Νέος ρεαλισμός: ένα καλλιτεχνικό κίνημα «σαν μια περιπέτεια φιλίας»

Το «Παγκάκι» της Νικί Σεν Φαλ είναι ένα από τα 50 και πλέον έργα της έκθεσης «Nouveau Réalisme» που παρουσιάζονται στο Ιδρυμα Γουλανδρή. Δεξιά, η «Νίκη της Σαμοθράκης» του Ιβ Κλάιν ξεχωρίζει για το χαρακτηριστικό, βαθύ και ζωηρό μπλε χρώμα που δημιούργησε ο καλλιτέχνης.

Η ιδρυτική τους διακήρυξη, γραμμένη από τον κριτικό τέχνης Πιερ Ρεστανί, περιέγραφε το καλλιτεχνικό τους όραμα ως «νέες αντιληπτικές προσεγγίσεις του πραγματικού» και μόλις είκοσι λεπτά μετά την υπογραφή της, στις 27 Οκτωβρίου 1960 στο Παρίσι, είχε ήδη προκαλέσει διαφωνίες στην ομάδα. Εστω κι έτσι, τα μέλη της θα σύστηναν κατόπιν ένα εκρηκτικό, επαναστατικό κίνημα, μεταξύ του Dada και της Pop Art, που θα σχολίαζε με παιχνιδιάρικο βλέμμα τη βιομηχανοποιημένη, κατακλυσμένη από τη διαφήμιση και τη μαζική κατανάλωση κοινωνία της εποχής. Μιλάμε εξάλλου για δημιουργούς που αξιοποίησαν στα έργα τους εφήμερα και κατεστραμμένα στοιχεία της καθημερινής ζωής, τα οποία έβρισκαν σε εργοστάσια, σιδηρουργεία, παλιατζίδικα και έπειτα τα μεταποιούσαν με ένα πνεύμα ανατρεπτικό, πληθωρικό και διασκεδαστικό. Αυτός ήταν με δυο λόγια ο Νέος Ρεαλισμός (Nouveau Réalisme), ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά ρεύματα της μεταπολεμικής τέχνης, που παρότι δεν έγινε ευρέως γνωστό, πολλοί εκπρόσωποί του συγκαταλέγονται πλέον στους διασημότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα.

«Nouveau Réalisme» ονομάζεται και η πρώτη μεγάλη διεθνής έκθεση του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, που ανοίγει τις πόρτες της από σήμερα μέχρι τις 9 Απριλίου και έχει στόχο να παρουσιάσει το ιδιαίτερο κίνημα του Νέου Ρεαλισμού, που τόσο είχε ταράξει τα νερά της τέχνης στη μεταπολεμική Γαλλία και Ευρώπη. Δανεισμένα από πλήθος θεσμικών και ιδιωτικών φορέων (αλλά και προερχόμενα από τη συλλογή του ίδιου του Ιδρύματος Γουλανδρή, του οποίου οι ιδρυτές είχαν τιμήσει το κίνημα), στην έκθεση συγκεντρώνονται περισσότερα από 50 έργα, όλων των εκπροσώπων του Νέου Ρεαλισμού και συγκεκριμένα των Αρμάν, Φρανσουά Ντιφρέν, Ρεϊμόν Ανς, Ιβ Κλάιν, Μαρσιάλ Ρεΐς, Ντανιέλ Σπερί, Ζαν Τινγκελί, Ζακ Βιλεγκλέ, που υπέγραφαν την ιδρυτική διακήρυξη, καθώς και των Σεζάρ, Μίμο Ροτέλα, Νικί ντε Σεν Φαλ, Ζεράρ Ντεσάμπ και Κριστό. Οι πέντε τελευταίοι είχαν προστεθεί αργότερα στην ομάδα, όμως όλοι τους «θα ζήσουν το κίνημα μάλλον σαν μια περιπέτεια φιλίας –ενίοτε και αντιζηλίας– και θα τους σημαδέψει σε ολόκληρη την καλλιτεχνική τους πορεία», έλεγε χθες στη σχετική συνέντευξη Τύπου η υπεύθυνη της συλλογής του Ιδρύματος Γουλανδρή, Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, που συνεπιμελείται την έκθεση μαζί με την πρόεδρο της Διεθνούς Ενωσης Man Ray, Μάριον Μέιερ.

Στον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος, λοιπόν, μπορεί κανείς να θαυμάσει τη «Νίκη της Σαμοθράκης» του Ιβ Κλάιν, που ο καλλιτέχνης διακόσμησε με το χαρακτηριστικό του βαθύ και ζωηρό μπλε χρώμα· υπάρχει επίσης το «Παγκάκι» της Σεν Φαλ, που τόση χαρά και αισιοδοξία το διακρίνει· παρουσιάζεται το «Περιτυλιγμένο καροτσάκι» του Κριστό, φιλοτεχνημένο με μια τεχνική περιτυλίγματος που ο περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένος δημιουργός είχε εφαρμόσει κάποτε σε μια ολόκληρη ακτή του Σίδνεϊ, αλλά και οι «Συμπιεσμένοι τενεκέδες» του Σεζάρ, ο οποίος είχε δουλέψει πολύ με το μέταλλο.

Οσο για τη μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος Γουλανδρή και συγκεκριμένα για την επίμαχη «Συγκομιδή της ελιάς» του Βαν Γκογκ, που εσχάτως διεκδικείται με ένδικα μέσα από τους κληρονόμους της αρχικής κατόχου του, της Γερμανοεβραίας συλλέκτριας Χέντβιχ Στερν, ουδεμία εξέλιξη υπάρχει προς το παρόν: το ίδρυμα δεν έχει λάβει κάποια σχετική αίτηση από κάποιον επίσημο φορέα, είπε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, και όταν αυτό συμβεί, το ζήτημα θα αντιμετωπιστεί με κάθε σεβασμό και προσοχή.