάνος αραιά και που ήταν πίσω απ’ την κρυψώνα του. Το παραθυράκι, όμως, ήταν πάντα εκεί, με ή χωρίς τον σουλτάνο πίσω του, υποχρεώνοντας τους βεζίρηδες να δίνουν κάθε φορά τον καλύτερό τους εαυτό.