Σεισμός στην Τουρκία: Οι κίνδυνοι της γρήγορης ανοικοδόμησης

Ο φονικοί σεισμοί που έπληξαν την Τουρκία, εκτός από την ανείπωτη ανθρωπιστική τραγωδία που προκάλεσαν, ανέδειξαν με τον πιο εμφατικό και δραματικό τρόπο ένα δομικό ζήτημα της χώρας: το αν και κατά πόσο τα κτίρια και ο αστικός ιστός σε πολλές περιοχές τηρούσαν τις προϋποθέσεις ασφαλείας και τους θεμελιώδεις αντισεισμικούς κανόνες προστασίας. 

Λίγες μέρες μετά το «χτύπημα» του Εγκέλαδου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε την πρόθεση γρήγορης ανοικοδόμησης των περιοχών που επλήγησαν από τους καταστροφικούς σεισμούς. Όπως, όμως, αναφέρει ανάλυση που δημοσιεύει το Reuters, που επικαλείται αρχιτέκτονες και μηχανικούς, ο κίνδυνος μιας μελλοντικής, νέας καταστροφής θα είναι ορατός, αν ο Ερντογάν δεν λάβει σοβαρά υπόψιν τη ανάγκη ενός αξιόπιστου πολεοδομικού σχεδιασμού και τη μέριμνα για την ασφαλή οικοδόμηση των νέων κτιρίων. 

Υπενθυμίζεται ότι ο Ερντογάν δεσμεύτηκε πως η ανοικοδόμηση των σεισμόπληκτων περιοχών θα ολοκληρωθεί μέσα σε έναν χρόνο, με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις να κοστολογούν το εν λόγω σχέδιο τουλάχιστον στα 25 δισ. δολάρια, ενώ πολλοί θεωρούν πως στην πραγματικότητα το κόστος θα είναι πολύ μεγαλύτερο. 

Οι αρχές αναφέρουν πως περισσότερα από 380.000 διαμερίσματα σε 105.794 οικοδομές, είτε πρέπει επειγόντως να κατεδαφιστούν είτε έχουν ήδη καταρρεύσει εξαιτίας του «Εγκέλαδου». Το σύνολο των οικοδομών στην περιοχή ανέρχεται στα 2,5 εκατομμύρια. 

Οι σεισμοί ανέδειξαν με τον πιο τραγικό τρόπο και το πόσο «εύθραυστες» και «ευάλωτες» υπήρξαν οι τουρκικές υποδομές, με δεδομένο ότι τόσο μοντέρνα, όσο και παλιά κτίρια – ανάμεσα τους νοσοκομεία, τζαμιά, εκκλησίες και σχολεία – κατέρρευσαν ολοκληρωτικά. (AP Photo)

Σημειώνεται πως η πολιτική κυριαρχία του Ερντογάν τις προηγούμενες δύο δεκαετίες είχε συνδεθεί έντονα με μια οικοδομική «έκρηξη» στην Τουρκία, στη διάρκεια της οποίας η κυβέρνηση είχε συγκεντρώσει – σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters – περίπου 38 δισ. δολάρια από φόρους που είχαν ως σκοπό την εξασφάλιση της σεισμικής προστασίας. Ο φόρος παραμένει έως σήμερα σε ισχύ, και τα ποσά που συγκεντρώνονται θα μπορούσαν, όπως αναφέρουν ειδικοί, να παρέχουν άμεση και γρήγορη χρηματοδότηση στις προσπάθειες ανοικοδόμησης των περιοχών. 

Κι ενώ οι εκλογές πλησιάζουν, η κυβέρνηση του Ερντογάν δέχεται πυρά τόσο εξαιτίας της καθυστερημένης ανταπόκρισης του κρατικού μηχανισμού μετά τον καταστροφικό σεισμό, όσο και τις επικρίσεις από ένα μεγάλο τμήμα της τουρκικής κοινωνίας που υποστηρίζει ότι οι πολιτικές που έχουν υιοθετηθεί από την κυβέρνηση εδώ και χρόνια είχαν ως συνέπεια την «τόσο εύκολη» καταστροφή χιλιάδων κτιρίων. 

Ο Ερντογάν από την πλευρά του – εκτός της υπόσχεσης περί ανοικοδόμησης των περιοχών μέσα σε έναν χρόνο – έχει εξαγγείλει ότι η κυβέρνηση θα καλύψει τα ενοίκια όσων πολιτών εγκατέλειψαν τις σεισμόπληκτες πόλεις.

«Πρώτη προτεραιότητα ο σχεδιασμός και όχι η οικοδόμηση νέων κτιρίων»

Την ίδια στιγμή, όμως, ειδικοί εκτιμούν πως η κυβέρνηση Ερντογάν οφείλει να ακολουθήσει πιστά τα πρότυπα σεισμικής ασφαλείας και να χτίσει ασφαλέστερες οικοδομές σε μια περιοχή, την οποία διασχίζει ένα από τα τρία ρήγματα που διαπερνούν την Τουρκία. 

H Εσίν Κοϊμέν, πρώην επικεφαλής του Επιμελητηρίου Αρχιτεκτόνων της Κωνσταντινούπολης, σημειώνει πως «δεν είναι αναγκαία μόνο η αντικατάσταση των κατεστραμμένων κτιρίων», αλλά και ο επανασχεδιασμός των πόλεων, ο οποίος θα βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και θα διδάσκεται από τα λάθη του παρελθόντος. «Η πρώτη προτεραιότητα είναι ο σχεδιασμός και όχι η οικοδόμηση» αναφέρει. 

Οι καταστροφικές σεισμικές δονήσεις της 6ης Φεβρουαρίου, που έπληξαν και τη γειτονική Συρία, άφησαν πίσω παραπάνω από ένα εκατομμύριο άστεγους και οδήγησαν στον θάνατο πολύ περισσότερους από 46.000 ανθρώπους και στις δύο χώρες. 

Οι σεισμοί, όμως, ανέδειξαν με τον πιο τραγικό τρόπο και το πόσο «εύθραυστες» και «ευάλωτες» υπήρξαν οι τουρκικές υποδομές, με δεδομένο ότι τόσο μοντέρνα, όσο και παλιά κτίρια – ανάμεσα τους νοσοκομεία, τζαμιά, εκκλησίες και σχολεία – κατέρρευσαν ολοκληρωτικά. 

Με δεδομένο το έλειμμα υποδομής που υπήρχε κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά και το υπερβολικά φιλόδοξο – όσον αφορά τον χρόνο – σχέδιο ανοικοδόμησης που έχει ανακοινώσει ο Ερντογάν, πολλοί ανησυχούν ότι δεν θα υπάρξει ο χρόνος να διορθωθούν τα λάθη του παρελθόντος. 

«Όταν λένε ότι η ανοικοδόμηση ξεκινά μέσα σε έναν μήνα και ολοκληρώνεται σε έναν χρόνο, χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό, τότε ειλικρινά αυτό σημαίνει ότι δεν έχει γίνει αντιληπτό το μέγεθος της καταστροφής που βιώνουμε» σημειώνει ο Νουσρέτ Σουνά, αναπληρωτής επικεφαλής του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών και συμπήρώνει ότι «χρειάζονται μήνες πολεοδομικού σχεδιασμού» και ότι «συνιστά σοβαρό λάθος η αμέλεια αυτού του σχεδιασμού από την πλευρά της κυβέρνησης».

Ο υπουργός Υποδομών Μουράρ Κουρούμ, δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η κυβέρνηση θα λάβει υπόψιν επιστημονικές μελέτες στη διάρκεια υλοποίησης των σχεδίων ανοικοδόμησης και ότι για τα έργα θα διεξαχθούν διαγωνισμοί. 

Το συνολικό κόστος ανοικοδόμησης των κατοικιών, των δικτύων μεταφοράς και των υποδομών αυτών κοστολογείται από την JP Morgan στα 25 δισεκατομμύρια δολάρια – δηλαδή ένα μέγεθος της τάξης του 2,5% του ΑΕΠ – ενώ μια άλλη έκθεση της Turkonfed εκτιμά πως οι ζημιές στις κατοικίες ανέρχονται στα 70,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Αναλυτές δεν αποκλείουν το κόστος τελικά να υπερβεί τις πρώτες αυτές εκτιμήσεις.

Οι επερχόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, – οι οποίες ενδέχεται να καθυστερήσουν λόγω των σεισμών – θέτουν ενώπιον του Ερντογάν την μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση όλης του της σταδιοδρομίας. (AP Photo)

Η έκρηξη του real estate, οι «φιλικές» κατασκευαστικές και η μεγάλη πρόκληση του Ερντογάν 

Όντας για πάνω από μια εικοσαετία στο «τιμόνι« της Τουρκίας, ο Ερντογάν προσπάθησε να αξιοποιήσει τα μεγάλα σχέδια real estate σαν «δείγμα» της μεγάλης ανάπτυξης στη χώρα. Κατασκευές δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων συνέβαλαν πράγματι στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και διαθέσιμων κατοικιών για τον τουρκικό πληθυσμό, ενώ η πολιτική που ακολούθησε ο Ερντογάν στο μέτωπο των κατασκευών του «χάριζε» θετικούς δείκτες και δημοφιλία στις δημοσκοπήσεις. 

Οι επερχόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, όμως, – οι οποίες ενδέχεται να καθυστερήσουν λόγω των σεισμών – θέτουν ενώπιον του Ερντογάν την μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση όλης του της σταδιοδρομίας. 

Πολλοί επικριτιές της κυβέρνησης Ερντογάν υποστηρίζουν πως η κυβέρνησή του έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τις καταστροφές μετά τον φονικό σεισμό υποστηρίζοντας πως η κυβέρνηση επέλεγε να δίνει σε «φιλικές» εταιρείες κερδοφόρες κατασκευαστικές συμβάσεις με αντάλλαγμα πολιτική και οικονομική υποστήριξη.

Η Πινάρ Γκιριτλίογλου, επικεφαλής του Πολεοδομικού Επιμελητήριου της Κωνσταντινούπολης, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Δυστυχώς, η κερδοσκοπία, αντί της επιστήμης εξακολουθεί να καθορίζει τα πάντα». 

Μέχρι αυτή τη στιγμή, πάντως, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι θα ερευνήσει ενδελεχώς οποιονδήποτε ενδέχεται να έχει μερίδιο ευθύνης για την κατάρρευση κτιρίων μετά τον σεισμό, ενώ ήδη οι αρχές έχουν προχωρήσει σε δεκάδες συλλήψεις. 

Στην ανάλυση του το Reuters ανατρέχει και σε μια ενδιαφέρουσα δήλωση του πρώην υπουργού Υποδομών, ο οποίος στα μέσα του 2018 είχε υποστηρίξει ότι «πιθανά πάνω από τα μισά από το σύνολο των κτιρίων παραβίαζαν τους κανονισμούς στέγασης». Ενώ το υπουργείο Πολεοδομίας εξακολουθεί να μην δίνει απαντήσεις αναφορικά με τα τρέχοντα στοιχεία. 

Την ίδια στιγμή η τουρκική αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση Ερντογάν για αποτυχία εφαρμογής των οικοδομικών κανόνων, καθώς και για κατασπατάληση και κακοδιαχείριση των ειδικών φόρων που είχαν θεσπιστεί μετά τον μεγάλο σεισμό του 1999. Φόροι, οι οποίοι ψηφίστηκαν ακριβώς για να διαμορφωθεί ο απαραίτητος δημοσιονομικός χώρος ώστε τα κτίρια να γίνουν πιο ανθεκτικά σε έναν μελλοντικό σεισμό. 

Ο Ερντογάν απορρίπτει την κριτική της αντιπολίτευσης κάνοντας λόγο για ψέματα, τα οποία έχουν σκοπό την ανακοπή των απαραίτητων επενδύσεων στην Τουρκία. 

Το 2018 η κυβέρνηση είχε θέσει σε καθεστώς «αμνηστίας» τα κτίρια με παραβιάσεις των κανονισμών δόμησης, με αντάλλαγμα ένα πρόστιμο – μια πρακτική που είχε ακολουθηθεί και από προηγούμενες κυβερνήσεις πριν το 1999. 

Κι όλα αυτά ενώ ο Κρατικός Οργανισμός Στέγασης, έχτισε μόλις 1 εκ. αντισεισμικά κτίρια τις προηγούμενες δύο δεκαετίες – δηλαδή το 5% των κτιρίων στην Τουρκία. Ενώ ο ιδιωτικός τομέας ανέλαβε την ανοικοδόμηση πάνω από 2 εκατομμυρίων ανθεκτικών κατοικιών κατά την ίδια χρονική περίοδο, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Πολεοδομίας. 

Το απόγευμα της Δευτέρας, δύο νέες σεισμικές δονήσεις της τάξης των 6,4 και 5,8 Ρίχτερ αντίστοιχα, έπληξαν τις ήδη πληγωμένες περιοχές της χώρας προξενώντας νέες καταστροφές.

Πηγή: Reuters

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr