Σερβία – Κόσοβο: «Θολή» η νέα ευρωπαϊκή συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων

Χρειάστηκαν σχεδόν δώδεκα ώρες, ένα ειδυλλιακό θέρετρο, η λίμνη της Οχρίδας στη Βόρεια Μακεδονία και η παρουσία ανώτατων Ευρωπαίων και Αμερικανών αξιωματούχων, προκειμένου η Σερβία και το Κόσοβο να καταλήξουν τελικά σε συμφωνία για τον τρόπο, που θα εξομαλύνουν τις σχέσεις τους.

Η συμφωνία ανακοινώθηκε λίγο πριν τα μεσάνυχτα του Σαββάτου από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ, που «ηγήθηκε» της συνάντησης μεταξύ των δύο πλευρών. Είχαν προηγηθεί ξεχωριστές πολύωρες συναντήσεις των δύο ηγετών παρουσία τόσο του ειδικού εκπροσώπου της Ε.Ε. για τον Διάλογο Βελιγραδίου – Πρίστινας, Μίροσλαβ Λάιτσακ, όσο και του Αμερικανού ομολόγου του, Γκάμπριελ Εσκομπάρ.

«Επιτέλους, έχουμε συμφωνία. Έχουμε μια συμφωνία για το πώς θα εφαρμοστεί» τόνισε ο Ζοζέπ Μπορέλ σε δηλώσεις του, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των συνομιλιών, εννοώντας ότι υπήρξε συμφωνία για τον τρόπο υλοποίησης της ευρωπαϊκής πρότασης, για την πορεία εξομάλυνσης των σχέσεων Βελιγραδίου – Πρίστινας. Η πρόταση, που αποτελείται από 11 άρθρα, είχε παρουσιαστεί επίσημα στις 27 Φεβρουαρίου στις Βρυξέλλες και επί της αρχής είχε γίνει αποδεκτή από τα δύο μέρη.

Γιατί τώρα;

Η ευρωπαϊκή πρόταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το περασμένο φθινόπωρο στις δύο πλευρές, ύστερα από σχετική πρωτοβουλία της Γερμανίας και της Γαλλίας. Θορυβημένες οι δύο χώρες από τη συνεχιζόμενη ένταση μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου όλο τον προηγούμενο χρόνο, αποφάσισαν να κλείσουν μια σοβαρή εκκρεμότητα, η οποία από το 2008 και τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσόβου αποτελεί εστία έντασης και πηγή αστάθειας για την περιοχή των Βαλκανίων.

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία δεν άφηνε πολλά περιθώρια στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά και την Ουάσιγκτον να παρακολουθούν και να «σβήνουν» κάθε τρεις και λίγο τις συνεχιζόμενες εστίες έντασης, κυρίως στα βόρεια του Κοσόβου, λόγω της προσπάθειας της κυβέρνησης του Άλμπιν Κούρτι να το προσδέσει στον κρατικό κορμό.

Χαρακτηριστική ήταν η χθεσινή δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου της Ε.Ε «δεν αφορά μόνο τη Σερβία και το Κόσοβο» είπε. «Ο διάλογος (σ.σ. για την εξομάλυνση των σχέσεων) θα πρέπει να ιδωθεί σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο, ως ένα σημαντικό εργαλείο διατήρησης της ειρήνης και της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων», προσέθεσε με νόημα ο Ζοζέπ Μπορέλ.

Η Ε.Ε έσπευσε να δεσμεύσει τις δύο πλευρές σε αυτό τον νέο διάλογο, όπου καλούνται να εφαρμόσουν διάφορα θέματα που παρέμεναν εκκρεμή από το πλαίσιο που είχε συμφωνηθεί υπό την αιγίδα της το 2013 (όταν υπεγράφη η «Συμφωνία των Βρυξελλών»), προτού επίσης η Ισπανία αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε την 1η Ιουλίου. Η Ισπανία αποτελεί ένα από τα πέντε κράτη – μέλη της Ε.Ε, όπως άλλωστε και η Ελλάδα, που δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο και μάλιστα, εξακολουθεί να διατηρεί την πιο «σκληρή στάση» έναντι αυτής της προοπτικής.

Προβληματικά σημεία

Προβληματισμό, ωστόσο, προκαλεί το γεγονός ότι ούτε η χθεσινή συμφωνία – επί της ουσίας παράρτημα εφαρμογής της ευρωπαϊκής πρότασης του περασμένου Φεβρουαρίου – φέρει την υπογραφή των δύο πλευρών.

Ο Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε ότι το κείμενο μετριάστηκε από μια πιο φιλόδοξη εκδοχή του, που δεν αποδεχόταν το Κόσοβο, ενώ η Σερβία αρνήθηκε να υπογράψει τη συμφωνία, παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος της, Αλεξάνταρ Βούτσιτς δήλωσε ότι είναι πρόθυμος να την εφαρμόσει.

Ερωτηθείς από την «Κ» πώς μια συμφωνία μπορεί να είναι νομικά δεσμευτική χωρίς τις υπογραφές των δύο ηγετών, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Πίτερ Στάνο τόνισε ότι «το Παράρτημα και η Συμφωνία θεωρούνται ότι έχουν υιοθετηθεί μέσω της δημοσιευμένης δήλωσης (σ.σ. του κ Μπορέλ)». Επομένως, εξήγησε ότι παρά το γεγονός ότι δεν έχουν υπογράψει, οι δύο πλευρές ωστόσο συμφώνησαν με το περιεχόμενο του παραρτήματος και της εφαρμογής του. Ο κ. Στάνο δήλωσε επίσης ότι τώρα οι δύο πλευρές θα πρέπει να προχωρήσουν με την υλοποίηση των δεσμεύσεών τους, καθώς η συμφωνία αυτή θα γίνει μέρος της ενταξιακής τους πορείας και η πρόοδός τους θα αξιολογείται με βάση την εφαρμογή του παραρτήματος.

Από την πλευρά του και ο Ζοζέπ Μπορέλ δήλωσε χθες πώς «θα υπάρξουν συνέπειες» και για την ενταξιακή τους πορεία, εάν οι δύο πλευρές αποκλίνουν από τις δεσμεύσεις τους.

Καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ε.Ε για το Κόσοβο;

Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι η Ε.Ε θα πρέπει να αποδώσει καθεστώς υποψήφιας χώρας και στο Κόσοβο, κάτι που δεν είναι απολύτως βέβαιο, καθώς νομικά θα είναι αρκετά περίπλοκο (όχι, όμως και αδύνατο) χωρίς την αναγνώριση των πέντε κρατών – μελών της. Μπορεί για παράδειγμα, να υπάρξει μια σχετική πολιτική απόφαση. Είναι όμως ένα σημείο, που πρέπει να διευκρινιστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Κόσοβο κατέθεσε το σχετικό αίτημα, μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο.

Ο πρόεδρος της Σερβίας, πάντως, αμέσως μετά την άφιξή του πίσω στο Βελιγράδι δήλωσε ότι όχι μόνο δεν θα υπογράψει καμία διεθνή συμφωνία «με την αυτοαποκαλούμενη Δημοκρατία του Κοσόβου», αλλά κυρίως ότι δεν θα αποδεχθεί ποτέ την ένταξή της στα Ηνωμένα Έθνη, καθώς αυτό «αποτελεί κόκκινη γραμμή». Αποτελεί όμως και τον πιο σημαντικό, υπαρξιακό στόχο του Κοσόβου.

Ήδη διαφαίνεται, δηλαδή, το πρόβλημα που προκαλεί η μη υπογραφή της χθεσινής συμφωνίας.

Από την πλευρά του, ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Άλμπιν Κούρτι έκανε λόγο για μια «δημόσια σύμβαση» προσθέτοντας ότι εναπόκειται στην Ε.Ε να βρει έναν μηχανισμό για να καταστεί η συμφωνία νομικά δεσμευτική.

Για το Κόσοβο το θέμα «αγκάθι» ήταν η σύσταση της Ένωσης Σερβικών Δήμων (στο Κόσοβο). Ο Άλμπιν Κούρτι δεσμεύθηκε να προχωρήσει άμεσα ως προς αυτό, ενώ αποτελεί βασικό αίτημα των Σέρβων του Κοσόβου. Ο ίδιος ο Βούτσιτς είπε μάλιστα πως εάν όντως υλοποιηθεί, οι Σέρβοι του Κοσόβου θα επιστρέψουν στα θεσμικά όργανα του Κοσόβου, από τα οποία αποχώρησαν τους περασμένους μήνες.

Ενδιαφέρον σημείο της χθεσινής συμφωνίας αποτελεί η πρόθεση της Ε.Ε να συγκαλέσει μια διάσκεψη δωρητών εντός του 2023, προκειμένου να συγκεντρωθούν κονδύλια για το Κόσοβο και τη Σερβία, τα οποία δεν θα τους αποδοθούν μέχρις ότου εφαρμοστεί πλήρως η χθεσινή συμφωνία.

Το ποσό φυσικά παραμένει αδιευκρίνιστο, καθώς θα είναι το αποτέλεσμα μιας διάσκεψης δωρητών, όπως αδιευκρίνιστη και «θολή» παραμένει τελικά η τύχη μιας ακόμα ευρωπαϊκής συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεων Σερβίας – Κοσόβου.

⇒ Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr