Περί λογοδοσίας και υπευθύνων

Κύριε διευθυντά
Στην κλασική Ελλάδα, οι Εύθυνοι ήταν δέκα άρχοντες, που εκλέγονταν με κλήρο και στους οποίους λογοδοτούσαν, πριν παραδώσουν την εξουσία, όλοι όσοι διαχειρίζονταν δημόσια αξιώματα. Οι Εύθυνοι έστεκαν εμπρός από τα αγάλματα των Επωνύμων στις «ανάπαυλες» της αγοράς και δέχονταν τις καταγγελίες των πολιτών κατά εκείνων που διαχειρίζονταν δημόσια πράγματα και κυρίως δημόσιο χρήμα. Ηταν δε οι Επώνυμοι οι δέκα και κατόπιν δώδεκα ήρωες, των οποίων τα ονόματα έφεραν οι δέκα και αργότερα δώδεκα φυλές της Αττικής και των οποίων οι ανδριάντες, οι καλούμενοι και αυτοί Επώνυμοι, βρίσκονταν στον Κεραμεικό.

Οι Εύθυνοι, λοιπόν, ανέκριναν και αξιολογούσαν τις καταγγελίες αυτές και τις παρέπεμπαν, αν τις θεωρούσαν άξιες παραπομπής, στους δικαστές ή στους θεσμοθέτες για τα περαιτέρω. Και ήταν αυτά τα περαιτέρω αυστηρές ποινές όπως φυλάκιση, εξορία, υψηλό πρόστιμο, δήμευση της περιουσίας, θάνατος.
Κατά το αττικό δίκαιο, όλοι οι στρατηγοί, πρέσβεις, άρχοντες και οι πάρεδροί τους (οι σύμβουλοί τους), οι διαιτητές, οι ιερείς, οι δημόσιοι γραμματείς, οι επιμελητές των δημοσίων έργων, οι τριήραρχοι, αλλά και οι βουλευτές της Βουλής των Πεντακοσίων και του Αρείου Πάγου ήταν υποχρεωμένοι να λογοδοτήσουν για όλη τους τη διαγωγή και τη συμπεριφορά απέναντι στα καθήκοντα που τους είχαν ανατεθεί. Με τον τρόπο αυτόν οι διάφοροι αξιωματούχοι λογοδοτώντας στους Ευθύνους γίνονταν Υπεύθυνοι!

Για κάθε πολίτη στην αρχαία Αθήνα, ύστερα από οποιοδήποτε αξίωμα που αναλάμβανε –και τότε όλοι σχεδόν οι πολίτες, που ήταν και οπλίτες, έπρεπε να αναλάβουν κάποιο αξίωμα μία φορά τουλάχιστον στη ζωή τους, αλλιώς καταγγέλλονταν για ιδιώτευση ή ιδιωτεία, διότι «ο των κοινών μη μετέχων ουκ απράγμων αλλά αχρείος» (=άχρηστος)– όφειλε μετά το τέλος αυτού να δώσει απαραιτήτως «λόγον και ευθύνας» βάσει του νόμου, ο οποίος όριζε ότι ουδείς άρχων είναι ανεύθυνος κατ’ οιονδήποτε τρόπο και αν άσκησε οποιαδήποτε αρχή. Ο νόμος αυτός αποτελούσε το αποκορύφωμα της Δημοκρατίας! 

Στις ημέρες μας τα πάντα τελειώνουν ωραία και καλά ή με έναν κοινότοπο κοινοβουλευτικόν έλεγχο ή με το να φορτώνουμε όλα σε κάποια επιτροπή, η οποία σύντομα διαλύεται και ουδεμίαν ευθύνη φέρει μετά την εκτέλεση του οποιουδήποτε έργου της… Αν παρά πάσαν ελπίδα δεν φτάνει αυτό, τότε απαλλάσσεται και δι’ ενός βουλεύματος! Το χείριστο είναι ότι στο σύστημά μας δεν προβλέπεται ούτε καν ένα τυπικό συγγνώμη. Οσο για εκείνο το γελοίο «πόθεν έσχες», ουδέν σχόλιον.

Ισως μου πείτε, άλλοι καιροί άλλα ήθη ή o tempora o mores… Και πάλι ίσως να έχετε δίκιο…