Οι προκλήσεις της νέας κυβέρνησης

Tο επόμενο δωδεκάμηνο το πιθανότερο είναι ότι οι τιμές των τροφίμων θα συνεχίσουν να αυξάνονται (έστω και με πιο βραδύ ρυθμό) εντείνοντας τις πιέσεις στους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Φωτ. SHUTTERSTOCK

Η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να διαπραγματευτεί με την Ευρώπη τους δημοσιονομικούς στόχους που θα πρέπει να εκπληρώνονται τα επόμενα πολλά χρόνια, να διαχειριστεί το θέμα της ακρίβειας, το οποίο θα έχει λάβει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις από τις σημερινές, αλλά και να βρει τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που θα δημιουργήσουν σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις οι συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων. Θα κληθεί επίσης να δώσει δείγματα γραφής όσον αφορά την ανάγκη εκσυγχρονισμού του κράτους αλλά και να διασφαλίσει την πορεία αποκλιμάκωσης του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ ώστε να μη διαταραχθεί η απρόσκοπτη πρόσβαση της χώρας στις αγορές.

Η νέα κυβέρνηση θα είναι η πρώτη που θα σχηματιστεί μετά το 2010 η οποία δεν θα έχει να αντιμετωπίσει μνημονιακές ή μεταμνημονιακές δεσμεύσεις ύστερα από 13 ολόκληρα χρόνια. Ομως, είναι σαφές ότι θα πρέπει να τηρήσει συγκεκριμένες δεσμεύσεις όσον αφορά την εκτέλεση του προϋπολογισμού, οπότε θα πρέπει να γίνει σαφές από τώρα στους ψηφοφόρους ότι μετά τις εκλογές δεν θα υπάρχουν περιθώρια για εφαρμογή πολιτικών κρατικής στήριξης αντίστοιχων με αυτές που εφαρμόστηκαν ειδικά στην περίοδο 2020-2023. Αν λοιπόν σε αυτά τα τέσσερα χρόνια διατέθηκαν περίπου 55 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, της ενεργειακής και της πληθωριστικής κρίσης, είναι αμφίβολο αν θα καταστεί εφικτό να διατεθούν περισσότερα από 10 δισ. ευρώ συνολικά στην 4ετία, κάτι που φυσικά θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της οικονομίας.

Για το επόμενο οικονομικό επιτελείο οι προκλήσεις θα είναι πολλές. Με τα σημερινά δεδομένα, ακόμη και αν διατηρηθούν σε χαμηλά επίπεδα οι τιμές της ενέργειας, θα υπάρχει η μεγάλη πρόκληση της αντιμετώπισης της ακρίβειας αλλά και του υψηλού κόστους του χρήματος. Ουσιαστικά, τα δύο αυτά «ενεργά μέτωπα» παραμένουν ανοικτά, καθώς προς το παρόν δεν διαφαίνεται το πότε θα κορυφωθεί το κύμα ακρίβειας, ειδικά στα τρόφιμα, αλλά και το πότε θα σταματήσει η άνοδος των επιτοκίων (πόσο μάλλον το πότε θα αρχίσει η αντίστροφη πορεία). Τουλάχιστον για το επόμενο 12μηνο, το πιθανότερο είναι ότι οι τιμές των τροφίμων θα συνεχίσουν να αυξάνονται (έστω και με πιο βραδύ ρυθμό), όπως επίσης και ότι τα επιτόκια της ΕΚΤ θα ανέλθουν σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.

Ποια θα είναι η διαφορά σε σχέση με την προηγούμενη 4ετία; Ακριβώς λόγω του «σφιξίματος» της δημοσιονομικής πολιτικής (ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποθαρρύνει τις κυβερνήσεις από το να υιοθετούν μέτρα στήριξης, ειδικά οριζόντιου χαρακτήρα) δεν θα υπάρχουν πολλά περιθώρια οι «πληγές» από την ακρίβεια και τις αυξημένες δόσεις των δανείων να επουλωθούν με μέτρα στήριξης. Ειδικά όσον αφορά τα δάνεια, εκτός από το όποιο δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης, υπάρχει και η απροθυμία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να επιτρέψει τη στήριξη των δανειοληπτών από το κράτος με μέτρα οριζόντιου χαρακτήρα.

Η νέα κυβέρνηση δεν θα έχει να αντιμετωπίσει μνημονιακές ή μεταμνημονιακές δεσμεύσεις για πρώτη φορά ύστερα από 13 ολόκληρα χρόνια.

Το επόμενο οικονομικό επιτελείο, μετρώντας τα δημοσιονομικά περιθώρια υπό τα νέα δεδομένα που θα διαμορφωθούν, θα πρέπει να συνυπολογίσει και την «κληρονομιά» από τα μέτρα που έχουν ήδη υιοθετηθεί και τα οποία συγκροτούν έναν δημοσιονομικό λογαριασμό της τάξεως των 7-8 δισ. ευρώ.

Είναι το ετήσιο κόστος των μέτρων που υιοθετήθηκαν σταδιακά κατά την προηγούμενη 4ετία: μείωση ασφαλιστικών εισφορών κατά 4,4 ποσοστιαίες μονάδες, μείωση συντελεστών φορολόγησης των νομικών προσώπων αλλά και των διανεμόμενων κερδών, κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης, στοχευμένες μειώσεις συντελεστών ΦΠΑ (είναι μέτρο που λήγει στο τέλος του 2023, αλλά δύσκολα θα επανέλθουμε στους υψηλότερους συντελεστές κ.λπ.).

Με δεδομένη λοιπόν την ανάγκη αυτής της «κληρονομιάς» αλλά και για παραγωγή υψηλότερων πλεονασμάτων, το πιθανότερο είναι ότι η επόμενη κυβέρνηση, για να προβεί σε γενναίες αλλαγές οικονομικής πολιτικής, θα πρέπει να προχωρήσει σε ανατροπές μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί.

Τα δύο μεγάλα κόμματα αναμένεται να παρουσιάσουν τα οικονομικά τους προγράμματα αμέσως μετά την επίσημη προκήρυξη των εθνικών εκλογών. Σε αυτά θα αποτυπωθούν και οι προθέσεις για την επόμενη 4ετία. Επίσης, θα καταγραφούν οι σχεδιασμοί και σε ένα άλλο μεγάλο μέτωπο για την επόμενη περίοδο διακυβέρνησης, που θα έχει να κάνει με την ανασυγκρότηση του κράτους.