Θα πάνε οι νέοι στις κάλπες;

Κάποιες μαζικές μεταπανδημικές εκδηλώσεις, όπως οι συναυλίες, εξελίχθηκαν και σε όχημα έκφρασης αντισυστημικών αισθημάτων, διαδεδομένων στους νέους. Είναι αμφίβολο όμως κατά πόσον αυτά τα ρεύματα θα εκφραστούν και στην κάλπη.

Στις τελευταίες εθνικές εκλογές, τον Ιούλιο του 2019, οι νέοι ηλικίας 17-24 ετών αποτέλεσαν το 8,4% του εκλογικού σώματος, λέει στην «Κ» ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας ερευνών Alco, Κώστας Παναγόπουλος. «Με βάση τα στοιχεία του exit poll», σημειώνει, «περίπου 1 στους 3 απείχε». Στην πραγματικότητα, όμως, μπορεί να ψήφισαν οι μισοί από αυτούς που είχαν δικαίωμα ψήφου, τονίζει. «Πάρα πολλοί Ελληνες του εξωτερικού δηλώνουν τα παιδιά τους και στο ελληνικό δημοτολόγιο χωρίς να έχουν ζήσει ποτέ στην Ελλάδα», λέει ο κ. Παναγόπουλος, συμπληρώνοντας πως οι νέοι που σπουδάζουν στο εξωτερικό είναι επίσης εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο, αλλά επειδή «είμαστε από τις ελάχιστες χώρες που δεν μπορούν να ψηφίσουν στο εξωτερικό», εξηγεί, καταλήγουν να μην ψηφίζουν πολλοί από αυτούς. Το 2019, σύμφωνα με το exit poll, το 38% των 17-24 είχε ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ, 30,4% Νέα Δημοκρατία, 5,7% ΜέΡΑ25, 4,9% Κίνημα Αλλαγής και 4,8% Χρυσή Αυγή, μεταξύ άλλων. «Περίπου 55% αυτής της ηλικιακής ομάδας ψήφισε από το Κίνημα Αλλαγής και αριστερότερα», δηλώνει ο κ. Παναγόπουλος. Τι να περιμένουμε για τις επικείμενες εκλογές του 2023;

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Alco, 35% των νέων ηλικίας 17-34 ετών που συμμετείχαν είπαν ότι δεν θα ψηφίσουν. Ο κ. Παναγόπουλος πιστεύει ότι το πραγματικό ποσοστό θα είναι μεγαλύτερο. «Στις δημοσκοπήσεις υποεκτιμάται το ποσοστό όσων δεν θα πάνε να ψηφίσουν, γιατί κάποιος που δεν θα ψηφίσει δεν θα απαντήσει σε μια δημοσκόπηση», λέει στην «Κ». Παρ’ όλα αυτά τονίζει πως η εκλογική αποχή των νέων είναι κάτι διαχρονικό. Αυτό που βλέπει να έχει αλλάξει σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν είναι το κυρίαρχο συναίσθημα αυτής της ηλικιακής ομάδας. «Ηταν η οργή – σήμερα είναι η απογοήτευση και η ανασφάλεια», σημειώνει.

Ο Στράτος Γεωργούλας, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και επικεφαλής του Εργαστηρίου Κοινωνιολογίας της Νεότητας του Ελεύθερου Χρόνου και του Αθλητισμού, δηλώνει στην «Κ» πως ποιοτικές μελέτες που έχουν κάνει στο εργαστήριο έχουν δείξει ότι η συμμετοχή των νέων στην πολιτική ενεργοποιήθηκε το 2008 και κορυφώθηκε τον Ιανουάριο του 2015, αλλά από τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς οι νέοι ξεκίνησαν πάλι να απέχουν από τις εκλογές και να συμμετέχουν σε εναλλακτικές συλλογικότητες πολιτικής έκφρασης. Οι νέοι, τονίζει, δεν εμπιστεύονται πια την κατεστημένη συμμετοχή, αλλά σε αυτό ενέχει ο πολιτικός κίνδυνος της καπήλευσης αυτού του είδους της κοινωνικοποίησης «από οπτικές που δεν θέλουν να στηρίξουν τη βουλευτική δημοκρατία». «Δεν σημαίνει ότι νέος ίσον αριστερός», λέει ο κ. Γεωργούλας, τονίζοντας πως ο ΣΥΡΙΖΑ κινητοποίησε μια ομάδα νέων, την οποία όμως άρχισε να χάνει από τον Σεπτέμβριο του ’15. «Περιμένω τα εξωκοινοβουλευτικά αριστερά κόμματα να αυξήσουν το ποσοστό τους, αλλά από την άλλη υπάρχουν και οι αντίθετες κινητοποιήσεις – υπάρχει αναβρασμός και απογοήτευση από τους κυρίαρχους θεσμούς», συμπληρώνει.

Σύμφωνα με τις εκλογικές τάσεις που δημοσίευσε το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς αυτό τον μήνα, στις επερχόμενες εκλογές το 26% της ηλικιακής ομάδας 17-44 ετών σκοπεύει να ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ, το 22,8% Νέα Δημοκρατία, ενώ 16,7% απάντησε «Δεν ξέρω/Δεν απαντώ». Σε διαδικτυακή έρευνα του People of Greece που διενεργήθηκε τον Νοέμβριο, το 27% των νέων ηλικίας 17-24 που συμμετείχαν δήλωσε πως αν γίνονταν αύριο εκλογές θα ψήφιζε Νέα Δημοκρατία, το 13% ΣΥΡΙΖΑ, ενώ 13% δήλωσε πως σκοπεύει να ψηφίσει αλλά δεν έχει αποφασίσει ακόμη τι. Στην έρευνα «Τι πιστεύουν οι Ελληνες» του μη κερδοσκοπικού οργανισμού διαΝΕΟσις που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, το 27,7% των νέων ηλικίας 17-24 δήλωσε πως δεν τους εκφράζει ο άξονας Δεξιά – Αριστερά. Το 17,3% αυτοτοποθετήθηκε στο Κέντρο, ενώ ένα 10,9% απάντησε «Δεν ξέρω/Δεν απαντώ».

Στις τελευταίες εθνικές εκλογές, τον Ιούλιο του 2019, οι νέοι ηλικίας 17-24 ετών αποτέλεσαν το 8,4% του εκλογικού σώματος.

«Το μεγάλο παιχνίδι παίζεται στο Κέντρο», δηλώνει στην «Κ» η Γεωργία Παναγιωτίδου, διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο ΑΠΘ με ειδίκευση στην εφαρμοσμένη πολιτική ανάλυση. Οι νέοι, τονίζει, έχουν πάντα μια πιο αριστερόστροφη στάση σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, αλλά από το 2019 μέχρι σήμερα η μερίδα των νέων που βρίσκεται στο Κέντρο –μια μερίδα που δηλώνει ότι δεν ασχολείται πολύ με την πολιτική και σίγουρα ασχολείται πολύ λιγότερο από τους νέους που ψηφίζουν συνειδητοποιημένα Αριστερά ή Δεξιά– αυξάνεται. «Περιμένουμε ότι θα υπάρχει μεγάλη αποχή στους νέους – το είδαμε και στις φοιτητικές εκλογές του Μαΐου», δηλώνει. Το ποιο κόμμα θα ψηφίσουν όσοι νέοι πάνε στις κάλπες θα εξαρτηθεί από το αν θα καταφέρουν τα πολιτικά κόμματα να ακουστούν σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, βρίσκοντας τα κανάλια επικοινωνίας της, τα οποία αποκαλεί «infotainment» –από το information (πληροφορία) και entertainment (ψυχαγωγία)– και βρίσκονται στα social media, όπως το luben, και αν θα ακουμπήσουν τα θέματα που αφορούν τους νέους, που μεταξύ άλλων είναι η αλλαγή, η οικονομία, η ανασφάλεια και τα ζητήματα κοινωνικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, αναφέρει.

Στην έρευνα της διαΝΕΟσις, το 42,4% των νέων ηλικίας 17-24 που συμμετείχαν δήλωσε πως η πολιτική τούς ενδιαφέρει πολύ ή αρκετά, με ένα 57,6% να δηλώνει ότι τους ενδιαφέρει λίγο ή καθόλου. Στην πρόσφατη έρευνα του People of Greece, ένα 43% των νέων ηλικίας 17-24 δήλωσε πως τους ενδιαφέρει πολύ ή αρκετά η πολιτική, ενώ 36% της ίδιας ηλικιακής ομάδας δήλωσε με απόλυτη βεβαιότητα ότι θα ψηφίσει στις επερχόμενες εκλογές.

Η χαμηλή συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι νέοι δεν ασχολούνται με την πολιτική, λέει στην «Κ» ο Γιάννης Τσίρμπας, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ και διευθυντής του Εργαστηρίου Ελληνικής Πολιτικής. «Η τάση είναι όντως για μικρότερη συμμετοχή των νέων με τους παραδοσιακούς τρόπους, αλλά είναι άλλη διάσταση η στάση τους απέναντι στην πολιτική και άλλη η διάσταση της εμπλοκής τους».

Ως ένα συγκρατημένο παράδειγμα έκλαμψης πολιτικής συμμετοχής, ο Αλέξης Ρουτζούνης, διευθυντής ερευνών στην Kapa Research, αναφέρει τις συναυλίες του ΛΕΞ, τις οποίες η κ. Παναγιωτίδου χαρακτηρίζει κοινωνικοπολιτικές αλλά όχι κομματικές. «Ναι μεν αναδεικνύει τις ανισότητες της κοινωνίας και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νεότεροι», αναφέρει ο κ. Ρουτζούνης, «αλλά δεν καλεί σε κάποιου είδους οργανωμένη μαζική αντίδραση».

Σύμφωνα με τον κ. Τσίρμπα, στη σημερινή νεολαία επικρατεί το clicktivism και το hashtagctivism – ακτιβισμός των κλικ και των χάσταγκ, μέσω των οποίων δημιουργείται μια διαρκής διαδικτυακή, αντισυμβατική συμμετοχή στην πολιτική. Δεν είναι όμως πολιτική η αντιπολίτευση του καναπέ; «Είναι λιγότερο επιφανειακή πολιτική έκφραση από το να πηγαίνεις κάθε 4 χρόνια να ψηφίζεις ή να έχεις την παθητική στάση οικογενειακής ταύτισης με ένα κόμμα», τονίζει. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, οι νέοι αποτελούν σημαντικό κομμάτι της δεξαμενής των αναποφάσιστων ψηφοφόρων. «Δεν πιστεύουν ότι τους αφορά αυτό που συμβαίνει με την πολιτική, είναι επιφυλακτικοί στο τι μπορεί να κάνει για αυτούς η συμμετοχή στις εκλογές», λέει ο κ. Τσίρμπας, τονίζοντας όμως πως κανείς δεν προσπαθεί εμπράκτως να τους κερδίσει. «Κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν έχει κάποια πραγματική στρατηγική επαναπρόσκλησης όλων αυτών που αντί να πάνε να ψηφίσουν», δηλώνει στην «Κ», «προτιμούν να πάνε για μπάνιο».