Στο τραπέζι εθνική στρατηγική screening για τον καρκίνο του πνεύμονα

Μάστιγα του σύγχρονου κόσμου, ο καρκίνος του πνεύμονα προκαλεί τους περισσότερους θανάτους από κάθε άλλη μορφή καρκίνου και έχει απογοητευτικά ποσοστά πενταετούς επιβίωσης, κυρίως λόγω του ότι διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο.

Η χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία θώρακα (LDCT) σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, σε συνδυασμό με τη διακοπή καπνίσματος, μπορούν να αποτελέσουν δομικά στοιχεία ενός εθνικού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου (screening).

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, η Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία και η Ελληνική Εταιρεία Θώρακος – Καρδιάς – Αγγείων, έχουν καταλήξει σε κατευθυντήριες οδηγίες για την έγκαιρη διάγνωση και τις έχουν παραδώσει στην αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Υγείας που εξετάζει την υιοθέτηση μιας εθνικής στρατηγικής screening. «Είναι πολύ πιθανό ότι σύντομα θα έχουμε καλά νέα από εκεί», ανέφερε ο καθηγητής Θωρακοχειρουργικής στο ΑΠΘ, Χριστόφορος Φορούλης, μιλώντας σε ειδική συνεδρία για τον καρκίνο του πνεύμονα στο πλαίσιο του 12^ου Επιστημονικού Συνεδρίου του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, στη Θεσσαλονίκη.

Επιβίωση 90% με την πρώιμη διάγνωση

«Όπου εφαρμόζονται τα προγράμματα screening οι επιβιώσεις αυξάνονται και ξεπερνούν το 90% σε ό,τι αφορά στα πρώιμα στάδια», επεσήμανε η πνευμονολόγος στο νοσοκομείο «Γ.Παπανικολάου», ακαδημαϊκή υπότροφος ΑΠΘ, Σοφία Λαμπάκη, η οποία αναφέρθηκε στην τάση υιοθέτησης στρατηγικών screening που μετά τις ΗΠΑ επεκτείνεται και στην Ευρώπη.

Δύο μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες, σε ΗΠΑ και Ευρώπη, έχουν επιβεβαιώσει το όφελος της ακτινογραφίας χαμηλής δόσης (LDCT) στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα.

Η αμερικανική μελέτη National Lung Screen Trial (NLST) έδειξε μείωση της θνητότητας κατά 20% στο γκρουπ των ανθρώπων που έκαναν την LDCT. Από τους συγκεκριμένους ασθενείς το 70% διαγνώστηκε με καρκίνο πρώιμου σταδίου και μόλις το 30% σε στάδια 3 και 4.

Αντίστοιχα, η ευρωπαϊκή μελέτη NELSON, που εισήγαγε καινοτομίες ως προς τα μεσοδιαστήματα (ενός, δύο και 2,5 ετών) και ως προς την ογκομετρική αξιολόγηση των οζιδίων, έδειξε μείωση της θνητότητας κατά 26%.

Μεγάλο πλεονέκτημα των προγραμμάτων screening που αναδείχτηκε ήταν πως εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα ανιχνεύουν και άλλα νοσήματα, που τις περισσότερες φορές βρίσκονται στον ίδιο ασθενή, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, που μοιράζονται τον ίδιο μηχανισμό δράσης.

Σκεπτικισμοί και απαντήσεις

Η κ. Λαμπάκη αναφέρθηκε στους σκεπτικισμούς που υπάρχουν αναφορικά με την υιοθέτηση των προγραμμάτων screening από τα συστήματα υγείας και απάντησε στον καθένα απ΄ αυτούς:

Α) Έκθεση στην ακτινοβολία: «Στη Low Dose CT η έκθεση σε ακτινοβολία είναι μόλις 1 mSv όταν η κανονική αξονική θώρακος έχει 10, όταν η επαγγελματική έκθεση σε ακτινοβολία είναι 50», σημείωσε.

Β) Ποσοστά ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων: Σύμφωνα με την πνευμονολόγο, τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα που αρχικά ήταν αρκετά υψηλά, φτάνοντας και στο 30%, έχουν υποχωρήσει στο 10% και ακόμη χαμηλότερα στο follow up. «Να λάβουμε υπόψη και το ότι δεν υπάρχει εξέταση που δεν έχει ψευδώς θετικά αποτελέσματα», παρατήρησε.

Γ) Οζίδια που μπορεί να μη γίνουν ποτέ καρκινικά: «Πριν 3 χρόνια παρουσιάστηκε μετανάλυση που έδειξε ότι τα οζίδια που θεωρούμε ότι δεν θα εξελιχθούν σε καρκινικά, όταν τα αφήσουμε σε follow up πάνω από το 85% γίνονται καρκινικά».

Δ) Κόστος για το σύστημα υγείας: Όπως ανέφερε η κ. Λαμπάκη, το κόστος είναι όντως μεγάλο, καθώς για να διαγνωστεί ένας άνθρωπος με καρκίνο του πνεύμονα πρέπει 130 με 320 άνθρωποι να κάνουν LDCT. «Αλλά μη ξεχνάμε ότι για να διαγνωστεί ένας άνθρωπος με καρκίνο του μαστού θα πρέπει να γίνουν 645 με 1.724 μαστογραφίες», σημείωσε, προσθέτοντας πως έχουν παρουσιαστεί ήδη οι πρώτες θετικές μελέτες που αναδεικνύουν το κόστος ανταποδοτικότητας των προγραμμάτων screening, λόγω και του αυξημένου κόστους της ανοσοθεραπείας.

Κριτήρια επιλογής

Η επιλογή των ωφελούμενων στον πληθυσμό γίνεται με τη χρήση βιοδεικτών και άλλων παραγόντων. Τα ανανεωμένα κριτήρια επικεντρώνουν σε άτομα από 50 ως 80 ετών, με ιστορικό καπνίσματος 20 pack-years που έπρεπε να έχουν σταματήσει το κάπνισμα τα τελευταία 15 χρόνια και σε αυτά συστήνεται LDCT κάθε χρόνο. «Πολλές χώρες στην Ευρώπη τρέχουν ευρωπαϊκά προγράμματα screening, μόνο η Κροατία και πρόσφατα η Πολωνία έχουν υιοθετήσει αυτά στο σύστημα υγείας», ανέφερε η κ.Λαμπάκη.

Στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος που «τρέχει» τα τελευταία 6 χρόνια στο νοσοκομείο «Γ. Παπανικολάου», σε σύνολο 1.500 ανθρώπων έχουν βρεθεί 18 καρκίνοι του πνεύμονα σε πρώιμο στάδιο.

«Τα screening δεν είναι μόνο το LDCT, αλλά ολοκληρωμένα προγράμματα που απαιτούν τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων. Εύχομαι κάποια στιγμή αυτό να γίνει στην Ευρώπη και στη χώρα μας», κατέληξε.