«Νοσταλγούμε τους Αλβανούς» – Οι ροδακινιές περιμένουν εργάτες από την Ασία

Τούτες τις μέρες η φύση αρχίζει να αποσύρει το μοβ-ροζ χαλί που αυτή την εποχή απλώνει στον κάμπο με τις ροδακινιές της Πέλλας και της Ημαθίας. Τον τουρισμό της «ανθισμένης ροδακινιάς», που αναπτύσσεται ταχύτατα με επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο –μέχρι και τηλεοπτικό συνεργείο από τη Σρι Λανκα εθεάθη τις προάλλες να τραβάει πλάνα–, διαδέχεται η σκληρή δουλειά στο χωράφι. Μετά το Πάσχα αρχίζουν τα αραιώματα στα κλαδιά των δέντρων, που από τον Ιούνιο θα δώσουν τον πρώτο καρπό.

Ομως, ανθρώπινα χέρια για να αραιώσουν και να μαζέψουν τη σοδειά δεν έχουν βρεθεί και η αγωνία στον κόσμο των καλλιεργητών για την τύχη της φετινής παραγωγής, που προβλέπεται ιδιαίτερα αυξημένη, φουντώνει.

«Ενας παγετός θα μας σώσει…», λέει στην «Κ» με δόση (πικρού) χιούμορ ο αγροτοσυνεταιριστής από την Ημαθία Χρήστος Γιαννακάκης, υπονοώντας ότι σε μια θεομηνία οι παραγωγοί θα μπορούν να ελπίζουν σε γενναίες αποζημιώσεις. «Δυστυχώς και φέτος θα δυσκολευτούμε να βρούμε εργάτες, το πρόβλημα στο χωράφι πάει να γίνει μόνιμο», προσθέτει. Ο Χρήστος Γιαννακάκης, αντιπρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών, έχει επιφορτιστεί τα τελευταία χρόνια, για λογαριασμό του κόσμου της γεωργικής καλλιέργειας, το δύσκολο έργο της αναζήτησης και εξεύρεσης εποχικών εργατών.

Ψάχνει σε Αίγυπτο, Βιετνάμ, Ινδία, Πακιστάν, Ταϊλάνδη, Καζακστάν, Περού, Ισημερινό και αλλού. Παντού, δηλαδή, πλην της Ελλάδας και των δεξαμενών πίσω από τα βόρεια σύνορά μας, που κρατούσαν έως πριν από μερικά χρόνια ζωντανή την οικονομία στον ελληνικό κάμπο (κλαδέματα, μαζέματα, διαλογή, φορτοεκφορτώσεις κ.ά.).

«Οι Ελληνες δεν έρχονται στο χωράφι και τα Βαλκάνια έχουν στερέψει. Οι άνθρωποι φεύγουν από τη χώρα τους για Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, όπου έχουν μεγαλύτερες απολαβές, σ’ εμάς θα έρθουν; Η Βουλγαρία δεν έχει εργάτες, το ίδιο και η Ρουμανία, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία. Φεύγουν στην Ευρώπη, ας ξεχάσουμε αυτή τη δεξαμενή. Αν είμαστε τυχεροί, θα φέρουμε από Καζακστάν και μετά από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας».

Κυκλοφορούν πολλές ανομολόγητες αλήθειες στον ελληνικό κάμπο, ανάμεσά τους και εκείνη που αφορά την απροθυμία της «γενιάς των επιδοτήσεων» να αναλάβει τα ηνία των παλιών παραγωγών στο χωράφι. Οπως είναι αλήθεια και το ότι η κάθετη παραγωγική διαδικασία, ακόμη και σε επίπεδο εργοστασίων (διαλογητήρια, βιομηχανικές μονάδες κομπόστας), έχει περάσει σε πολλές περιπτώσεις σε αλβανικά (κυρίως) χέρια αλλοδαπών εποχικών εργατών που δούλεψαν σκληρά στο χωράφι και κατέχουν πλέον, μόνον αυτοί, το know how.

«Ο εργάτης πρέπει να είναι τουλάχιστον έξι ώρες στο χωράφι, με ζέστη ή με κρύο. Ποιος Ελληνας θα το κάνει; Απευθύναμε ως αγροτικός σύλλογος κάλεσμα ενδιαφέροντος μέσω του δήμου, αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση. Μας τηλεφωνούσαν και ζητούσαν για να έρθουν να τους νοικιάσουμε διαμερίσματα έξω στην πόλη. Είναι αλήθεια πως τα καταλύματα στα χωράφια δεν είναι πολυτελείας, όπως είναι αλήθεια και ότι με τις τιμές που πουλάμε το ροδάκινο δεν αντέχουμε τέτοια έξοδα», λέει ο επίσης αγροτοσυνδικαλιστής από την Ημαθία Γιώργος Χαλκίδας.

Γραφειοκρατία

Η αναγκαστική μετάβαση από τους Βαλκάνιους στους Ασιάτες δεν προβλέπεται εύκολη και ανώδυνη για τον ελληνικό κάμπο και τη γεωργική παραγωγή. Ο Χρήστος Γιαννακάκης επισημαίνει ότι η εξεύρεση εργατών στις χώρες της Ασίας σκοντάφτει στις πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες που έχει καθιερώσει το ελληνικό σύστημα, στις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες, ακόμη και σε γεωπολιτικές αντιπαλότητες μεταξύ των ενδιαφερόμενων χωρών.

«Οι Ελληνες δεν έρχονται στο χωράφι και τα Βαλκάνια έχουν στερέψει. Οι άνθρωποι φεύγουν από τη χώρα τους για Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, όπου έχουν μεγαλύτερες απολαβές, σ’ εμάς θα έρθουν;».

Ενδεικτικά αναφέρει ότι η ινδική πλευρά αντέδρασε έντονα όταν πληροφορήθηκε ότι η ελληνική συζητούσε και με το εχθρικό της Πακιστάν (διένεξη για το Κασμίρ), με αποτέλεσμα οι συζητήσεις για Πακιστανούς να «παγώσουν». «Κυνηγάμε μήνες τώρα τους αρμοδίους να ασχοληθούν σοβαρά με τα προξενεία. Μαθαίνουμε ότι στα προξενεία μας στην Ινδία στάλθηκαν έντεκα υπάλληλοι. Πρέπει να σταλεί προσωπικό και στις άλλες χώρες για να εκδίδει βίζες, να κάνει γραφειοκρατική δουλειά. Μέχρι τώρα βολευόμασταν με την Αλβανία. Στέλναμε τα χαρτιά στα σύνορα, έβαζαν μια σφραγίδα και περνούσαν. Τελείωνε γρήγορα η δουλειά. Εκεί, σ’ αυτές τις χώρες της Ασίας, χρειάζεται να μας στέλνουν τα διαβατήρια των εργατών, να τα καταθέτουμε στην αποκεντρωμένη αυτοδιοίκηση, να φεύγουν από εκεί να πάνε στα προξενεία, που δεν έχουν προσωπικό, να περιμένουν τρεις με τέσσερις μήνες για να εγκριθούν. Ισως να χρειαστεί και να “λαδώσεις”, καθώς λειτουργούν διεφθαρμένα κυκλώματα –τα ξέρει το ΥΠΕΞ– για να μπουν σε προτεραιότητα. Μην την ψάχνεις. Κάθε χρόνο πάμε από το κακό στο χειρότερο».

Εως τώρα, και με τον χρόνο να πιέζει, η Ελλάδα έχει υπογράψει συμφωνία μόνο με την Αίγυπτο. Ωστόσο, για τους γεωργούς αυτή θεωρείται μια ατυχής συμφωνία.

«Πρέπει να εστιάσουμε στην Αίγυπτο, που είναι χώρα γειτονική και φιλική. Είναι ανάγκη όμως να αλλάξει η υπογραφείσα συμφωνία. Βάζει όριο 5.000 εργατών ενώ εμείς χρειαζόμαστε πολύ περισσότερους. Δεσμευθήκαμε σε αυτήν ότι μόνο η αιγυπτιακή κυβέρνηση μπορεί να προτείνει ποιους θα πάρουμε. Αν είναι δυνατόν υπάλληλοι του αιγυπτιακού κράτους να ορίζουν ποιος θα έρθει στο χωράφι μου. Πρέπει εκείνοι, με βάση τη συμφωνία, να κατανέμουν το πόσοι Αιγύπτιοι εργάτες θα πάνε ανά περιφέρεια και ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να πληρώσει σε αυτόν τον εργάτη, που μπορεί και να μην κάνει για τη δουλειά, τα εισιτήρια για να τον φέρει και να τον πάει πίσω. Προσδοκούμε λοιπόν στην Αίγυπτο, υπό την προϋπόθεση όμως να αλλάξει η συμφωνία».

Καθώς όλα δείχνουν ότι η τύχη της γεωργικής παραγωγής μας πάει να δεθεί όλο και πιο γερά με τη Νοτιοανατολική Ασία, έναν κόσμο λιγότερο γνωστό ως προς την εργασιακή του κουλτούρα, στο χωράφι οι γεωργοί μας ανησυχούν «για το τι θα έρθει» στο χωράφι τους και νοσταλγούν τους Αλβανούς.

«Γνωρίζουμε ότι ρισκάρουμε φέρνοντας εργάτες από την Ασία, γιατί δεν ξέρουν τη δουλειά, αλλά δεν έχουμε επιλογές», λέει ο κ. Γιαννακάκης. «Ξέρουμε ότι οι καλύτεροι εργάτες είναι μακράν αυτοί από την Αλβανία. Γνωρίζουν τη δουλειά, είναι πιο εργατικοί, μας ξέρουν και τους ξέρουμε, είναι πιο κοντά», υποστηρίζει ο Γιώργος Χαλκίδης.

Ο Χρήστος Γιαννακάκης είπε στην «Κ» ότι βρήκε θετική ανταπόκριση στο Βιετνάμ, ενώ ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί και από εταιρείες στην Ταϊλάνδη. Μέχρι όμως να καταφθάσουν, η παραγωγή θα παραμένει στα δέντρα και θα σαπίζει, φαινόμενο όχι σπάνιο τα τελευταία χρόνια, που τα εργατικά χέρια μειώνονται.

30.000 εποχικοί

Με βάση τους υπολογισμούς των αγροτοσυνεταιριστών, μόνο ο κάμπος της Ημαθίας και της Πέλλας χρειάζεται πάνω από 30.000 εποχικούς εργαζομένους για να φροντίσουν και να συλλέξουν την ετήσια παραγωγή των ροδάκινων, μήλων, αχλαδιών, κερασιών, ακτινιδίων κ.ά.

Στον κάμπο των Πρεσπών με τα περίφημα φασόλια, οι παραγωγοί κάθονται και εκεί σε αναμμένα κάρβουνα. Οπως λέει ο παλαίμαχος παραγωγός Λάζαρος Πετρίδης, οι Αλβανοί από τα παραλίμνια απέναντι χωριά, που παραδοσιακά φροντίζουν και μαζεύουν την παραγωγή στα 10.000 στρέμματα της Πρέσπας, όλο και λιγοστεύουν.

«Φεύγουν προς την Ευρώπη με την ελπίδα για καλύτερα μεροκάματα, αλλά εκεί, όπως μας λένε κάποιοι που επιστρέφουν, τους πίνουν το αίμα…». Και τι γίνεται αν δεν βρεθούν εργάτες; «Επιστρατευόμαστε όλοι στην οικογένεια, παππούδες, γιαγιάδες, εγγονάκια, και πάμε στο χωράφι, με την ελπίδα ότι την επόμενη χρονιά θα βρεθούν εργάτες. Τι να κάνουμε, από αυτή την καλλιέργεια ζούμε, δεν μπορούμε να την εγκαταλείψουμε».

Αδειάζουν τα Βαλκάνια από τους νέους

Η έλλειψη εργατικών χεριών στην Ελλάδα δεν είναι παρά το σύμπτωμα μιας ευρύτερης παθογένειας, του γνωστού brain drain, που απειλεί με αποσταθεροποίηση τις οικονομίες και γενικότερα το μέλλον σχεδόν του συνόλου των βαλκανικών χωρών. Οι νέοι αναγκάζονται να φεύγουν από τον τόπο τους αναζητώντας καλύτερη τύχη σε χώρες της Ε.Ε. αλλά και στη Βρετανία. Σε Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία, παντού, μορφωμένοι και μη, ψάχνουν την ευκαιρία να φύγουν, με νόμιμο ή παράνομο τρόπο.

Ο πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στα Τίρανα, Αλαστερ Κινγκ Σμιθ, απηύθυνε έκκληση στους νέους να μην εγκαταλείπουν τη χώρα τους και να καταλήγουν στα πλοκάμια της εκμετάλλευσης παράνομων και εγκληματικών δικτύων.

Υποσχέθηκε δε, σε μια προσπάθεια συμβολής στην ανάσχεση του κύματος φυγής, επιμορφωτικά και επαγγελματικά σεμινάρια εκ μέρους της χώρας του εντός της Αλβανίας, απ’ όπου, σύμφωνα με τους επίσημους υπολογισμούς, μεταναστεύουν 42.000 νέοι κάθε χρόνο.

Στη Βόρεια Μακεδονία, οι Αρχές υπολογίζουν ότι θα χρειαστεί φέτος να «εισάγουν» τουλάχιστον 20.000 Ασιάτες εργάτες για τις γεωργικές καλλιέργειες. Σε δηλώσεις του ο πρόεδρος της Ενωσης Εργοδοτών, Ανγκελ Ντιμιτρόφ, αναφέρθηκε στις διαπραγματεύσεις για εισαγωγή εργατικού δυναμικού από το εξωτερικό, μια πρακτική που, όπως είπε, είναι ήδη καθιερωμένη στην Κροατία και στη Βουλγαρία, όπου μάλιστα εταιρείες κατασκευάζουν οικισμούς διαμονής για μελλοντικούς εργαζομένους που προέρχονται κυρίως από χώρες της Μέσης και Απω Ανατολής.

Οπως ανέφερε, υπήρξε ήδη θετική ανταπόκριση από το Νεπάλ, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις και με το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και την Ινδονησία.

«Αν δεν το κάνουμε αυτό, με τους νέους να φεύγουν, θα μείνουμε χωρίς εργαζομένους, η οικονομία θα καταρρεύσει σιγά σιγά και ο προϋπολογισμός θα ξεμείνει από χρήματα», προειδοποίησε. Κραυγές αγωνίας όλο και πιο δυνατές ακούγονται και από τις άλλες βαλκανικές κοινωνίες, η Ελλάδα αισθάνεται την απουσία τους στον τουρισμό, στη βιομηχανία και κυρίως στην αγροτική παραγωγή.

Θέσαμε στον αντιπρόεδρο της Ε.Ε. Μαργαρίτη Σχοινά το ερώτημα αν προβληματίζει τις Βρυξέλλες το γεγονός ότι τα Βαλκάνια αδειάζουν από νέους ανθρώπους που μεταναστεύουν μαζικά προς την Ευρώπη. «Πράγματι αυτό είναι ένα πολύ υπαρκτό πρόβλημα, γνωστό στην Ευρώπη, και το συζήτησα κιόλας με τους προέδρους και τους πρωθυπουργούς των χωρών της Βαλκανικής που επισκέφθηκα πρόσφατα. Είναι μια πηγή ανησυχίας, μια μεγάλη απειλή για τη συνοχή της οικονομίας και της κοινωνίας των χωρών αυτών», απάντησε και έθεσε μια άλλη διάσταση στο όλο θέμα: «Ταυτόχρονα, και κατά έναν περίεργο τρόπο, αποτελεί αυτό το μεταναστευτικό ρεύμα ίσως και το “τσιμέντο”, τη συγκολλητική ουσία που ενισχύει ακόμη περισσότερο τη μεσομακροπρόθεσμη σύμφυση της Βαλκανικής με την Ευρώπη. Η διασπορά αυτή δεν είναι άνθρωποι που πάνε στην Αυστραλία ή σε Αμερική, Καναδά για να μην επιστρέψουν ποτέ. Είναι άνθρωποι που πηγαινοέρχονται, και μην ξεχνάτε ότι όλες αυτές οι χώρες έχουν συμφωνίες ελεύθερης βίζας με τις χώρες της Ε.Ε. Αρα δεν είναι άνθρωποι που φεύγουν για πάντα, όπως συνέβη και μ’ εμάς στα χρόνια της κρίσης. Πολλοί από αυτούς θα επενδύσουν τα λεφτά τους στις χώρες τους, θα φέρουν πίσω γνώση από την Ευρώπη, θα μπολιάσουν με ευρωπαϊκές αντιλήψεις την κοινή γνώμη και ελπίζουμε ότι όταν θα είναι οι χώρες τους πλήρη μέλη της Ε.Ε., θα μπορέσουν όλον αυτόν τον αποθησαυρισμένο πλούτο τους να τον θέσουν στη διάθεση της χώρας τους».