Τα αναπάντεχα των Αμπελοκήπων

Θύρωμα κλειστής ισόγειας οικίας στην οδό Σεβαστουπόλεως 68, στους Αμπελοκήπους. Φωτ. ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

Ολο και πιο πολύ ελκύομαι από τις εκ πρώτης όψεως συνηθισμένες όψεις της Αθήνας. Οπως είναι μερικοί δρόμοι στους Αμπελοκήπους ή σε άλλες πυκνοκατοικημένες συνοικίες. Σε περιοχές χωρίς μνημεία ή άλλα αξιοθέατα σύμφωνα με τους τουριστικούς οδηγούς, μπορεί εκεί να καταλάβει κανείς ποιότητες της πόλης που προαπαιτούν μια θερμή, συναισθηματική σχέση με την ιστορία και τους ανθρώπους. Ειδικά στους Αμπελοκήπους, όπου ολόκληρα τετράγωνα ανοικοδομήθηκαν πλήρως ανάμεσα στο 1958 και στο 1980, οι κύκλοι του χρόνου έχουν φιλοδωρήσει τα δρομάκια τους με μια πατίνα που με τύλιξε αναπάντεχα και την οποία υποδέχθηκα με ευγνωμοσύνη. Είναι βαθύς ο 20ός αιώνας στους Αμπελοκήπους… Περπατούσα στην οδό Σεβαστουπόλεως. Μεγάλος δρόμος, μάλλον υποτιμημένος. Ο ήλιος χαϊδεύει πάντα τη μία πλευρά του, είναι δρόμος πλατύς, αναπνέει. Ηθελα να δω από κοντά ένα σπίτι που είχα προσέξει φευγαλέα. Στον αριθμό 68 διασώζεται μια ισόγεια μονοκατοικία, χτισμένη μάλλον λίγο μετά τον πόλεμο. Είναι κυβιστική με ιδιαίτερη χάρη. Δύο παράθυρα όλα κι όλα στον δρόμο, με γείσο, αλλά η εξώθυρα είναι επιβλητική. Παραπέμπει σε είσοδο μεγάλου αρχοντικού. Είναι σφυρήλατη και περίτεχνη, με άρωμα αρ ντεκό. Θα μπορούσε να είναι κατασκευή προπολεμική, αλλά το σπίτι μοιάζει του ’50. Παρατηρούσα το θύρωμα. Είχε κάτι μεγαλοπρεπές και μυστηριακό, σαν είσοδος σε έναν κόσμο προσβάσιμο σε λίγους. Κλειστό ήταν το σπίτι αυτό, και ήλπιζα μονολογώντας ότι δεν θα κατεδαφιστεί. Η περιοχή άλλαξε άρδην μετά το 1960. Ο μελετητής των Αμπελοκήπων, Νίκος Παραδείσης, μας έχει αφήσει στα πολύτιμα βιβλία του πλήρη την ανθρωπογεωγραφία των δρόμων, τα σπίτια, τους ναούς, τα νοσοκομεία, τις πλατείες. Περισσότερο με είχαν συγκινήσει τα πρόσωπα που διέσωσε, τους παλαιούς κατοίκους των μεσοπολεμικών μονοκατοικιών, οι περισσότερες από τις οποίες κατεδαφίστηκαν μεταπολεμικά.

Αλλά καθώς περπατούσα στους δρόμους ολόγυρα, στην Αρκαδίας, στην Ηλιδος, στην Εστίας, στη Μεσσηνίας, στη Δασκαλάκη, είχα ολοένα και πιο σαφή την αίσθηση πως γύρω μου το οικιστικό απόθεμα είχε αξία, είχε ατμόσφαιρα, ήταν το αποτύπωμα μιας πορείας ανθρώπων στον χρόνο, που πίσω τους άφησαν το ίχνος της διαδρομής. Το έβλεπα διάσπαρτο, αποκρυσταλλωμένο σε παράθυρα και μπαλκονόπορτες, σε εισόδους της δεκαετίας του ’60, σε τριπλοκατοικίες του ’50, σε σκόρπια μεσοπολεμικά σπιτάκια. Αναπάντεχα έπεσα πάνω σε ένα πηγάδι στην αυλή ενός ξεχασμένου σπιτιού στο βάθος ενός οικοπέδου, στην οδό Μεσσηνίας 27. Στον αριθμό 26, ένα όμορφο σπίτι της δεκαετίας του ’30, με αρ ντεκό πόρτα, κλειστό όμως και αυτό, με μια επιγραφή να θυμίζει: «Ωδείο Ορφέας». Μεσσηνίας και Σεβαστουπόλεως, μια μικρή πολυκατοικία των αρχών της δεκαετίας του ’50 μας υπενθυμίζει την κλίμακα της γειτονιάς πριν από 70 χρόνια. Πιο κάτω, Ηλιδος 9 και Σεβαστουπόλεως, το καμάρι της περιοχής, η πολυκατοικία με τους σκεπαστούς εξώστες του 1955 που σχεδίασε ο αρχιτέκτων Περ. Ν. Γεωργακόπουλος. Αλλά πέρα από όσα το βλέμμα εύκολα απομονώνει, υπάρχει μια διασπορά ομορφιάς, ορατή κατ’ επιλογήν. Στην οδό Αρκαδίας, όμως, γωνία με την ωραία οδό Δασκαλάκη, στέκει –παραδόξως– ένα διώροφο σπίτι της δεκαετίας του 1920 που θα αρέσει σε όλους. Είναι ακατοίκητο. Και στην άλλη γωνία με τη Δασκαλάκη, ένα τέτοιο σπίτι υπήρχε, ίσως ακόμη ωραιότερο. Αυτό που σώζεται στέκει μονάχο, φέρει την αρματωσιά ενός δυσανάλογου για τα κυβικά του συμβολισμού. Το βλέμμα αγκυλώνεται πάνω του, το αποσπά ως εικόνα…