Μανώλης Χάρος: «Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο»

Το φεγγάρι, οι φλόγες και η θάλασσα κυριαρχούν σαν μοτίβα στα έργα του Μανώλη Χάρου που διαλέγονται με εκείνα του Διονυσίου Σολωμού και άλλα όπως το «Σάλπισμα πολεμιστήριον» του Αδαμάντιου Κοραή.

Το βράδυ της 5ης Οκτωβρίου 2022 ο Μανώλης Χάρος βρισκόταν στα Κύθηρα, όταν μαζί με άλλους κατοίκους του νησιού έμαθε πως ένα σκάφος μεταναστών είχε τσακιστεί στα απόκρημνα βράχια των ανατολικών ακτών. Αμέσως έσπευσε στην περιοχή, όπου αντίκρισε εικόνες μιας απερίγραπτης τραγωδίας. «Το έζησα όλο από κοντά, δεν ήμουν απλός παρατηρητής αλλά δρων άνθρωπος. Από την άλλη ως καλλιτέχνης, που εκείνη την περίοδο ασχολούμουν πολύ με τον Σολωμό, ο νους μου έτρεξε κατευθείαν στον “Κρητικό”. Ακριβώς αυτό περιγράφει εκεί ο ποιητής, ένα ναυάγιο Κρητικών προσφύγων στις ακτές του Ιονίου». Αυτά μας είπε, μεταξύ άλλων, ο Ελληνας ζωγράφος, παρουσιάζοντας τη νέα έκθεση με τίτλο «Διονύσιος Σολωμός… δύο φλόγες… Μανώλης Χάρος», η οποία άνοιξε χθες τις πόρτες της στην Πτέρυγα Μακρυγιάννη της Γενναδείου Βιβλιοθήκης.

Πράγματι, σε μία από τις προθήκες μπορεί να δει κανείς ένα μικρό αφιέρωμα στο σπουδαίο, αν και ανολοκλήρωτο, ποίημα του Σολωμού, με χαρακτικά του Μανώλη Χάρου και δύο μόνο ανθολογημένους στίχους: «…γιατί άκουσα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου» και «…σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο». Στην ακριβώς απέναντι κόγχη εκτίθενται πρώτες εκδόσεις που πλαισιώνουν ένα αποσπασματικό χειρόγραφο του «Διαλόγου» του Διονυσίου Σολωμού. Μέσα από τα ορνιθοσκαλίσματα του ποιητή, αναδύεται το νεανικό έργο που αποτελεί και τον βασικό άξονα της έκθεσης. «Την εποχή που γράφεται ο “Διάλογος” η έννοια του ελληνικού έθνους υπάρχει μόνο μέσα από τη γλώσσα. Αυτή, ως έκφραση συναισθηματικού πλούτου, συνενώνει και ταυτίζει –δίνει δηλαδή ταυτότητα– τους ανθρώπους αυτού του τόπου· αυτή την αλήθεια καταφέρνει να συλλάβει ο Σολωμός», παρατηρεί ο Μανώλης Χάρος, ο οποίος άντλησε τα τελευταία χρόνια έμπνευση από τους «επαναστάτες», όπως χαρακτηρίζει τους ρομαντικούς ποιητές της εποχής.

Το φεγγάρι, οι φλόγες και η θάλασσα κυριαρχούν σαν μοτίβα στα έργα του Μανώλη Χάρου που διαλέγονται με εκείνα του Διονυσίου Σολωμού και άλλα όπως το «Σάλπισμα πολεμιστήριον» του Αδαμάντιου Κοραή.

Οι κεντρικές προθήκες της έκθεσης είναι γεμάτες από σπάνιες εκδόσεις βιβλίων, περιοδικό Τύπο, επιστολές και μεταφράσεις, προερχόμενα από τις συλλογές της Γενναδείου, της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της Ακαδημίας Αθηνών και του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, γύρω από το σολωμικό έργο, την ποίηση του επαναστατημένου ελληνισμού, αλλά και τις έριδες για τη γλώσσα. Γύρω τους στους τοίχους τα έργα του Χάρου κινούνται στο τρίπτυχο φλόγες-θάλασσα-φεγγάρι. Οι «δύο φλόγες» του τίτλου συμβολίζουν την καρδιά και το μυαλό με τα οποία προσεγγίζει τον κόσμο ο ποιητής. Η θάλασσα, πανταχού παρούσα, ταραγμένη ή γαλήνια «σαν την εικόνα του ανθρώπου όπου απομακραίνει από τες ανησυχίες του κόσμου και με ειλικρίνεια φανερώνει όσα έχει μέσα του», όπως διαβάζουμε στον «Διάλογο». Και η Σελήνη φωτίζει σαν φάρος, από τα νεανικά ποιήματα στην αρχή της έκθεσης μέχρι τη «φεγγαροντυμένη» του «Κρητικού».

Δύο ακόμα έργα του ζωγράφου, μεικτής τεχνικής, τονίζουν τον επαναστατικό χαρακτήρα του σολωμικού διαλεγομένου. Το ένα, μεγάλων διαστάσεων και με το κόκκινο να πρωταγωνιστεί, μοιάζει με κάλεσμα σε δράση, ενώ το άλλο, λίγο παραδίπλα, σαν τμήμα μιας γιγάντιας αφίσας, κηρύττει αποσπασματικά το «Ελευθερία ή Θάνατος». Οπως σημειώνει η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης και επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Γεωργοπούλου: «Ο επαναστατικός ρομαντισμός του Χάρου συναντάει τον Σολωμό, αλλά δεν πρόκειται για απλή εικονογράφηση του κειμένου… Με τη ματιά του εικαστικού, η επαναστατική δύναμη της γλώσσας, η συζήτηση πάνω στην προσωπική και συλλογική ταυτότητα και η φλόγα της έμπνευσης μετουσιώνονται σε δημιουργία που μιλάει κατευθείαν στην ψυχή στον παρόντα χρόνο».

Η έκθεση διαρκεί μέχρι τις 30 Ιουνίου και τελεί υπό την αιγίδα της Ιονικής Ακαδημίας 1808.