Κραδασμοί στην Ε.Ε. για τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών

Πολλά από τα ουκρανικά σιτηρά —μετά τη συμφωνία— μεταφέρθηκαν μέσω γειτονικών χωρών για τον εφοδιασμό αναπτυσσόμενων κρατών σε περιοχές της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, οι οποίες είναι πιο ευάλωτες σε επισιτιστικές κρίσεις. [Daniel Berehulak/The New York Times]

Στη Βρετανία οι τιμές των τροφίμων ανέβηκαν κατά 19% τον τελευταίο μήνα. Στην Ισπανία οι αγρότες φοβούνται ότι η παρατεταμένη ανομβρία θα προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες στις καλλιέργειες των σιτηρών. Την ίδια ώρα, στη Δυτική και την Κεντρική Αφρική ξεπερνάει κάθε προηγούμενο ο αριθμός των ανθρώπων που κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν ελλείψεις τροφίμων στον ακρότατο βαθμό.

Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες –όπως Πολωνία και Ουγγαρία– αποφάσισαν να μπλοκάρουν τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από την Ουκρανία, ενός από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς στον κόσμο, υποστηρίζοντας ότι ο κατακλυσμός φθηνών, εισαγόμενων προϊόντων καταστρέφει τους δικούς τους αγρότες. Για να κατευνάσει τα πνεύματα, η Ε.Ε. σκέφτεται να απαγορεύσει προσωρινά τις εισαγωγές σιτηρών σε πέντε χώρες-μέλη.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μείωσε τις εξαγωγές της χώρας και ανέβασε το κόστος των τροφίμων και των λιπασμάτων. Με τα φορτία των σιτηρών μπλοκαρισμένα στα ουκρανικά λιμάνια από το ρωσικό ναυτικό, η Ε.Ε. ανέστειλε τους δασμούς και τις ποσοστώσεις στα ουκρανικής προέλευσης τρόφιμα και βοήθησε να εισαχθούν όσο γίνεται περισσότερα με τρένα και φορτηγά, μέσω γειτονικών χωρών. Η ιδέα ήταν να δημιουργηθούν εναλλακτικοί δρόμοι εφοδιασμού περιοχών της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, που αντιμετωπίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα.

Το σχέδιο λειτούργησε έως ένα σημείο. Οι ελλείψεις μειώθηκαν και οι τιμές των τροφίμων έπεσαν περισσότερο από 20% σε σύγκριση με το ζενίθ του Μαρτίου 2022, σύμφωνα με την αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ.

Μεγάλο μέρος των ουκρανικών σιτηρών κατευθύνθηκε προς μακρινές αγορές ταξιδεύοντας μέσω Πολωνίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας και Σλοβακίας. Ωστόσο, ένα άλλο μέρος δεν πήγε σε μακρινούς προορισμούς και αυτό είναι που πυροδότησε την κρίση. «Σημαντικό μέρος μένει στις τοπικές αγορές, κάτι που ωθεί προς τα κάτω τις τιμές, εις βάρος των Ευρωπαίων αγροτών», λέει η Μόνικα Τότοβα από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ. Ο αναβρασμός σε αγροτικές περιοχές έφερε πολιτικούς πονοκεφάλους στους κυβερνώντες. Καθώς οι εκλογές πλησιάζουν στην Πολωνία, ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι επέβαλε την περασμένη εβδομάδα μονομερή απαγόρευση στις εισαγωγές σιτηρών και ορισμένων άλλων προϊόντων από την Ουκρανία, παραβιάζοντας τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Το περασμένο καλοκαίρι, ορισμένοι αγρότες στη Ρουμανία διαμαρτύρονταν για τον κατακλυσμό ουκρανικών σιτηρών. Σε μια προσπάθεια να απαλύνει τις εσωτερικές αντιδράσεις, η Ε.Ε. υποσχέθηκε την περασμένη Τετάρτη «συνολικές προτάσεις» για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πέντε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, ενώ αποδέσμευσε 100 εκατ. ευρώ για τους πληττόμενους αγρότες.

Την Πέμπτη, Ευρωπαίος αξιωματούχος επιβεβαίωσε ότι ένα από τα μέτρα που εξετάζονται είναι η προσωρινή απαγόρευση ορισμένων ουκρανικών εξαγωγών σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία, Ουγγαρία και Σλοβακία, με όρο να ακυρώσουν οι εν λόγω χώρες τα μονομερή μέτρα. Δεν είναι βέβαιο αν όλες οι χώρες εφαρμόσουν αυτό το σχέδιο, το οποίο κρίνεται άτολμο από ορισμένους Ευρωπαίους αξιωματούχους.

Οι απαγορεύσεις στις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών έρχονται τη στιγμή που η Ρωσία απειλεί να αποσυρθεί από τη συμφωνία που επετεύχθη ύστερα από μεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας, για το άνοιγμα των ουκρανικών λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας. Η συμφωνία εκπνέει στις 18 Μαΐου και οι διαπραγματεύσεις για την ανανέωσή της συνεχίζονται, χωρίς μέχρι στιγμής αποτέλεσμα. Αλλά και όσο συνεχίζεται η εφαρμογή της συμφωνίας, η μετακίνηση αγροτικών προϊόντων μέσω του Βοσπόρου είναι αργή, διακοπτόμενη και ακριβή. Ηδη η συγκομιδή της Ουκρανίας έχει περιοριστεί κατά 40% σε σύγκριση με τα προ του πολέμου επίπεδα.