«Θέλω να φύγω από τη γη αληθινός Ελληνας» – Η «ελληνική» περιπέτεια του Μάικλ Σουάντ

Η άφιξή του στις ΗΠΑ έγινε πρωτοσέλιδο. Στις 18 Νοεμβρίου 1958, η εφημερίδα Washington Post δημοσίευσε τη φωτογραφία μιας γυναίκας που χάιδευε στοργικά ένα μικρό αγόρι υπό τον τίτλο: «Το μωρό της μιλάει ελληνικά». Ο Μάικλ Σουάντ ήταν τότε 22 μηνών, ένα από τα επτά «ορφανά της Ελλάδας» που υποδέχτηκαν οι θετοί γονείς τους σε μια ξένη χώρα. Εξι δεκαετίες μετά, έχοντας ήδη ανασυνθέσει την ιστορία της βιολογικής του μητέρας, ο Σουάντ εγκλωβισμένος σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο προσπαθεί μάταια «να ανακτήσει την ελληνική ιθαγένεια».

Τα κιτρινισμένα αποκόμματα των εφημερίδων, το προσωρινό ελληνικό διαβατήριο που εκδόθηκε όταν ήταν μωρό για να ταξιδέψει στο εξωτερικό, η ένορκη βεβαίωση της μητέρας του για την υιοθεσία, το αμερικανικό πιστοποιητικό πολιτογράφησης, τίποτε από όλα αυτά δεν έχει κριθεί μέχρι στιγμής επαρκές τεκμήριο, εξαιτίας ορισμένων ανακολουθιών στα ονόματα που εμφανίζονται σε κάποια έγγραφα.

«Ξεχωριστή σύνδεση»

«Δεν νιώθω τελείως Αμερικανός, ούτε τελείως Ελληνας. Δεν μεγάλωσα σε ένα ελληνικό σπίτι, δεν μιλώ τη γλώσσα, αλλά όποτε επισκέπτομαι τη χώρα νιώθω μια ξεχωριστή σύνδεση, είναι δύσκολο να το περιγράψω», λέει ο κ. Σουάντ σε τηλεφωνική επικοινωνία του με την «Κ». «Εχω στην κατοχή μου τη ληξιαρχική πράξη γέννησης, το διαβατήριό μου που εκδόθηκε το 1958. Ολα αυτά είναι η ταυτότητά μου. Ωστόσο μου λένε ότι δεν μπορώ να είμαι αυτός ο άνθρωπος. Προσπαθώ να γίνω αυτός που είμαι πραγματικά».

Μελετώντας τα έγγραφα που έχει στη διάθεσή του ο κ. Σουάντ, η «Κ» ξετυλίγει το νήμα της ζωής του. Γεννήθηκε στην Αμαλιάδα στις 16 Νοεμβρίου 1956. Δύο χρόνια αργότερα η μητέρα του, Σταυρούλα Τσουκαλά, υπέγραψε ένορκη βεβαίωση για την υιοθεσία του εξώγαμου τέκνου της. Το συγκεκριμένο έγγραφο συντάχθηκε σε συμβολαιογραφικό γραφείο παρουσία ενός δικηγόρου και ενός καφεπώλη, οι οποίοι είχαν ρόλο μαρτύρων. Στην υπεύθυνη δήλωσή της η Τσουκαλά, 23 ετών τότε, ανέφερε ότι δίνει τη συγκατάθεση να υιοθετηθεί και να ταξιδέψει στο εξωτερικό ο γιος της, Κωνσταντίνος. «Κατανοώ ότι πράττοντας ούτως, δεν θα δικαιούμαι ποτέ, ούτε θα εγείρω οιαδήποτε αξίωση να εισέλθω στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Μάρτυς μου ο Θεός και η Αγία Γραφή», σημείωνε.

Ηταν ένα από τα «ορφανά της Ελλάδας» που δόθηκαν για υιοθεσία στις ΗΠΑ και έχουν εγκλωβιστεί σε ένα γραφειοκρατικό λαβύρινθο, προσπαθώντας να ανακτήσουν την ελληνική ιθαγένεια.

Οι νέοι γονείς του κ. Σουάντ φωτογραφίζονταν μαζί του σε δημοσιεύματα αμερικανικών εφημερίδων. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ της εποχής, είχαν ζητήσει τη βοήθεια του ελληνικής καταγωγής επιχειρηματία Τζορτζ Πέτρου, για να βρουν κάποιο παιδί. «Ακόμη κι αν είχαμε ψάξει σε όλη την Ελλάδα δεν θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει καλύτερη επιλογή», είχε δηλώσει σε ένα από εκείνα τα δημοσιεύματα η θετή του μητέρα, Μπέτυ Σουάντ. Υπολογίζεται ότι 3.200 παιδιά, ηλικίας από δύο εβδομάδων έως 14 ετών, έφυγαν προς υιοθεσία από την Ελλάδα στις ΗΠΑ μεταξύ του 1949 και του 1962.

Η υιοθεσία του δεν ήταν κάποιο καλά κρυμμένο μυστικό. Γνώριζε, από μικρή ηλικία τη διαδρομή του. Ωστόσο, για πολλά χρόνια δεν ήθελε να σκαλίσει το παρελθόν, να αναμοχλεύσει τυχόν τραυματικές αναμνήσεις. Οταν απέκτησε ο ίδιος το πρώτο του παιδί, αποφάσισε να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες. Εντόπισε τη βιολογική του μητέρα, η οποία πέθανε το 2006, και έμαθε περισσότερα για τις συνθήκες γύρω από τη γέννηση και την υιοθεσία του.

Η ταυτοπροσωπία

Το 2015 ξεκίνησε τη διαδικασία για να αποκαταστήσει και σε επίσημα έγγραφα την ελληνική καταγωγή του. Αποδείχτηκε πιο δύσκολο απ’ ό,τι φανταζόταν. Οπως προκύπτει από την ηλεκτρονική αλληλογραφία του με δικηγόρους και υπαλλήλους ελληνικών προξενικών αρχών, δεν θεωρείται ακόμη εφικτή η ταυτοπροσωπία. Σύμφωνα με όσα του έχουν κοινοποιήσει, υπάρχουν έγγραφα στα οποία οι θετοί γονείς του εμφανίζονται με διαφορετικό επώνυμο και η βιολογική του μητέρα με άλλο μικρό όνομα. Ο ίδιος εξηγεί ότι εκείνη την εποχή λόγω και της ελλιπούς μετάφρασης ήταν εφικτό κάποιο όνομα να αλλοιωθεί κατά τη μεταφορά του.

Η Λίντα Κάρολ Τρότερ εξηγεί στην «Κ» ότι η περίπτωση του κ. Σουάντ δεν είναι μοναδική. Για την ίδια, αφού εντόπισε την ελληνική βιολογική της οικογένεια, χρειάστηκαν περίπου δυόμισι χρόνια και μια μακρά δικαστική διαδικασία προκειμένου να ανακτήσει την ιθαγένεια. Το 2019 ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «The Eftychia Project», με σκοπό να βοηθήσει και άλλους ανθρώπους να βρουν τις ελληνικές ρίζες τους ή να λύσουν αντίστοιχα γραφειοκρατικά ζητήματα. Επί δύο χρόνια συναντιούνται με εκπροσώπους των ελληνικών αρχών και υπουργικά στελέχη ζητώντας μεγαλύτερη διαφάνεια στα θέματα των υιοθεσιών τους και εξορθολογισμό της διαδικασίας για την αναγνώρισή τους ως πολιτών της χώρας.

Η κ. Τρότερ, το ελληνικό όνομα της οποίας είναι Ευτυχία Νούλα, αναφέρει ότι πολλά παιδιά που είχαν δοθεί προς υιοθεσία έφυγαν από την Ελλάδα με διαβατήρια και ότι ορισμένοι τα έχουν ακόμη στην κατοχή τους. Συνήθως, διαφορά στα ονόματα αρκεί για να περιπλέξει τις καταστάσεις. Στις προτάσεις που έστειλε το «Eftychia Project» προς την ελληνική κυβέρνηση για την επίλυση αντίστοιχων ζητημάτων περιλαμβάνεται και μια επιστολή του κ. Σουάντ. «Οταν φύγω από αυτή τη γη, θέλω να είμαι αληθινός Ελληνας», γράφει.