Ριουίτσι Σακαμότο: Το φιλί της Ιαπωνίας στη Δύση

Φωτ.: AP Photo/Domenico Stinellis, File

Ένας ξανθός και αγέρωχος Βρετανός στέκεται απέναντι σε έναν αυστηρό, σχεδόν αιμοβόρο Ιάπωνα. Η στρατιωτική αμφίεση αμφοτέρων μαρτυρά πως βρισκόμαστε στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πρώτος έχει διακόψει με μία αφοπλιστική ευγένεια τον δεύτερο που είναι έτοιμος να εκτελέσει έναν άλλο Βρετανό και με μια σχεδόν άβολη μα τόσο ανθρώπινη χειρονομία, φιλάει σταυρωτά τον Ιάπωνα που φανερά δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. 

Ο ξανθός Βρετανός είναι ο Ντέιβιντ Μπόουι και ο αυστηρός Ιάπωνας ο Ριουίτσι Σακαμότο στην πλέον χαρακτηριστική σκηνή του «Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λόρενς» του Ναγκίσα Όσιμα. Μπορεί κάποτε ο Ρότζερ Ίμπερτ να κατηγορούσε την ταινία για το πόσο διαιρεμένη είναι ερμηνευτικά, για το χάσμα ανάμεσα στο πιο ήπιο στυλ παιξίματος των Βρετανών και το πιο τραχύ και γκροτέσκο των Ιαπώνων, πάντως, με έναν αφαιρετικό τρόπο, ως ένα φιλί μεταξύ Ανατολής και Δύσης θα μπορούσε να ιδωθεί και ολόκληρη η καριέρα του Ριουίτσι Σακαμότο. 

Η μουσική του συνθέτη, που πέθανε στα 71 του χρόνια, μετά από μία θαρραλέα μάχη με τον καρκίνο, μπορεί να διένυσε μια κούρσα από διαφορετικά στυλ, πάντως, σε κάθε έκφανσή της κρατούσε κάτι από τη διακριτική γοητεία μα και τη λοξή ματιά της Άπω Ανατολής, όσο «έκλεβε» τις πιο ποπ φόρμες της Δύσης -εκεί που άλλωστε λατρεύτηκε ο Σακαμότο κι έγινε ένας από τους πιο επιτυχημένους Ιάπωνες μουσικούς παγκοσμίως. 

Ήταν το παιδί που μεγάλωσε με Beatles αλλά και Ντεμπισί, που γοητεύτηκε από το avant garde σύμπαν του Ιάννη Ξενάκη αλλά και τα ρομποτικά μοτίβα των Kraftwerk. Εξάλλου, στα τέλη της δεκαετίας του ’70 κάθισε πίσω από τα πλήκτρα του για τους Yellow Magic Orchestra, την μπάντα που γνώρισε τόση επιτυχία που ο Σακαμότο σχεδόν δεν μπορούσε να βγει έξω χωρίς να τον σταματούν παντού. 

Αν και μακριά από την στωική ιδιοσυγκρασία των Γερμανών πρωτοπόρων της ηλεκτρονικής μουσικής, οι Yellow Magic Orchestra δανείζονταν τα ηλεκτρονικά εργαλεία τους για να στήσουν ένα κιτς ντίσκο πάρτι, που χαιρετίστηκε από τον Μάικλ Τζάκσον (που διασκεύασε το «Behind The Mask») και έφτασαν μέχρι τα κακόφημα στενά του Μπρονξ για να γίνει η μουσική τους samples στα χέρια των ανήσυχων παραγωγών του τότε ανατέλλοντος χιπ χοπ. 

Φωτ.: Reuters

Με τη διάλυση των Yellow Magic Orchestra, ο Ριουίτσι Σακαμότο στράφηκε στη σόλο καριέρα του αλλά και τον κόσμο των soundtracks που θα διέπρεπε έκτοτε. Δεν έπαιξε μόνο αλλά και έγραψε τη μουσική για το «Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λόρενς», ορίζοντας κατά πολύ την αισθητική της ταινίας με το ελεγειακό θέμα που συνέθεσε. Μια δουλειά που, όπως φανερώνουν και οι άπειρες σχετικές σοσιαλμιντιακές αναρτήσεις των τελευταίων ωρών προς τιμήν του εκλιπόντα μουσικού, υπήρξε η πιο αναγνωρίσιμη της καριέρας του. 

Πλέον η μουσική του Σακαμότο έδειχνε να προσεγγίζει και ένα σύμπαν «σαλονιών», να αποκτά μια ροπή προς πιο ambient ηχοχρώματα αλλά και neo-classical προσεγγίσεις, όμως η ποπ της Δύσης καιροφυλακτούσε: είτε ήταν ο Ντέιβιντ Σίλβιαν (των… Japan) στο «Forbidden Colours» από την ταινία του Όσιμα, είτε η συνεργασία του με τον Ντέιβιντ Μπερν στο soundtrack του «Τελευταίου Αυτοκράτορα» του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι -ήταν κι αυτή που του χάρισε το μοναδικό Όσκαρ της καριέρας του- είτε ιδιοσυγκρασιακά ποπ δίσκοι όπως το «Sweet Revenge».

Κι όσο τα χρόνια περνούσαν, ο Σακαμότο ανακάλυπτε όλο και περισσότερο world πτυχές στη μουσική του και καθόταν όλο και συχνότερα στο πιάνο του, μέχρι που ήρθε αυτό που όλοι αντεύχονται αλλά κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει: ο καρκίνος. Με ένα χτύπημα διπλό: το 2014 o μουσικός αντιμετώπισε τον καρκίνο του λάρυγγα και το 2021 ανακοίνωσε πως πάσχει από καρκίνο του παχέος εντέρου. 

Φωτ.: AP Photo/Domenico Stinellis, File

Ο Ριουίτσι Σακαμότο δεν έμεινε ποτέ σιωπηλός για την αρρώστια του. Τουναντίον, την αγκάλιασε ως κάτι με το οποίο αναπόφευκτα θα έπρεπε να ζήσει. Όσο ο καρκίνος τον οδηγούσε στο σκοτάδι, εκείνος επέμεινε να κοιτάει πάντα το φως. Θέλει πολύ θάρρος για να υπογράφεις κείμενο με τίτλο «Living With Cancer» (δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Shinchō), να δίνεις την τελευταία, αποχαιρετιστήρια συναυλία σου γνωρίζοντας πως το σώμα σου σύντομα θα σε εγκαταλείψει, να γράφεις ένα μουσικό ημερολόγιο που θα κυκλοφορήσεις ως το δισκογραφικό κύκνειο άσμα σου -ακούγοντας κανείς τις συνθέσεις του «12» που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο, διακρίνει πίσω από τη γαλήνη τους την ήρεμη αποδοχή του αναπόφευκτου.

Αυτό που τελικά έκανε τα τελευταία χρόνια ο Ριουίτσι Σακαμότο ήταν να αποχαιρετά τη ζωή σε δημόσια θέα. Όχι με κάποια διάθεση ναρκισσισμού, αλλά δίνοντας τελικά το σημαντικότερο μάθημα: ό,τι κι αν φέρει η ζωή, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να το κοιτάξουμε κατάματα και να συνεχίσουμε να ζούμε. 

Κι αυτό θα αντηχεί κάθε φορά που θα ακούμε τη μουσική του Ιάπωνα «μαέστρου» από εδώ και πέρα.