Πώς η παρακολούθηση εργαζομένων γυρίζει μπούμερανγκ στις εταιρείες

Όλο και περισσότερες εταιρείες παρακολουθούν τους υπαλλήλους τους. Το πρόβλημα; Συχνά κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Πριν από την πανδημία, ο Μαρκ είχε μεγάλη αυτονομία στη δουλειά του στο τμήμα πληροφορικής μιας αμερικανικής βιομηχανίας. Αυτός και οι συνεργάτες του μπορούσαν να ολοκληρώσουν τη δουλειά τους, λέει, «χωρίς ο επικεφαλής να κάνει πολλά ως προς τη διαχείριση της ομάδας».

Αυτό άλλαξε απότομα όταν η εταιρεία μεταπήδησε στην εξ αποστάσεως εργασία. «Η παρακολούθηση ξεκίνησε την πρώτη μέρα», λέει στο BBC ο Μαρκ, που ζήτησε να μην γίνει γνωστό το επίθετό του. Η εταιρεία άρχισε να χρησιμοποιεί λογισμικό που επέτρεπε τον απομακρυσμένο έλεγχο των συστημάτων των εργαζομένων και ο Μαρκ λέει ότι η ομάδα του έπρεπε να δώσει στον διευθυντή τους τον κωδικό πρόσβασης «ώστε να μπορεί να συνδεθεί χωρίς να χρειάζεται εκείνοι να δώσουν έγκριση. Αν άλλαζε ο κωδικός, ήταν το πρώτο πράγμα που ζητούσε με email το πρωί».

Η παρακολούθηση, τους εξήγησε, είχε ως στόχο να διασφαλίσει ότι όλοι θα παραμείνουν παραγωγικοί και θα είχαν το ίδιο είδος ανοιχτής επικοινωνίας που είχαν στο γραφείο. Στην πραγματικότητα, αυτό τους έκανε ανήσυχους και συνέβαλε στο να αισθάνονται γρήγορα καταπονημένοι και εξαντλημένοι. «Ήταν απλώς αγχωτικό. Ένιωθα ότι πρέπει να χρησιμοποιώ ενεργά τον υπολογιστή ανά πάσα στιγμή, φοβούμενος μήπως σκεφτεί ότι κάτι σαν ένα τηλεφώνημα ή ένα διάλειμμα στο μπάνιο με αποσυντονίζει», λέει ο Μαρκ.

Με την άνοδο της εξ αποστάσεως εργασίας ήρθε και μια άνοδος στην παρακολούθηση του χώρου εργασίας. Σύμφωνα με στοιχεία του 2022 οι εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι ο αριθμός των μεγάλων εταιρειών που παρακολουθούν εργαζομένους έχει διπλασιαστεί από την αρχή της πανδημίας. Ορισμένα προγράμματα παρακολούθησης καταγράφουν πατήματα πλήκτρων ή παρακολουθούν τη δραστηριότητα του υπολογιστή τραβώντας περιοδικά στιγμιότυπα οθόνης. Άλλο λογισμικό καταγράφει κλήσεις ή συσκέψεις, ακόμη και πρόσβαση στις κάμερες των εργαζομένων. Ή, όπως στην περίπτωση του Μαρκ, ορισμένα προγράμματα επιτρέπουν την πλήρως απομακρυσμένη πρόσβαση στα συστήματα των εργαζομένων.

Ανεξάρτητα από το πώς επιλέγουν να παρακολουθούν τους εργαζομένους, πολλές εταιρείες ασπάζονται την παρακολούθηση επειδή πιστεύουν ότι διασφαλίζει την παραγωγικότητα όσουν δεν εργάζονται στο γραφείο, σημειώνει η Κάρεν Λεβί, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστήμης της Πληροφορίας στο Πανεπιστήμιο Cornell και συγγραφέας του βιβλίου Data Driven: Truckers, Technology, and the New Workplace Surveillance.

Ωστόσο, εν μέσω της ανοδικής παρακολούθησης, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η ηλεκτρονική επιτήρηση μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Οι εργαζόμενοι αντιτίθενται σε αυτό, και η επιτήρηση μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, να κάνει τους υπαλλήλους να παραιτηθούν ή και να κάνουν τη δουλειά τους χειρότερα.

Πώς παρακολουθούνται οι εργαζόμενοι

Μια μελέτη του 2021 από το εργαλείο ασφάλειας διαδικτύου ExpressVPN σε 2.000 εργοδότες και 2.000 υπαλλήλους που εργάζονται εξ αποστάσεως ή σε υβριδικό πρόγραμμα έδειξε ότι σχεδόν το 80% των εργοδοτών χρησιμοποιούσαν λογισμικό παρακολούθησης.

«Οι διευθυντές ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο να χρησιμοποιούν λογισμικό για να παρακολουθούν τα πληκτρολόγια, τις δραστηριότητες και την προσοχή των εργαζομένων με νέους τρόπους», λέει η Λεβί. Προσθέτει ότι μερικοί κάνουν ακόμη και «πιο λεπτομερή συλλογή δεδομένων σχετικά με τις επικοινωνίες των εργαζομένων –καθώς πολύ περισσότερα από αυτά συμβαίνουν στα ψηφιακά κανάλια και όχι πρόσωπο με πρόσωπο». Ορισμένες εταιρείες, για παράδειγμα, έχουν εγκαταστήσει ρολόγια χρόνου που σαρώνουν τα δακτυλικά αποτυπώματα ενός υπαλλήλου. Ορισμένοι χρησιμοποιούν κάμερες για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την κίνηση των ματιών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της προσοχής ενός υπαλλήλου.

Άλλες εταιρείες δεν παρακολουθούν απλώς τι κάνουν οι εργαζόμενοι σε μια δεδομένη στιγμή, αλλά χρησιμοποιούν επίσης αυτές τις πληροφορίες για να προβλέψουν τι θα μπορούσαν να κάνουν, μέσω «προγνωστικών αναλύσεων σχετικά με το εάν ένας εργαζόμενος είναι πιθανό, για παράδειγμα, να ζητήσει αύξηση ή αποχώρηση για άλλη δουλειά». Το λογισμικό που παρακολουθεί το ιστορικό αναζήτησης των εργαζομένων –ακόμα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – μπορεί να αποκαλύψει ότι βρίσκονται σε αναζήτηση εργασίας, ενώ αισθητήρες που καταγράφουν πράγματα όπως ο τόνος της φωνής μπορούν να υποδεικνύουν το επίπεδο αφοσίωσης ενός εργαζομένου.

Δεν εφαρμόζουν όλες οι εταιρείες που παρακολουθούν τους υπαλλήλους λογισμικό παρακολούθησης λόγω καχυποψίας. Μπορεί να το κάνουν για λόγους ασφαλείας ή προκειμένου να συμμορφωθούν με νόμους ή κανονισμούς σε ορισμένους κλάδους. Αλλά οι περισσότεροι που χρησιμοποιούν αυτά τα προγράμματα, το κάνουν από επιλογή. «Οι διευθυντές συχνά πιστεύουν ότι το να γνωρίζουν περισσότερα για το τι κάνουν οι εργαζόμενοι είναι χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων ή την εξάλειψη της σπατάλης ή τον εξαναγκασμό των εργαζομένων να συμμορφωθούν με τους στόχους μιας επιχείρησης», λέει η Λεβί. Μερικά αφεντικά θέλουν απλώς να ξέρουν τι κάνουν οι υπάλληλοί τους. Η έρευνα του Work Trend Index της Microsoft για το 2022 έδειξε ότι το 85% των ηγετών δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι οι εργαζόμενοί τους είναι παραγωγικοί. (Η «παράνοια της παραγωγικότητας» έχει γίνει, πράγματι, σημαντικό ζήτημα στην εποχή της πανδημίας.)

Ο Ντέιβιντ Γουέλς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα στις ΗΠΑ, ο οποίος ερευνά την οργανωτική και συμπεριφορική ηθική, σημειώνει ότι οι εταιρείες συχνά αποδίδουν μια μαξιμαλιστική προσέγγιση γύρω από την παρακολούθηση των εργαζομένων. «Σκέφτονται: «Όλο και περισσότερο, ας χρησιμοποιούμε όλα αυτά τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας.» Θέλουν να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερο έλεγχο. Και όμως, αυτός ο έλεγχος μπορεί να τους γυρίσει μπούμερανγκ.