Οι Ρομανόφ, η δική μας σχέση με την Ελλάδα και ο Κωνσταντίνος

To ελληνικό κοινό τη γνώρισε με αφορμή την κηδεία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου. Η παρουσία της προκάλεσε τo ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης και σχολιάστηκε ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα. Φάνηκε ότι οι περισσότεροι δεν γνώριζαν καν πως υπάρχουν ακόμη απόγονοι της τελευταίας τσαρικής οικογένειας της Ρωσίας.

Η Μεγάλη Δούκισσα Βλαδιμήροβνα, επικεφαλής του Αυτοκρατορικού Οίκου της Ρωσίας, όπως είναι ο τίτλος με τον οποίο αυτοσυστήνεται, μιλάει σήμερα στην «Κ». Αναφέρεται στους ιστορικούς δεσμούς του Οίκου των Ρομανόφ με την Ελλάδα και με την πρώην ελληνική βασιλική οικογένεια, εξιστορώντας προσωπικές στιγμές της οικογένειάς της με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄.

– Οι σχέσεις του Οίκου των Ρομανόφ με τον ελληνικό χώρο πηγαίνουν πολύ πίσω στον χρόνο. Ποιος ήταν ο ρόλος του Οίκου των Ρομανόφ στον αγώνα των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία;

– Ο ρωσικός λαός υιοθέτησε τον Χριστιανισμό από την Κωνσταντινούπολη. Από την αρχή της ίδρυσης της Ρωσίας ως κράτους, οι πολιτιστικοί δεσμοί μεταξύ του ρωσικού και του ελληνικού κόσμου ήταν εξαιρετικά ισχυροί και διαρκείς. Οταν το Βυζάντιο έπεσε στα μέσα του 15ου αιώνα, η Ρωσία, η οποία διήνυε τότε μια περίοδο αυξανόμενης ισχύος, πολιτικής εδραίωσης και αποκατάστασης της κυριαρχίας της, κληρονόμησε την πνευματική και ιστορική παρακαταθήκη της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ρωσική ορθόδοξη μοναρχία ανέλαβε το καθήκον της προστασίας άλλων ορθόδοξων λαών που βρέθηκαν να ζουν υπό καταπίεση.

Αυτό το καθήκον φάνηκε ξεκάθαρα κατά τη διάρκεια του αγώνα του ελληνικού λαού για ανεξαρτησία. Η αρχική συγκέντρωση των δυνάμεων που θα ηγούνταν του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος έγινε στη Ρωσική Αυτοκρατορία, στην Οδησσό. Πολλοί από τους ηγέτες του ελληνικού λαού απέκτησαν εμπειρία σε κυβερνητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες στη Ρωσία. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, για παράδειγμα, ήταν στρατηγός του ρωσικού στρατού και υπασπιστής του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Α΄, ενώ ο Ιωάννης Καποδίστριας διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας για έξι χρόνια.

Τελικά ήταν η νίκη της Ρωσίας στον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1828-1829, και η υπογραφή της Συνθήκης της Αδριανούπολης που διευκόλυνε την ευρεία αναγνώριση της ελληνικής αυτονομίας και αργότερα την αναγνώριση της πλήρους εθνικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας, η οποία έλαβε διεθνή αναγνώριση με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830, το οποίο υπεγράφη από εκπροσώπους της Ρωσίας, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας.

– Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας τις αναμνήσεις σας από τον βασιλιά Κωνσταντίνο;

– Ο πατέρας μου, ο μεγάλος δούκας Βλαδίμηρος Κυρίλοβιτς, και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ ήταν φίλοι. Μιλούσαμε συχνά όταν ο βασιλιάς ερχόταν στην Ισπανία. Θυμάμαι με αγάπη πώς επισκεπτόταν συχνά το σπίτι μας με τη σύζυγό του, τη βασίλισσα Αννα-Μαρία.

Και έχω ακόμη τις πιο όμορφες αναμνήσεις από τις συζητήσεις μου με τη μητέρα του βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄, τη χήρα βασίλισσα Φρειδερίκη. Με εντυπωσίαζαν η σοφία της, η κοινή λογική της και οι τεράστιες γνώσεις της για τόσο πολλά πράγματα. Είχε το λαμπρό χάρισμα της αφήγησης. Μου άρεσε να ακούω τις αναμνήσεις της, την άποψή της για τα γεγονότα της καθημερινότητας και τις βαθιές φιλοσοφικές σκέψεις της.

Ανέπτυξα επίσης πολύ φιλικές σχέσεις με τις αδελφές του βασιλιά Κωνσταντίνου, τη βασίλισσα Σοφία της Ισπανίας και την πριγκίπισσα Ειρήνη.

Η βασίλισσα Σοφία και ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος μας έδειχναν πάντα την αγάπη και τη συμπόνια τους και έδιναν στην οικογένειά μας την ηθική τους υποστήριξη. Μοιράστηκαν τις λύπες και τις χαρές μας.

Συνήθιζα να παρακολουθώ και θαύμαζα πολύ τις συναυλίες πιάνου της πριγκίπισσας Ειρήνης στη Μαδρίτη. Θυμάμαι ότι εκείνη και εγώ μοιραζόμασταν το ίδιο ενδιαφέρον για την αρχαιολογία. Κάποια χρόνια, κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας των Παθών, ερχόταν μαζί μας στις Λειτουργίες στην Ορθόδοξη Εκκλησία των Αγίων Ανδρέα και Δημητρίου στη Μαδρίτη και στη συνέχεια ταξίδευε για να δει τον αδελφό της για το Πάσχα.

Επιστρέφοντας στην προσωπικότητα του βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ θυμάμαι ότι, από τα πρώτα χρόνια μου, τον θεωρούσα πάντα πολύ ευγενικό και χαρούμενο, αλλά και πολύ ευφυή. Οταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄, ο μελλοντικός βασιλιάς Χουάν Κάρλος Α΄ και ο βασιλιάς Συμεών Β΄ της Βουλγαρίας μας επισκέπτονταν όχι μόνο συζητούσαν σημαντικά θέματα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά και διασκέδαζαν αστειευόμενοι μεταξύ τους. Μου συμπεριφέρονταν σαν να ήταν μεγαλύτερα αδέλφια μου και ήμουν πάντα πολύ χαρούμενη όταν είχαμε την ευκαιρία να είμαστε μαζί.

Αργότερα δεν βλέπαμε τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ τόσο συχνά όσο τη δεκαετία του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, αλλά ήταν πάντα μια εξαιρετικά θερμή ευκαιρία όταν το κάναμε. Το 1981 όταν γεννήθηκε ο γιος μου, ο μέγας δούκας Γεώργιος Μιχαήλοβιτς, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ έγινε νονός του.

Στην καρδιά μου θα κρατήσω για πάντα την πολύτιμη συνάντησή μου το 2006 με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ και τη βασίλισσα Αννα-Μαρία στην πατρίδα μου, στην Αγία Πετρούπολη, κατά την ανακομιδή των λειψάνων της Αυτοκράτειρας Μαρίας Φεοντόροβνα, μητέρας του Αγίου Βασιλέως Παθοφόρου Αυτοκράτορα Νικολάου Β΄, τα λείψανα της οποίας μεταφέρονταν από τη Δανία στο μαυσωλείο της οικογένειάς μας στον Καθεδρικό Ναό των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Ηταν μια βαθιά συμβολική και συναισθηματική συγκέντρωση συγγενών από διάφορες ευρωπαϊκές δυναστείες στον τάφο της Αυτοκράτειρας Μαρίας – ήταν κόρη του βασιλιά Φρειδερίκου Θ΄ της Δανίας και αδελφή του βασιλιά Γεωργίου Α΄ των Ελλήνων, ο οποίος συνδέθηκε απόλυτα με τη Ρωσία, έζησε τα χρόνια της Ρωσίας τόσο στο μεγαλείο της όσο και κατά την περίοδο της τρομερής τραγωδίας της επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου, έχασε δύο από τους γιους της, έναν εγγονό και τέσσερις εγγονές κατά τη διάρκεια της τρομοκρατίας των μπολσεβίκων, πέθανε στην εξορία και τώρα, επιτέλους, αναπαύεται ειρηνικά στη ρωσική γη δίπλα στον σύζυγό της, αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ΄.

Η βασίλισσα Σοφία και ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος μας έδειχναν πάντα την αγάπη και τη συμπόνια τους και έδιναν στην οικογένειά μας την ηθική τους υποστήριξη. Μοιράστηκαν τις λύπες και τις χαρές μας.

Ενώ σημείωσα την αισιοδοξία και τη χαρούμενη διάθεση που έδειχνε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄, πρέπει επίσης να προσθέσω ότι και αυτός υπέφερε βαθιά λόγω του αποχωρισμού του από την πατρίδα του. Ομως ποτέ δεν εξωτερίκευε τα βάσανά του, αλλά τα ένιωθαν όλοι όσοι μιλούσαν μαζί του. Λαχταρούσε την Ελλάδα. Πάντα ανησυχούσε βαθιά για τα γεγονότα στην πατρίδα του και εργαζόταν για να βοηθήσει τους συμπατριώτες του, τους Ελληνες, τόσο μέσα στην ίδια την Ελλάδα όσο και στη διασπορά με κάθε τρόπο που μπορούσε. Αυτή την αγάπη για την πατρίδα και τον λαό του την κληροδότησε στα παιδιά και τα εγγόνια του. Χαίρομαι πολύ γι’ αυτόν που, τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μπόρεσε να ζήσει ξανά στην ίδια του τη χώρα και να ταφεί στην πατρίδα του, δίπλα στους προγόνους του.

– Πολλοί αναλυτές αναγνωρίζουν τη σημασία των βασιλικών οίκων της Ευρώπης και, ειδικότερα, τον ρόλο τους στην εθνική κληρονομιά κάθε κράτους. Ποιος είναι ο ρόλος της μοναρχίας στη σύγχρονη εποχή;

– Θα ήταν παράλογο να αρνηθεί κανείς ότι ο πολιτειακός ρόλος της μοναρχίας σήμερα έχει μειωθεί σημαντικά. Κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα πολλές χώρες κατάργησαν τις μοναρχίες τους – και όπου αυτές επιβίωσαν, οι εξουσίες των μοναρχών μειώθηκαν σημαντικά.

Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι η μοναρχική ιδέα και η κοσμοθεωρία που συνδέεται με αυτήν έγιναν περιττές και μη πρακτικές. Απλώς τώρα οι λειτουργίες του θεσμού της μοναρχίας αντανακλώνται περισσότερο στην κοινωνικο-πολιτισμική σφαίρα.

Οι βασιλικές δυναστείες συνεχίζουν να συμμετέχουν ενεργά σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, σε προσπάθειες διατήρησης της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των χωρών τους και στην προστασία του περιβάλλοντος. Αποτελούν ζωντανά σύμβολα της ιστορικής συνέχειας των εθνών τους. Ακόμη και όταν απέχουν από τη συμμετοχή στην πολιτική, επιτελούν σημαντικό κοινωνικό ρόλο. Στο εσωτερικό των πατρίδων τους συμβάλλουν στην εθνική, θρησκευτική και πολιτική ειρήνη και κατανόηση. Και σε διεθνές επίπεδο συμβάλλουν στις προσπάθειες διατήρησης της ειρήνης, υποστηρίζουν τους πολιτιστικούς δεσμούς μεταξύ των εθνών και «χτίζουν γέφυρες» σε περιπτώσεις που η επίσημη διπλωματία δεν μπορεί να επιλύσει ορισμένες διαφορές.

Οι βασιλικοί οίκοι, είτε έχουν πολιτική δύναμη είτε όχι, παραμένουν πάντα μια «ήπια δύναμη», ένα ουσιαστικό συστατικό της κοινωνίας των πολιτών.

Η Μεγάλη Δούκισσα Βλαδιμήροβνα με τον Κωνσταντίνο Β΄. «Υπέφερε βαθιά λόγω του αποχωρισμού του από την πατρίδα του. Λαχταρούσε την Ελλάδα». Φωτ. Chancellery of the Head of the Imperial House of Russia

– Ποια είναι η σχέση μεταξύ του Οίκου των Ρομανόφ και της σημερινής ρωσικής κυβέρνησης; Επηρεάζει ο Οίκος των Ρομανόφ με οποιονδήποτε τρόπο τις κυβερνητικές πολιτικές;

– Από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος το 1991, η δυναστεία μας απολαμβάνει μια σχέση αμοιβαίου σεβασμού με τις διαδοχικές κυβερνήσεις της Ρωσίας. Το άρθρο 13 του Συντάγματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, το οποίο εγγυάται την ιδεολογική ποικιλομορφία, μας επιτρέπει να εκφράζουμε ελεύθερα τις απόψεις μας και να υπερασπιζόμαστε δημόσια τις πεποιθήσεις μας. Μπορούμε να επισκεπτόμαστε την πατρίδα μας όποτε θέλουμε και χωρίς κανένα βάρος.

Ο Αυτοκρατορικός Οίκος της Ρωσίας δεν εμπλέκεται, ως θέμα αρχής, σε οποιαδήποτε μορφή πολιτικής. Είμαστε έτοιμοι για διάλογο με τους εκπροσώπους όλων των πολιτικών κομμάτων, εκτός από τα εξτρεμιστικά και αυτά που εκπροσωπούν την τρομοκρατία, αλλά δεν μπορούμε να πάρουμε θέση με κανένα πολιτικό κόμμα, ακόμη και με αυτά που υποστηρίζουν ιδέες και αξίες κοντά στις δικές μας.

Θεωρούμε ότι η αποστολή μας δεν είναι να προσπαθήσουμε να επηρεάσουμε τις πολιτικές της κυβέρνησης ή της αντιπολίτευσης, αλλά να υπενθυμίσουμε σε όλους τους συμπατριώτες μας τις κοινές παραδοσιακές αξίες μας, να βρούμε σημεία κοινότητας και ένα κοινό πατριωτικό θεμέλιο για τη συνεργασία μεταξύ των λαών με διαφορετικές απόψεις.

– Τον τελευταίο χρόνο οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας έχουν επιδεινωθεί. Πιστεύετε ότι αυτή η διπλωματική κρίση είναι προσωρινή;

– Αισθάνομαι ότι η τρέχουσα διεθνής κρίση θα ξεπεραστεί. Είναι αδιανόητο η σύγκρουση μεταξύ των εθνών να βαθαίνει σε σημείο που να απειλείται ολόκληρη η ανθρωπότητα από πυρηνική καταστροφή. Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας οι συγκρούσεις, ακόμη και οι πιο περίπλοκες συγκρούσεις, επιλύθηκαν όταν επιτεύχθηκε συμβιβασμός. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο συμβιβασμός δεν είναι μια νίκη για τη μια ή την άλλη πλευρά, αλλά μια λύση που είναι αποδεκτή απ’ όλες τις πλευρές.

Προσεύχομαι ειλικρινά να επικρατήσει και πάλι ειρήνη σε ολόκληρο τον χώρο που κάποτε ήταν η πρώην Ρωσική Αυτοκρατορία. Ελπίζω ότι οι πολιτικοί σε όλο τον κόσμο σήμερα, παρά τις διαφορετικές εκτιμήσεις τους για το τι συμβαίνει, έχουν αρκετή κοινή λογική, επαγγελματική εμπειρία και υπομονή για να αποτρέψουν την περαιτέρω κλιμάκωση των εχθροπραξιών.

Πιστεύω επίσης ότι οι ιστορικές και μακρόχρονες παραδόσεις των στενών σχέσεων μεταξύ Ελλήνων και Ρώσων δεν θα ξεχαστούν και θα εξυπηρετήσουν χρήσιμους σκοπούς.