Οι αντίθετοι άνεμοι θα ενταθούν το 2023

Πριν από ένα χρόνο, αυτή την εποχή, όλοι αναρωτιόντουσαν αν το τέλος της πανδημίας Covid-19 ήταν ορατό. Στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο, η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή στην Ουκρανία, προκαλώντας τεράστιες σεισμικές δονήσεις σε όλον τον κόσμο και φυσικά στις αγορές.

Εφέτος, κάποιοι κίνδυνοι πιο προφανείς, άλλοι πιο κρυφοί, έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν το παγκόσμιο σενάριο.

Άπειρα τα δημοσιεύματα για τους μεγαλύτερους παγκόσμιους κινδύνους που ανησυχούν – ή θα έπρεπε να ανησυχούν – τους διεθνείς ηγέτες και τον πληθυσμό.

Στην πρώτη θέση, σύμφωνα με το περιοδικό Time και χωρίς ιδιαίτερη έκπληξη, βρίσκεται η Ρωσία, ο ευρασιατικός γίγαντας που κυβερνάται από τον Βλαντιμίρ Πούτιν. O Ιαν Μπρέμερ, πρόεδρος της εταιρείας συμβούλων κινδύνου Eurasia Group, προειδοποιεί ότι μια στριμωγμένη Ρωσία θα γινόταν «το πιο επικίνδυνο απατεώνα κράτος στον κόσμο», αντιμέτωπο με εσωτερική πίεση να δείξει ισχυρή αντίδραση, παρά το γεγονός ότι είναι βαλτωμένο στην εισβολή στην Ουκρανία.

Στη δεύτερη θέση ήταν ο Σι Τζινπίνγκ, επικεφαλής του κινεζικού καθεστώτος, ο οποίος πλέον έχει σχεδόν απόλυτες εξουσίες να προωθήσει την ατζέντα του. «Η ικανότητά του να κάνει μεγάλα λάθη μακροπρόθεσμα είναι επίσης ασυναγώνιστη» υποστηρίζει το Time. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, βλέπει κινδύνους σε τρεις τομείς σε σχέση με την Κίνα: η εξάπλωση του Covid, πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα σχετικά με την πίεση του Σι για κρατικό έλεγχο της κινεζικής οικονομίας και αυξανόμενη αντίσταση από τη Δύση και τους γείτονες της Κίνας στις εθνικιστικές θέσεις του Πεκίνου και την εξωτερική  του πολιτική.
Σημαντικός κίνδυνος θεωρείται επίσης ο πληθωρισμός και τα κρουστικά κύματά του, λόγω των «ισχυρών οικονομικών και πολιτικών επιπτώσεών του». Όπως τονίζεται, θα είναι η κινητήρια δύναμη μιας παγκόσμιας ύφεσης και θα έχει ανατρεπτικά αποτελέσματα στην πολιτική σε όλες τις περιοχές του κόσμου.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ενεργειακή κρίση, η οποία θα προκαλέσει «πολύ πιο τεταμένες συνθήκες» λόγω ενός συνδυασμού γεωπολιτικών, οικονομικών και παραγωγικών παραγόντων, ειδικά στο δεύτερο εξάμηνο. Το υψηλότερο κόστος θα βαρύνει τα νοικοκυριά.
Όλα αυτά θα οδηγήσουν στην αναχαίτιση της παγκόσμιας ανάπτυξης. Μετά από δεκαετίες προόδου, η πρόοδος σταμάτησε λόγω της πανδημίας, της ρωσικής εισβολής και της αύξησης του πληθωρισμού. «Μέχρι το 2023, δισεκατομμύρια άνθρωποι θα είναι πιο ευάλωτοι, καθώς χάνονται οικονομικά, πολιτικά κέρδη» λέει ο Μπρέμερ.

Η εξουσία σε λίγους

Ο «μεγαλύτερος κίνδυνος», σύμφωνα με ετήσια πρόβλεψη του Eurasia Group, είναι ότι «μια μικρή ομάδα ατόμων έχει συγκεντρώσει μια εξαιρετική δύναμη, παίρνοντας αποφάσεις με τεράστιες γεωπολιτικές συνέπειες, που οδηγούν σε δυσανάλογο βαθμό την αβεβαιότητα στον κόσμο σήμερα».

Γενικότερα, εκτιμάται ότι «η πρόοδος στην ανθρώπινη ανάπτυξη έχει αντιστραφεί από μια παγκόσμια πανδημία, έναν πόλεμο στην Ευρώπη, ένα τεράστιο πληθωριστικό σοκ και την αυξανόμενη κλιματική καταστροφή. «Η αύξηση των επιτοκίων και η παγκόσμια ύφεση θα αυξήσουν τον κίνδυνο κρίσεων στις αναδυόμενες αγορές… Οι υψηλότερες τιμές του πετρελαίου θα αυξήσουν επίσης τις τριβές μεταξύ του ΟΠΕΚ+ και των Ηνωμένων Πολιτειών» τονίζεται.

Χειρότερα για τους πολλούς

Μετά από δεκαετίες παγκοσμιοποίησης που ωθούσε σε μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια ανάπτυξη και την εμφάνιση μιας ισχυρής παγκόσμιας μεσαίας τάξης, βλέπουμε τώρα την πλειονότητα των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στη Γη να τα πάει χειρότερα, όχι καλύτερα, σε επίπεδο εκπαίδευσης, προσδόκιμο ζωής, οικονομική ευημερία και ασφάλεια. Φέτος, το νερό θα γίνει παγκόσμια και συστημική πρόκληση… ενώ οι κυβερνήσεις θα εξακολουθούν να το αντιμετωπίζουν ως μια προσωρινή κρίση. Οι αντίθετοι άνεμοι για την ανθρώπινη ανάπτυξη θα αυξηθούν το 2023».

Οι κορυφαίοι κίνδυνοι

Σύμφωνα με τον Όμιλο Eurasia, «οι κορυφαίοι κίνδυνοι εφέτος στρέφονται προς αυτούς τους παράγοντες και τον αντίκτυπό τους: «Το διεφθαρμένο καθεστώς Πούτιν, η μονοκρατορία του Σι Τζιπινγκ στην Κίνα, τα όπλα μαζικής καταστροφής, το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν και η αναστροφή της παγκόσμιας ανάπτυξης λόγω πανδημίας, πολέμου, πληθωρισμού και κλιματικής κρίσης. Πρόκειται για κινδύνους που «προέρχονται από διεθνείς παράγοντες που αντιμετωπίζουν σοβαρές διαρθρωτικές προκλήσεις και ισχυρή αντίθεση (εσωτερική ή/και εξωτερική) στην επίτευξη των στόχων τους, χωρίς ελέγχους και ισορροπίες που περιορίζουν τις ενέργειές τους».

Το Eurasia Group εκτιμά ότι «η Ρωσία δεν έχει τρόπο να κερδίσει στην Ουκρανία. «Μια ταπεινωμένη Ρωσία, όμως, θα μετατραπεί από παγκόσμιος παίκτης στο πιο επικίνδυνο κράτος του κόσμου, θέτοντας μια σοβαρή απειλή για την ασφάλεια για την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι μόνο» τονίζεται στην έκθεση. Οι δικτατορίες σκοντάφτουν την ίδια στιγμή που εδραιώνονται περισσότερο. Η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι πολύ απομονωμένη ώστε ο ηγέτης της δεν παρέστη στη σύνοδο κορυφής της G20, αντιμετωπίζοντας σοβαρή οικονομική και στρατιωτική παρακμή…, ενώ το ΝΑΤΟ δεν φαινόταν ποτέ πιο δυνατό. Το Ιράν, ο σημαντικότερος στρατιωτικός σύμμαχος της Ρωσίας, αντιμετωπίζει ένα βαθιά εχθρικό γεωπολιτικό περιβάλλον παράλληλα με τη μεγαλύτερη εσωτερική αναταραχή από την επανάσταση του 1979 που έφερε την Ισλαμική Δημοκρατία στην εξουσία. Η Κίνα ήταν εντελώς απροετοίμαστη για τα προβλήματά της με την πολιτική του μηδενικού Covid (ο νούμερο ένα κίνδυνος μας πέρυσι), που οδήγησε σε άνευ προηγουμένου διαδηλώσεις… και μια ξαφνική ανατροπή της πολιτικής του προέδρου Σι, τερματίζοντας τους περιορισμούς δύο χρόνια μετά τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους».

Διχασμένες Πολιτείες

Το Time προειδοποιεί  ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν μια από τις πιο πολωμένες και δυσλειτουργικές προηγμένες βιομηχανικές δημοκρατίες στον κόσμο». Μια χώρα με ακραίες πολιτικές αποκλίσεις που θα καταστήσουν πιο δύσκολο για τις αμερικανικές και ξένες εταιρείες να αντιμετωπίζουν τις ΗΠΑ ως μια συνεκτική ενιαία αγορά. «Και ο κίνδυνος πολιτικής βίας παραμένει υψηλός», προσθέτει το Αμερικανικό περιοδικό. Απόδειξη; Η εξέγερση των πιο ακραίων Ρεπουμπλικάνων βουλευτών κατά της εκλογής του ομόσταυλού τους Κέβιν ΜακΚάρθι στην προεδρία της Βουλής των Αντιπτοσώπων. Χρειάστηκαν 15 ψηφοφορίες και τελικά η αποχή τεσσάρων βουλευτών μέχρι να εξασφαλίσει ο ΜακΚάρθι την απαιτούμενη πλειοψηφία και να εκλεγεί. Με το ζόρι ουσιαστικά και χάρη στην παρέμβαση του τέως προέδρου Τραμπ.

Αν και όπως φάνηκε , ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πιο αδύναμος από τότε που έγινε πρόεδρος, με έναν μεγάλο αριθμό Ρεπουμπλικανών να προετοιμάζονται να τον διαδεχθούν και να θέσουν  υποψηφιότητα για την ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Υπάρχει συνεχιζόμενος κίνδυνος πολιτικής βίας στις ΗΠΑ, όταν ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι που συμμετείχαν στις ταραχές του Καπιτωλίου πάνε στη φυλακή».

Δίκοπο μαχαίρι η αμερικανική ηγεμονία

Ο Ομιλος Eurasia χαρακτηρίζει πάντως την αμερικανική ηγεμονία στον κόσμο «δίκοπο μαχαίρι».

Ένα χρόνο μετά τον αποτυχημένο πόλεμο της Ρωσίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αναδειχτεί ως ο μοναδικός παγκόσμιος στρατιωτικό ηγέτη. Οι βασικοί σύμμαχοι αναγνωρίζουν ξεκάθαρα την εξάρτησή τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την εθνική ασφάλεια. Η συγκριτική οικονομική δύναμη της Αμερικής είναι ισχυρότερη βγαίνοντας από την πανδημία και μέσω του πολέμου της Ρωσίας από ό,τι μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008.

Οι ψίθυροι ωστόσο στην Ευρώπη έχουν γίνει πιο δυνατοί ότι η παγκόσμια θέση των Ηνωμένων Πολιτειών ενισχύεται από τον πόλεμο, ενώ οι Ευρωπαίοι και η Ιαπωνία αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της αποβιομηχάνισης.

Η Κίνα, επίσης, αντιμετωπίζει τεράστιες οικονομικές προκλήσεις, πολύ μεγαλύτερες από άλλες μεγάλες χώρες. Η οικονομία της εξακολουθεί να αναμένεται να ξεπεράσει αυτήν των Ηνωμένων Πολιτειών σε ΑΕΠ έως το 2030, αλλά υπάρχει μια αυξανόμενη πιθανότητα να μην το κάνει ποτέ.

Αλλά τώρα έχουμε μια ριζικά διαφορετική ιστορία για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1989, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας δημοκρατίας στον κόσμο. Σήμερα, είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας εργαλείων που υπονομεύουν τη δημοκρατία—οι αλγόριθμοι και οι αμερικανικές  πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης , διαλύουν τον ιστό της κοινωνίας των πολιτών ενώ μεγιστοποιούν το κέρδος, δημιουργώντας άνευ προηγουμένου πολιτικό διχασμό, αναστάτωση και δυσλειτουργίες. Αυτή η τάση επιταχύνεται γρήγορα—δεν καθοδηγείται από τις κυβερνήσεις αλλά από μια μικρή ομάδα ατόμων με μικρή κατανόηση του κοινωνικού και πολιτικού αντίκτυπου των πράξεών τους.

Συμπερασματικά, φαίνεται  ότι το 2023, ο κόσμος θα παραμείνει στα βάθη μιας γεωπολιτικής ύφεσης, με τις προκλήσεις φέτος να είναι πιο επικίνδυνες σε σχέση με 25 χρόνια πριν, που ιδρύθηκε ο Όμιλος Eurasia.