Πόσο ασφαλή είναι τα σχολικά μας κτίρια;

Η πτώση τμήματος οροφής σε σχολείο στον Βόλο είναι η πιο πρόσφατη από μία σειρά ειδήσεων που καταδεικνύουν τα προβλήματα στον έλεγχο και τη συντήρηση των σχολικών κτιρίων ανά την Ελλάδα. 

Πτώση σοβάδων, υγρασία στα ταβάνια, χαλασμένες στέγες και ακατάλληλες αυλές συνθέτουν μερικές από τις ιστορίες καθημερινής τρέλας που αντιμετωπίζουν διδακτικό προσωπικό, γονείς-κηδεμόνες και μαθητές. Κι αν κάποιες από αυτές μοιάζουν κωμικοτραγικές, κανένας δεν γελάει όταν η τύχη δεν είναι με το μέρος μας και προκαλούνται ατυχήματα, πολλώ δε μάλλον δυστυχήματα. 

Η περίπτωση του θανάτου 11χρονου μαθητή σε δημοτικό σχολείο των Σερρών μετά από έκρηξη στο λεβητοστάσιο αλλά και ο μεγάλος σεισμός στην Τουρκία κινητοποίησε την Ομοσπονδία Γονέων Αττικής, που ένωσε τις δυνάμεις των συλλόγων της και ανέδειξε με φωτογραφίες και κείμενα την κακή κατάσταση που επικρατεί σε σχολεία στην πρωτεύουσα. 

Η εικόνα βεβαίως είναι αντιπροσωπευτική όλης της Ελλάδας, όπως δηλώνει στην «Κ» η πρόεδρος της Ανώτατης Ομοσπονδίας Γονέων-Μαθητών, Στέλλα Βαλαβάνη. «Τα προβλήματα είναι πολλά. Καθημερινά, υπάρχει αγωνία στο σύνολο των γονέων», σημειώνει. 

Kομμάτι της οροφής αποκολλήθηκε και έπεσε πάνω στην έδρα και στα πρώτα θρανία σε αίθουσα της Στ΄ τάξης του 18ου Δημοτικού Σχολείου Βόλου, το μεσημέρι της Δευτέρας 3 Απριλίου. Το περιστατικό προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα της πόλης που παρήγγειλε προκαταρκτική εξέταση. Φωτ: Facebook / Froso Stamou

Ελλειπή κονδύλια 

Τα σχολεία περιήλθαν επισήμως στη ευθύνη των δήμων το 2010. «Οι δήμοι ανέλαβαν ένα πεπαλαιωμένο σχολικό δυναμικό. Τώρα που κάνουμε καταγραφή όλων των κτιρίων φαίνεται πως το 50% αυτών χτίστηκαν προ του 1985», σημειώνει ο Δημήτρης Παπαστεργίου, πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος και δήμαρχος Τρικάλων. «Πολλά σχολεία δεν έχουν καν οικοδομικές άδειες. Έτσι μας παραδόθηκαν από τους προηγούμενους φορείς. Έχουμε σημαντικό πρόβλημα να βρούμε ακόμα και μελέτες για το πώς δομήθηκαν τα σχολεία αυτά», προσθέτει.

Τα κονδύλια των δήμων δεν επαρκούν για σοβαρές παρεμβάσεις, ενώ η κατάταση επιδεινώθηκε και εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης.

Έχοντας υπό την ευθύνη τους τα σχολικά κτίρια, οι δήμοι οφείλουν να κάνουν ελέγχους με τη συνδρομή των τεχνικών υπηρεσιών αλλά να αναλαμβάνουν και το κόστος των επισκευών, οι οποίες αν είναι μικρής κλίμακας μπορούν να γίνουν από τις ίδιες τις δημοτικές υπηρεσίες, ενώ αν είναι μεγάλης κλίμακας γίνονται πολλές φορές με εργολαβίες από ιδιώτες. Για τον σκοπό αυτό αλλά και για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών των σχολείων, οι δήμοι λαμβάνουν κάποια κονδύλια. Όπως λέει ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, τα χρήματα αυτά δεν επαρκούν επουδενί για σοβαρές παρεμβάσεις, ενώ η κατάταση επιδεινώθηκε και εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης.

«Τα κονδύλια αυτά επαρκούν για τις λειτουργικές δαπάνες και απλές συντηρήσεις. Ειδικά το 2022, με τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αεριου να φτάνουν στα επίπεδα που γνωρίζουμε, σε σχολεία στη Βόρεια Ελλάδα καταγράφηκε να μην φτάνουν καν για τις δημόσιες δαπάνες τα χρήματα αυτά, παρότι ήταν και αυξημένα σε σχέση με άλλες χρονιές», δηλώνει ο κ. Παπαστεργίου, προσθέτοντας πως μόνο μέσω ΕΣΠΑ ή Συμβάσεις Δημοσίου ή Ιδιωτικού Τομέα -που απαιτούν χρόνο- γίνονται μεγαλύτερες παρεμβάσεις στα σχολικά κτίρια, πολλά εκ των οποίων αντιμετωπίζουν προβλήματα στις στέγες αλλά και τις αυλές τους. 

Οι γονείς καταγράφουν προβλήματα στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Ιλίου, καταγγέλοντας ότι εξαιτίας απουσίας μόνωσης στην ταράτσα το σχολείο μυρίζα μούχλα. Φωτ: Ομοσπονδία Γονέων Αττικής

Η πρόεδρος της Ανώτατης Ομσπονδίας Γονέων Ελλάδας αναγνωρίζει πως ένα από τα βασικά προβλήματα στο θέμα της ασφάλειας των σχολικών κτιρίων είναι η χρόνια υποχρηματόδοτηση, επισημαίνοντας ωστόσο πως σε κάθε κρούση ή καταγγελία της Ομοσπονδίας για τον λόγο αυτό, η απόκριση είναι ένα παιχνίδι αποφυγής ευθυνών μεταξύ των φορέων. «Έχουμε γίνει μπαλάκι μεταξύ δημοτικών αρχών, περιφέρειας και υπουργείων Παιδείας και Εσωτερικών. Κάθε φορά ο ένας μεταφέρει την ευθύνη στον άλλον» επισημαίνει η κυρία Βαλαβάνη και διερωτάται: «Τι θα γίνει σε περίπτωση σεισμού;». 

Την ερώτηση αυτή έκαναν χιλιάδες γονείς που είδαν τα κτίρια στην Τουρκία να καταρρέουν στους καταστροφικούς σεισμούς της γειτονικής χώρας. 

Το προφίλ των κτιρίων

Σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), το 61% των σχολικών κτιρίων κατασκευάστηκε πριν τον αντισεισμικό κανονισμό του 1985, το 41% με τους κανονισμούς που ίσχυαν από το 1985 μέχρι 2000 ενώ μόνο ένα 6% με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό που ίσχυσε από το 2001 και μετά. Για ένα 2% των σχολικών κτιρίων, η χρονολογία κατασκευής παραμένει άγνωστη. 

«H ανάγκη ελέγχου των σχολικών κτιρίων είναι επιτακτική. Πολλά από αυτά είναι φτιαγμένα με απλούς αντισεισμικούς κανονισμούς, οι οποίοι ήταν λιγότερο αυστηροί από τον ισχύοντα. Επίσης κτίρια που ειναι παλαιά έχουν υποστεί παλαίωση υλικών, οπότε δεν ξέρουμε και κατά πόσο η συμπεριφορά τους θα ανάλογη με τις προδιαγραφές με τις οποίες φτιάχτηκαν. Ακόμα, μπορεί να έχουν γίνει παρεμβάσεις, όπως το να γκρεμίστηκαν τοίχοι που δεν έπρεπε για να επεκταθούν κάποιες αιθουσες ή να έγιναν εργα στον φέροντα οργανισμό, που μπορεί να έχουν επηρεάσει τη στατικότητα των κτιρίων», δηλώνει στην «Κ» ο καθηγητής Σεισμολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μανώλης Σκορδύλης.

Κατανομή σχολικών μονάδων ανά κανονιστική περίοδο ΒΔ ΟΑΣΠ-2022

Με αργούς ρυθμούς οι έλεγχοι 

Από το 2001 έχει ελεγχθεί το 56% των σχολικών κτιρίων.

Παρά την αναγκαίοτητα για ελέγχους, από το 2001 οπότε και ξεκίνησε ο «Πρωτοβάθμιος Προσεισμικός Έλεγχος κτιρίων Δημόσιας και Κοινωφελούς χρήσης» μέχρι σήμερα, έχουν ελεγχθεί περίπου τα μισά σχολικά κτίρια, συγκεκριμένα το 56% αυτών, όπως αναφέρει σε έγγραφο της η ΚΕΔΕ. Παρότι το ποσοστό είναι ανεπαρκές, είναι σαφώς καλύτερο συγκρινόμενο με το 20% των συνολικά 80.000 κτιρίων Δημόσιας και Κοινωφελούς χρήσης που έχουν ελεγχθεί στη χώρα. 

Ο πρωτοβάθμιος έλεγχος που συμπληρώνει πλέον 22 χρόνια, ήταν μέχρι πρόσφατα προαιρετικός και σύμφωνα με τον ΟΑΣΠ αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που κινήθηκε με αργές διαδικασίες. Κατά την εκτίμηση του οργανισμού, άλλοι λόγοι ήταν η έλλειψη ειδικού επιστημονικού προσωπικού για την κάλυψη του συνόλου των κτιρίων, δηλαδή λίγοι μηχανικοί στις αρμόδιες υπηρεσίες με μεγάλο φόρτο εργασίας και αντικειμένων, αλλά και η ασαφής οριοθέτηση αρμοδιοτήτων – υπηρεσιών, η αλληλεμπλοκή αρμοδιοτήτων, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης για τη χρησιμότητα του προγράμματος. 

Μιλώντας στην «Κ», ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ και καθηγητής του ΕΚΠΑ, Ευθύμης Λέκκας, αναφέρει πως μέχρι τώρα το 30% των δελτίων που έστελναν οι μηχανικοί στον ΟΑΣΠ για τον πρωτοβάθμιο έλεγχο κτιρίων επιστρεφόταν γιατί δεν ανταποκρινόταν σε όλα τα κριτίρια που είχαν τεθεί. 

Σημαντικό εργαλείο για τον προσεισμικό έλεγχο από τους δήμους, που έχουν στην ευθύνη τους τα σχολεία, ήταν το Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», που χρηματοδότησε τη διενέργεια του Προσεισμικού Ελέγχου στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. «Ήταν η πρώτη φορά που γινόταν κάτι τέτοιο και αρκετοί δήμοι, όχι όλοι, χρησιμοποίησαν την ευκαιρία αυτή», δηλώνει ο Δημήτρης Παπαστεργίου. Μια αναζήτηση στη Διάυγεια επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του δημάρχου, καθώς φαίνεται πως η πρόσκληση αποτέλεσε ένα εργαλείο για τον έλεγχο των κτιρίων, μεταξύ των οποίων και αρκετά σχολεία. 

Υποχρεωτικός πλέον ο προσεισμικός έλεγχος 

Αλλαγή στον τρόπο που γίνονται οι έλεγχοι ευελπιστεί να φέρει το νέο πρόγραμμα αντισεισμικών ελέγχων στον οποίο συμμετέχουν τα αρμόδια υπουργεία, ο ΟΑΣΠ, το ΤΕΕ και η ΚΕΔΕ, σύμφωνα με τον νόμο που ψηφίστηκε τον  Μάρτιο. 

Όπως αναφέρει ο κ. Λέκκας, ο νόμος κάνει υποχρεωτικό τον προσεισμικό έλεγχο και σύμφωνα με την υπουργική απόφαση που θα βγει το επόμενο διάστημα θα φανεί κάθε πόσα χρόνια θα πρέπει να επαναλαμβάνεται. Ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ επισημαίνει, μιλώντας στην «Κ», πως ο πρωτοβάθμιος και δευτεροβάθμιος έλεγχος των κτιρίων θα γίνονται από μηχανικούς του Τεχνικού Επμελτηρίου Ελλάδος που θα εκπαιδεύσει ο ΟΑΣΠ, ενώ όλα τα αποτελέσματα θα εντάσσονται σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα που ολοκλήρωνεται το διάστημα αυτό. Μέχρι τώρα, όπως αναφέρει ο κ. Λέκκας, τα δελτία αποδίδονταν χειρόγραφα ενώ πλέον όλα θα γίνονται ηλεκτρονικά ενώ και το ίδιο το δελτίο πρωτοβάθμιου ελέγχου θα είναι βελτιωμένο. 

«Μέχρι το Πάχα, θα έχει βγει η υπουργική απόφαση που θα κανονίζει τις λεπτομέρειες», τονίζει ο κ. Λέκκας δηλώνοντας αισιόδοξος πως από το καλοκαίρι θα καταστεί δυνατό να αρχίσουν οι έλεγχοι. 

Πλήθος κτιρίων στα οποία έχει διενεργηθεί Πρωτοβάθμιος Προσεισμικός Έλεγχος ανά περιφέρεια και κατανομή των κτιρίων ανά προτεραιότητα

Η επόμενη μέρα 

Διαθέτουμε τα μέσα ώστε να λύσουμε τα προβλήματα που θα ανακύψουν από τους ελέγχους; 

Το ζήτημα της επόμενης ημέρας των ελέγχων θίγουν ήδη οι ειδικοί και οι εκπρόσωποι των φορέων αυτοδιοίκησης. 

Ο Κυριαζής Πιτιλάκης, Ομότιμος Καθηγητής Τεχνικής Σεισμολογίας και Σεισμικής Μηχανικής και διευθυντής του Εργαστηρίου Σεισμικής Μηχανικής του ΑΠΘ, δίνει μεγάλη σημασία τόσο στον τομέα της ιεράρχησης των ελέγχων και των μετέπειτα παρεμβάσεων στα κτίρια, όσο και στον τομέα της χρηματοδότησης των επισκευών που θα απαιτηθούν και της διευθέτησης σημαντικών και πολύπλοκων ζητημάτων, όπως το σε ποια σχολεία θα μεταφερθούν οι μαθητές όσο διαρκούν οι εργασίες στο κάθε σχολείο. «Αυτά είναι εξαιρετικά σοβαρά ζητήματα. Δεν λέω να κρύψουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί, αλλά όταν παίρνει κανείς την απόφαση ότι θα προχωρήσει σε αυτόν τον προσεισμικό έλεγχο, πρεπει να έχει αποφασίσει ότι διαθέτει ό,τι χρειαστεί για να λύσει τα δύο με τρία επόμενα προβλήματα που ανακύπτουν». 

Με στόχο να βοηθήσει την πολιτεία στην κατηγοριοποίηση των σχολείων ανάλογα με την τρωτότητά τους και στην ιεράρχηση των μετέπειτα διαδικασιών, ο κ. Πιτιλάκης δημιούργησε με το εργαστήριο του μια καινοτόμα πλατφόρμα με την ονομασία Risk School. «Δεν είναι όλα τα κτίρια τρωτά, είναι ένα μικρό ποσοστό μεταξύ 5% και 10% που μπορεί να κατηγοριοποιήσει κανείς στα κόκκινα, καθώς τρωτότητα βαθμονομείται σε 4-5 κατηγορίες για κάθε σεισμικό σενάριο. Η πολίτεια θα έχει μια κατάταξη, με συγκεκριμένα κριτήρια διεθνώς αναγνωρισμένα, ώστε να ξέρει ποια κτίρια είναι τα πλέον τρωτά». 

Η πλατφόρμα Risk School είναι εύκολη στη χρήση ώστε αρχικά να καταχωρούνται ηλεκτρονικά σε αυτήν τα αποτελέσματα του πρωτοβάθμιου ελέγχου. Η καινοτομία έγκειται στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα αυτά συνδυάζονται με μια σειρά δεδομένων, όπως το είδος κατασκευής, τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά, το έτος και το υλικό κατασκευής -οπλισμένο σκυρόδεμα ή τοιχοποιία – αλλά και στοιχεία όπως η γεωγραφική θεση και οι εδαφικές συνθήκες, διενεργώντας ένα είδος δευτεροβάθμιου ελέγχου. «Για διάφορα σεισμικά σενάρια που μπορούμε και υπολογίζουμε, εκτιμούμε τη σεισμική επικίνδυνοτητα, ποια θα είναι τα σεισμικά φορτία και έπειτα εκτιμάται η τρωτότητα του κάθε σχολείου χωριστά», σημειώνει ο ίδιος, προσθέτοντας πως η πλατφόρμα μπορεί εύκολα να επεκταθεί σε εθνικό επίπεδο. 

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr