Μεσολυμπιάδα: Η διοργάνωση που κράτησε «ζωντανό» το Ολυμπιακό Κίνημα

Κατά την έναρξη της Μεσολυμπιάδας οι βασιλικές οικογένειες της Ελάδας και της Αγγλίας φτάνουν στο Καλλιμάρμαρο (Φωτ: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα).

Κυριακή, 9 Απριλίου 1906*. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν κατακλύσει το Καλλιμάρμαρο Στάδιο για να παρακολουθήσουν την Τελετή Έναρξης της Μεσολυμπιάδας, της διοργάνωσης που αποτέλεσε «γέφυρα» ανάμεσα σε δύο Ολυμπιακούς Αγώνες.

Μπορεί τα μετάλλια που κατέκτησαν οι αθλητές να μη μέτρησαν ποτέ για τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή αλλά, σύμφωνα με τους ιστορικούς του αθλητισμού, η Μεσολυμπιάδα ήταν αυτή που κράτησε το Ολυμπιακό Κίνημα «ζωντανό» και αφαίρεσε από αυτό τον… μανδύα της εμπορευματοποίησης που είχε επιβληθεί στους Αγώνες του Παρισιού (1900) και του Σεντ Λούις (1904).

Οι ολυμπιακές διοργανώσεις του 1900 και του 1904 θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περισσότερο εμπορικές εκθέσεις παρά αθλητικά γεγονότα. Στο Παρίσι η διοργάνωση άρχισε στις 14 Μαΐου και ολοκληρώθηκε στις 28 Οκτωβρίου και στο Σεντ Λούις διεξήχθησαν οι Αγώνες από την 1^η Ιουλίου έως τις 23 Νοεμβρίου.

Πολλοί από τους διακριθέντες δεν γνώριζαν ότι είχαν αγωνιστεί σε Ολυμπιακούς, ιστορικοί τους αποκάλεσαν «The Farcical Games» ενώ ο Πιερ ντε Κουμπερτέν φέρεται να έχει πει σε φίλους του «είναι θαύμα πως το Ολυμπιακό Κίνημα επιβίωσε ύστερα από αυτά».

Πνοή ζωής, όμως, στο Ολυμπιακό Κίνημα εμφύσησε η Μεσολυμπιάδα των Αθηνών. Η Ελλάδα είχε ζητήσει τη μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα αλλά ο Πιερ ντε Κουμπερτέν ήταν κάθετα αντίθετος. Έτσι, υπήρξε η συμβιβαστική λύση η Ελλάδα να διοργανώνει τους ενδιάμεσους, μία ιδέα που την υποστήριξαν τα μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής διότι οι Αγώνες του 1896 είχαν δείξει ότι οι Έλληνες διαθέτουν οργανωτικές ικανότητες αθλητικών εκδηλώσεων.  

Οι «κληρονομιές» της Μεσολυμπιάδας στους Ολυμπιακούς του μέλλοντος

Έτσι, η Αθήνα υποδέχτηκε για δεύτερη φορά, στη σύγχρονη ιστορία της, αθλητές από ξένες χώρες μόνο που, σε σχέση με το 1896, ήταν μία άλλη πόλη. Οι δρόμοι είχαν ασφαλτοστρωθεί, φωτίζονταν με ηλεκτρισμό, ήταν στολισμένοι με λουλούδια. Ειδικά για τη διοργάνωση τοποθετήθηκαν θυρεοί των κρατών που συμμετείχαν, σημαίες, επιγραφές σε ξένες γλώσσες ενώ τυπώθηκε και τουριστικός οδηγός. Πολλοί Αθηναίοι παραχώρησαν δωμάτια των σπιτιών τους για να μείνουν οι επισκέπτες και η ατμόσφαιρα ήταν εορταστική.

Στη διοργάνωση της Αθήνας πραγματοποιήθηκαν κάποιες, για την εποχή, καινοτομίες, οι οποίες όμως τα επόμενα χρόνια θα αποτελούσαν μέρος του τελετουργικού των Ολυμπιακών Αγώνων. Έτσι, υπήρξε για πρώτη φορά Ολυμπιακό Χωριό καθώς οι αθλητές έμεναν στο Ζάππειο. Για πρώτη φορά διεξήχθη Τελετή Έναρξης με παρέλαση αθλητών που ακολουθούσαν τις σημαίες των χωρών τους. Πραγματοποιήθηκε επίσημη Τελετή Λήξης, στην οποία πήραν μέρος χιλιάδες μαθητές, ενώ όλες οι εγγραφές αθλητών έγιναν μέσα από τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές. Για τους νικητές υπήρξε έπαρση των σημαιών των χωρών τους.

«Κάθε δρόμος της Αθήνας έμοιαζε να οδηγούσε προς το Στάδιο. Παντού υπήρχε ενθουσιασμός. Εντυπωσιακοί ήταν οι εύζωνοι, με τις φούστες και τις ιδιόμορφες φορεσιές τους. Παρατάχτηκαν σε δύο σειρές στην είσοδο του Σταδίου αφήνοντας ανάμεσά τους μία λωρίδα πλάτους δέκα ποδιών από την οποία θα πέρναγε η βασιλική οικογένεια. Όταν άνοιξαν οι πύλες χιλιάδες άνθρωποι με εισιτήρια στα χέρια άρχισαν να μπαίνουν στο Στάδιο. Χιλιάδες όμως ήταν και αυτοί που δεν βρήκαν εισιτήριο και ανέβηκαν στους λόφους ή περίμεναν στους δρόμους για να δουν και να επευφημήσουν τη βασιλική οικογένεια, η οποία έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη διοργάνωση και παρακολουθούσε κάθε μέρα τους Αγώνες», περιγράφει, μεταξύ άλλων, ο  Τζέιμς Σάλιβαν στο βιβλίο του «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα 1906» και αναφέρει ότι οι θεατές ξεπέρασαν τους 100.000.

Η διοργάνωση διήρκεσε έντεκα ημέρες. Οι χώροι που φιλοξένησαν τη Μεσολυμπιάδα ήταν το Παναθηναϊκό Στάδιο, το Σκοπευτήριο της Καλλιθέας, το Ποδηλατοδρόμιο του Φαλήρου ( «Καραϊσκάκη») και ο Όμιλος Αντισφαίρισης Αθηνών. Για την οικονομική ενίσχυση το ελληνικό κράτος εξέδωσε συλλεκτική σειρά γραμματοσήμων. Εκπρόσωποι 18 χωρών κατέκτησαν μετάλλια. Οι ΗΠΑ είχαν επίσημη αποστολή αλλά και ενδυμασία ομοιόμορφη. Για πρώτη και μοναδική φορά στη σύγχρονη ολυμπιακή ιστορία πραγματοποιήθηκαν αγώνες αρχαίου πεντάθλου.

«Αυτοί οι Αγώνες αύξησαν το ενδιαφέρον του κόσμου για τον αθλητισμό. Ελπίζουμε ότι οι Ολυμπιακοί του μέλλοντος θα είναι στα πρότυπα αυτών του 1906. Δεν υπάρχει καλύτερο μέρος στον κόσμο από την Αθήνα για τη διεξαγωγή αυτής της διοργάνωσης. Οι Ολυμπιακοί αποτελούν μέρος της ιστορίας των κατοίκων αυτή της χώρας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Σάλιβαν στο βιβλίο του και τα λόγια του έχουν ιδιαίτερη αξία διότι υπήρξε επικεφαλής στη διοργάνωση του 1904, στο Σεντ Λούις και ήταν ένας από τους ιδρυτές της Ένωσης Ερασιτεχνικού Αθλητισμού των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Ενδιαφέρον έχει η περιγραφή του για το Καλλιμάρμαρο: «Αυτό που δεν θα ξεχάσει ο επισκέπτης είναι το Στάδιο. Σειρές από λευκά μαρμάρινα καθίσματα που μοιάζουν σαν να φτάνουν στα σύννεφα. Σε μέγεθος και σε διάσταση είναι αξεπέραστο και η κατασκευή του είναι απαράμιλλης ομορφιάς».  

Οι Έλληνες αθλητές κατέκτησαν 35 μετάλλια (8-14-13). «Αστέρες» της διοργάνωσης από ελληνικής πλευράς ήταν ο Νικόλαος Γεωργαντάς με ένα χρυσό (λιθοβολία) και δύο ασημένια (δισκοβολία, ελληνική δισκοβολία), ο Δημήτρης Τόφαλος (χρυσό στην άρση βαρών) και η Εσμέ Σημηριώτου (χρυσό μετάλλιο στο τένις).

Η Μεσολυμπιάδα της Αθήνας έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις καλύτερες διοργανώσεις εκείνων των δύσκολων δεκαετιών. Κάποιες από τις καινοτομίες που εισήγαγαν οι διοργανωτές της χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα στους Ολυμπιακούς. Όμως οι αθλητές που κατέκτησαν μετάλλια δεν αναγνωρίστηκαν ως ολυμπιονίκες από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή. Ο Ούγγρος καθηγητής Φέρεντς Μέζο, το 1949, υπέβαλε αίτημα για αναγνώριση στη ΔΟΕ αλλά απορρίφθηκε. Η Μεσολυμπιάδα του 1906 έμελε να είναι η… πρώτη και η τελευταία. Το υψηλό οικονομικό κόστος και οι διεθνείς εξελίξεις έριξαν… τίτλους τέλους στη διοργάνωση που κράτησε «ζωντανό» το Ολυμπιακό Κίνημα.       

*Το 1906 στην Ελλάδα χρησιμοποιείτο το Ιουλιανό Ημερολόγιο.

Πηγές

Howell, Maxwell L., and Reet N. Howell. «The 1900 and 1904 Olympic Games: The Farcical Games.» Paper presented to the VI International Association of the History of Sport and Physical Education Seminar, Trois-Rivieres, Quebec, July 1976.

www.olympic.com

Sullivan, James E. (1906). Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα 1906. Νέα Υόρκη: American Sports Publishing Company.