Ο ακέφαλος αυτοκράτορας, η Τουρκία και το Met

Το ακέφαλο άγαλμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα κατασχέθηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, όπου βρισκόταν από το 2011. Φωτ. (MANHATTAN DISTRICT ATTORNEY’S OFFICE VIA THE NEW YORK TIMES)

Στη διάρκεια της αυτοκρατορικής θητείας του (193-211 μ.Χ.) η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πήρε τη μορφή στρατιωτικής μοναρχίας. Η Σύγκλητος δεν τον συμπάθησε, όμως εκείνος γέμισε τα δημόσια ταμεία, έγινε δημοφιλής στους πολίτες και, μετά θάνατον, θεοποιήθηκε. Ενα χάλκινο ακέφαλο άγαλμά του, ύψους 2,13 μέτρων, που χρονολογείται το 225 μ.Χ., βρέθηκε από αγρότες τη δεκαετία του ’60 στη Βουβώνα της αρχαίας Λυκίας (κοντά στην Αττάλεια της Τουρκίας) και αφού πουλήθηκε σε εμπόρους αρχαιοτήτων, το 2011 έφτασε να εκτεθεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης (Met), χωρίς να έχει ταυτοποιηθεί. Οτι αυτός που εικονιζόταν ήταν ο αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος, το επιβεβαίωσε πρόσφατα η εισαγγελία του Μανχάταν, η οποία κατάσχεσε το αξίας 25 εκατ. δολαρίων άγαλμα και, μαζί με άλλες έντεκα αρχαιότητες, το επέστρεψε, την προηγούμενη εβδομάδα, στην Τουρκία.

«Η λεηλασία αρχαιοτήτων αντιμετωπιζόταν τότε από τους χωρικούς σαν εμπορική δραστηριότητα», δήλωσε στους New York Times ο Μάθιου Μπογδάνος, επικεφαλής του Τμήματος Διακίνησης Αρχαιοτήτων της εισαγγελίας του Μανχάταν, η οποία συνεργάστηκε με την Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να ταυτοποιηθούν και να επιστραφούν οι δώδεκα αρχαιότητες. Σπάνια βοήθεια στο όλο εγχείρημα προσέφεραν και κάποιοι από τους αγρότες που είχαν ξεθάψει και πουλήσει τα αρχαία ευρήματα τη δεκαετία του ’60: οι ερευνητές της υπόθεσης τους έδειχναν φωτογραφίες των αρχαιοτήτων από καταλόγους και ιστοσελίδες μουσείων και εκείνοι, συχνά, τις αναγνώριζαν.

Ο ακέφαλος Σεβήρος βρέθηκε στο Met ως δάνειο από έναν Ελβετό συλλέκτη, αφού πρώτα είχε περάσει από τα χέρια των αρχαιοπωλών Ρόμπερτ Χεκτ και Τσαρλς Λίπσον. Το άγαλμά του είναι ένα από τα συνολικά τρία αντικείμενα που είχαν κλαπεί από την Τουρκία και που πλέον αφήνουν κενές ισάριθμες θέσεις του Met. Το δεύτερο αντικείμενο είναι μια χάλκινη κεφαλή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καρακάλλα, γιου του Σεβήρου, η οποία προέρχεται επίσης από τη Βουβώνα, χρονολογείται μεταξύ 211 και 217 μ.Χ. και η αξία της εκτιμάται σε 1,25 εκατ. δολάρια, ενώ το τρίτο είναι μια πέτρινη κεφαλή από την Πέργη της αρχαίας Παμφυλίας, που χρονολογείται το 290 μ.Χ. και αξίζει 250.000 δολάρια.

Από τα υπόλοιπα εννέα αντικείμενα που επέστρεψαν στην Τουρκία και που προέρχονται από άλλα ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές, ενδιαφέρον παρουσιάζει μια καθιστή γυναικεία φιγούρα του 6.000-5.000 π.Χ., που προέρχεται από τον νεολιθικό οικισμό του Τσαταλχογιούκ και η οποία βρισκόταν στην κατοχή της Σέλμπι Γουάιτ, μέλους του διοικητικού συμβουλίου του Met. Το όνομα της συλλέκτριας ακούστηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, όταν έγινε γνωστό ότι αντικείμενα της συλλογής της ανήκαν στις 29 αρχαιότητες που επέστρεψαν προ ημερών από τις ΗΠΑ. Μία ακόμη από τις 29 αρχαιότητες –η λεγόμενη «νεολιθική οικογένεια»– προήλθε επίσης από το Met.

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και τις 15 αρχαιότητες που το ίδρυμα ανακοίνωσε ότι θα επιστρέψει στην Ινδία επειδή συνδέονται με τον διακινητή Σουμπχάς Καπούρ και αν συνυπολογίσουμε και τις περίπου άλλες χίλιες που σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) βρίσκονται στην κατοχή του, έχοντας επίσης αποτελέσει αντικείμενο παράνομων συναλλαγών, τότε εύκολα συμπεραίνεται ότι το συνεργάσιμο κατά τα άλλα Met μάλλον θα ελαφραίνει για καιρό ακόμη τις συλλογές του.