Σαν σήμερα: 21 Μαρτίου 1960 – Η σφαγή της Σάρπβιλ στη Νότια Αφρική

Στις 21 Μαρτίου 1960, χιλιάδες έγχρωμοι συγκεντρώθηκαν έξω από το αστυνομικό τμήμα της Σάρπβιλ στη Νότια Αφρική, κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για τις ταυτότητες που υποχρεώνονταν να κουβαλούν μαζί τους όλοι οι μαύροι πολίτες ηλικίας 16 ετών και άνω από το καθεστώς του απαρτχάιντ. Παρότι πολλές μαρτυρίες αναφέρουν ότι η διαδήλωση ήταν ειρηνική, σύντομα τα πράγματα πήραν άσχημη τροπή, όταν οι αστυνομικοί άνοιξαν πυρ εναντίον των συγκεντρωμένων.

«Σοβαρώταται και φονικαί συγκρούσεις εσημειώθησαν σήμερον εις διαφόρους περιοχάς της Νοτίου Αφρικής, λόγω της αποφάσεως των Αφρικανών, όπως αντιδράσουν εις τα μέτρα φυλετικής διακρίσεως, αρνούμενοι να φέρουν τας προβλεπομένας υπό του νόμου ταυτότητας. Οπως εδήλωσεν o ταξίαρχος Ελς της αστυνομίας του Γουϊτγουώτερσραντ περί τας 12.000 Αφρικανών επολιόρκησαν τον αστυνομικόν σταθμόν του Σάρπεβιλ πλησίον του Βερίνικιγκ, 30 μίλια νοτίως του Γιοχάνεσμπουργκ. Η αστυνομία επυροβόλησε με αυτόματα κατά των διαδηλωτών και εθέρισε τας τάξεις αυτών φονεύσασα 50 και τραυματίσασα άνω των 160. Οι τραυματίαι έμειναν επί τόπου άνευ βοηθείας επί ώρας. Οι αριθμοί αυτοί ίσως να αυξηθούν διότι νοσοκομεία αρνούνται να δώσουν πληροφορίας», γράφει η «Καθημερινή» την επόμενη μέρα.

Οι ταυτότητες τις οποίες καλούνταν να φέρει πάντα πάνω του ο έγχρωμος πληθυσμός  λειτουργούσαν ως ένα είδος εσωτερικού διαβατηρίου, το οποίο είχε σχεδιαστεί για να περιορίζει τις μετακινήσεις των μαύρων από τις περιοχές στις οποίες ζούσαν αποκλειστικά εκείνοι προς τις αστικές περιοχές που θεωρούνταν παραδοσιακά «λευκές». Επίσης οι ταυτότητες αυτές χρησιμοποιούνταν για να ελέγχουν την εισροή εργατικών χεριών που θα χρησιμοποιούνταν στις αγροτικές εκτάσεις των λευκών, καθώς περιείχαν και πληροφορίες για το επάγγελμα κάθε έγχρωμου, το όνομα και τη διεύθυνση του εργοδότη και σχόλια για τη συμπεριφορά και την επίδοση του εργαζομένου. Όποιος δεν είχε μαζί του την ταυτότητα αυτή μπορούσε να συλληφθεί.

«Το σχέδιον των Αφρικανών είναι να παρουσιάζωνται εις τα αστυνομικά τμήματα άνευ των ταυτοτήτων των και να ζητούν όπως συλληφθούν. Ούτω ο ηγέτης του Παναφρικανικού κινήματος Μαγκαλέζο Σομπούκβε, το επιτελείον και 50 οπαδοί του, παρουσιάσθησαν εις τον αστυνομικόν σταθμόν της πόλεως Ορλάντο και εζήτησαν να συλληφθούν. Ο αστυνόμος ηρνήθη να τους συλλάβη και τους διέταξε να αναμείνουν έξω του σταθμού, ούτοι δε συνεμορφώθησαν. Αλλαι 5.000 Αφρικανών διεδήλωσαν εις Κεηπτάουν», συνεχίζει η «Καθημερινή».

Την ίδια ώρα, για τους λευκούς Νοτιοαφρικανούς, το κίνημα των μαύρων έβρισκε αναπάντεχους υποστηρικτές: «Πολλοί λευκοί καταφέρονται κατά του Άγγλου πρωθυπουργού κ. Μακ Μίλλαν, ο οποίος ομιλήσας προς το νοτιοαφρικανικόν κοινοβούλιον, είπεν ότι ο άνεμος επιβολής του αφρικανικού εθνικισμού πνέει υπεράνω της μαύρης ηπείρου, και συνεπεία τούτου οι Αφρικανοί ανεθάρρησαν πιστεύοντες ότι έχουν την ηθικήν ενίσχυσιν της Αγγλίας», αναφέρεται στο ρεπορτάζ.

Στις 23 Μαρτίου, μεταδίδονται νέες πληροφορίες για την εξέλιξη των επεισοδίων: «Εις την κεντρικήν πλατείαν της Σάρπβιλ, ήσαν κατεσπαρμένα πτώματα ανδρών, γυναικών και παιδιών. Ως εδήλωσεν εις αστυνομικός, η πλατεία ενεθύμιζε πραγματικόν πεδίον μάχης». Ταυτόχρονα, αντιδρούν και οι ξένες εφημερίδες: «Με τα γεγονότα αυτά απασχολούνται σήμερον όλαι αι εφημερίδες του Λονδίνου και η λέξις “σφαγαί” παρουσιάζεται εις τους κτυπητούς τίτλους των. Οι “Τάιμς” υποδεικνύουν αναθεώρησιν της καταστάσεως που επεκράτει μέχρι σήμερον εις Αφρικήν. Ο “Γκάρντιαν” καίτοι παραδέχεται το νόμιμον της διαμαρτυρίας, φρονεί ότι θα έπρεπε να εφαρμοσθή η αρχή της ειρηνικής αντιστάσεως».

Ακολούθησαν ακόμα περισσότερες διαμαρτυρίες και απεργίες, μέχρι που η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Συνελήφθησαν πάνω από 18.000 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και ο Νέλσον Μαντέλα. Στη συνέχεια, η Νότια Αφρική απομονώθηκε από τη διεθνή κοινότητα, μετά την έγκριση, από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, του Ψηφίσματος 134, το οποίο καταδίκαζε τη στάση της νοτιοαφρικανικής κυβέρνησης και το καθεστώς του απαρτχάιντ.

Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης