Ο ήρωας σαμποτέρ με τις δύο πατρίδες, η προδοσία του φίλου και η εκτέλεση στην Καισαριανή

Τον κινηματογραφικό, πέρα για πέρα αληθινό, μεστό, ηρωικό και σύντομο βίο του Γεωργίου Ιβάνωφ παραθέτει εν τάχει ο αναγνώστης της «Κ», του, ίσως, μεγαλύτερου σαμποτέρ των συμμάχων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ενός υπεραθλητή υψηλής παιδείας που μεταξύ άλλων κατορθωμάτων, θεωρήθηκε από τους Γερμανούς ως ο στρατηγικός δολιοφθορέας που οδήγησε στην πτώση εκατοντάδων αεροσκαφών τους. Τον κυνήγησαν λυσσωδώς, τον επικήρυξαν, βρήκαν, και πάλι αλί, πρόθυμο Ελληνα «Εφιάλτη» πριν τον στήσουν στον τοίχο. «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία» ήταν οι αποχαιρετιστήριες λέξεις του στον επάνω κόσμο. Αιωνία του η μνήμη που δαφνοστεφανώθηκε με ανώτατα πολεμικά παράσημα τριών χωρών.

Κύριε διευθυντά
Πριν από ακριβώς 80 χρόνια εκτελέσθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές ο ήρωας της ελληνικής αντίστασης Γεώργιος Ιβάνωφ, ίσως ο μεγαλύτερος σαμποτέρ των Συμμάχων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολωνικής υπηκοότητας, γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1911 και το 1926 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη με τη μητέρα του, Λεονάρδα Σαϊνόβιτς, και τον Ιωάννη Λαμπριανίδη, δεύτερο σύζυγό της. Ως αθλητής, διακρίθηκε στην κολύμβηση (Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης) και στην υδατοσφαίριση (Ηρακλής Θεσσαλονίκης, A.Z.S. Βαρσοβίας και Εθνική Πολωνίας). Αφού σπούδασε γεωπόνος μηχανικός στο Βέλγιο και στη Γαλλία, επέστρεψε στην Ελλάδα. 

Κατά τη διάρκεια του Πολέμου, κατάλληλα εκπαιδευμένος ως σαμποτέρ στη Μέση Ανατολή από τη βρετανική SOE (Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών), αποβιβάσθηκε στις 13.10.1941 από υποβρύχιο στην ανατολική ακτή της Αττικής. Σε ενάμιση χρόνο, σε συνεργασία με αντιστασιακές οργανώσεις, προκάλεσε δεκάδες σαμποτάζ, κυρίως στην Αττική, σε αποθήκες υγρών καυσίμων, αεροσκάφη, πλοία και δύο υποβρύχια, όμως το σημαντικότερο, ίσως το μεγαλύτερο του Πολέμου, το οργάνωσε στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη (ΠΥΡΚΑΛ) στον Υμηττό, όπου επισκευάζονταν οι κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών. Η ρίψη ειδικού χημικού υλικού από συνεργάτες του σε επισκευασμένους κινητήρες προκάλεσε την πτώση, σύμφωνα με γερμανικές εκτιμήσεις, 400-450 αεροσκαφών (οι κινητήρες έσβηναν μετά λίγη ώρα πτήσης). 

Προδομένος από παιδικό φίλο του συνελήφθη στις 19.12.1941. Απέδρασε και συνέχισε τη δράση του, αν και επικηρυγμένος για σεβαστό ποσό για την εποχή, 500.000, αρχικά, και 2.000.000 δραχμές, αργότερα. Προδομένος εκ νέου συνελήφθη στις 8.9.1942. Από γερμανικό στρατοδικείο καταδικάστηκε τρις εις θάνατον και εκτελέστηκε στις 4.1.1943, στην Καισαριανή, μαζί με τρεις συνεργάτες του. Από το Σκοπευτήριο προσπάθησε να δραπετεύσει, αλλά τον τραυμάτισαν στο πόδι και αιμόφυρτος, δεμένος σε στύλο, εκτελέστηκε, ενώ αναφωνούσε «Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η Πολωνία!». 

Τιμήθηκε με ανώτατα πολεμικά παράσημα, Πολωνία (1945), Μ. Βρετανία (1962), Ελλάδα (1976). Το όνομά του φέρουν δρόμοι σε πολλές πόλεις της Πολωνίας. Ο Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης του αφιέρωσε ετήσιους κολυμβητικούς αγώνες (Ιβανώφεια, 1953) και το κλειστό γυμναστήριό του (Ιβανώφειο, 1987). Στις 30.10.1985, στη συμβολή των οδών Λαγκαδά και Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης, σε μικρή απόσταση από την οδό Γεωργίου Ιβάνωφ, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ανδριάντα του, προσφορά της πολωνικής κυβέρνησης. Ο περιβάλλων χώρος ονομάσθηκε «πάρκο Γεωργίου Ιβάνωφ». Προς τιμήν του, τον Ιανουάριο 2013 πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στην Αθήνα και καταθέσεις στεφάνων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και στον τάφο του στο νεκροταφείο της Νίκαιας, με πρωτοβουλία Πολωνών βετεράνων, υπό την αιγίδα της πολωνικής πρεσβείας και του Δήμου Καισαριανής και με την παρουσία πολιτικών, στρατιωτικών, βετεράνων και στρατιωτικού αγήματος από την Πολωνία και εκπροσώπου της Μ. Βρετανίας.

Η ελληνική κυβέρνηση, απούσα. Εκθεση προς τιμήν του, τον Νοέμβριο 2017 στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας, εγκαινιάσθηκε από τους Προέδρους της Δημοκρατίας της Ελλάδας και της Πολωνίας.

Εκτός από τη Θεσσαλονίκη και τη Βάρη Αττικής (οδός Ιβάνωφ, αδιέξοδο μήκους 50 μέτρων), στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένου του Δήμου Αθηναίων, δεν έχει τιμηθεί με τρόπο διαχρονικά αντιληπτό από το ευρύ κοινό. Πολλοί θα αντιτείνουν «Η Αθήνα δεν έχει δρόμο για τον Σεφέρη, τον Ελύτη και την Κάλλας, θα έχει για τον Ιβάνωφ;». Οταν υπάρχουν δρόμοι αφιερωμένοι σε πρόσωπα περιορισμένου ενδιαφέροντος και προσφοράς, αφηρημένες έννοιες και μυθολογικά απεχθή πρόσωπα και τέρατα («Κ», 29.6.2018), πρέπει να βρεθεί και για τον Ιβάνωφ και για τα τρία «ιερά τέρατα» και για πολλούς άλλους. Τρόποι υπάρχουν. Αναζητείται η βούληση, εδώ και δεκαετίες.

Σημ.: Στη βιβλιογραφία και στο Διαδίκτυο εντοπίζεται πλήθος στοιχείων μη τεκμηριωμένων, ακόμη και αντιφατικών μεταξύ τους. Η παρούσα επιστολή βασίσθηκε, κυρίως, στα παραχωρηθέντα στοιχεία (και αδημοσίευτες φωτογραφίες) από την κ. Λεονάρδα Λαμπριανίδου, ανιψιά του Ιβάνωφ.