Κοινωνική, επαγγελματική ή ιδιωτική ασφάλιση;

© MHJ/ Getty Images/ Ideal Image

Στη χώρα μας, για να πάρεις σύνταξη από το κράτος, υπάρχει ένας γενικός κανόνας που λέει ότι ή θα πρέπει να έχεις συμπληρώσει 40 χρόνια εργασίας, προκειμένου να συνταξιοδοτηθείς στα 62, ή να έχεις το λιγότερο 15 χρόνια εργασίας, για να συνταξιοδοτηθείς στα 67. Προφανώς μιλάμε για δηλωμένη εργασία, η οποία, ανάλογα με τον μισθό και τα ένσημα που δηλώνει ο καθένας από εμάς, δημιουργεί σε βάθος χρόνου το εισόδημά του όταν θα παύσει να εργάζεται. Πώς μπορούμε όμως να αυξήσουμε το μελλοντικό μας εισόδημα πέρα από την προβλεπόμενη σύνταξη που θα λάβουμε από το κράτος; Υπάρχουν τρόποι και, αν ναι, ποιοι είναι αυτοί; Είναι ασφαλείς; Εποπτεύονται; Πώς λειτουργούν; 

Η χώρα μας, όπως επίσης και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γαλλία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία κ.ά.), έχει υιοθετήσει το συνταξιοδοτικό σύστημα των τριών πυλώνων. Πρόκειται για ένα σύστημα με αποδεδειγμένα αποτελέσματα αναφορικά με το ποσοστό αναπλήρωσης των συνταξιούχων στο εισόδημά τους. Το συγκεκριμένο σύστημα, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αλλά και την τυπολογία της Παγκόσμιας Τράπεζας, είναι το επικρατέστερο συνταξιοδοτικό σύστημα παγκοσμίως, που στηρίζεται στη Δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση (υποχρεωτική), στην Επαγγελματική Ασφάλιση (προαιρετική) και στην Κοινωνική Ασφάλιση (επίσης προαιρετική).

Ποιοι είναι οι τρεις πυλώνες και πώς λειτουργούν; 

Υποθετικά μιλώντας, αν ένας εργαζόμενος συνδυάσει και τους τρεις πυλώνες ασφάλισης, θα μπορέσει να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο ποσοστό συνταξιοδοτικής αναπλήρωσης στον μισθό του. Με άλλα λόγια, θα καταφέρει να έχει το ίδιο εισόδημα με αυτό που είχε την περίοδο που εργαζόταν (100% αναπλήρωση). Σύμφωνα με περσινή μελέτη του ΙΟΒΕ για λογαριασμό της Ελληνικής Ένωσης Επαγγελματικών Ταμείων Ελλάδος (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.), στο παρελθόν στη χώρα μας ο πρώτος πυλώνας ασφάλισης, αυτός της Δημόσιας Κοινωνικής, είχε ποσοστό συνταξιοδοτικής αναπλήρωσης 95,7%. Τι σήμαινε αυτό; Ότι μόνο από τον πρώτο και υποχρεωτικό πυλώνα ασφάλισης ο κόσμος μπορούσε να εξασφαλίσει ίδια σύνταξη με τον μισθό που έπαιρνε όταν εργαζόταν. Αυτό το μοντέλο αποδείχθηκε σε βάθος χρόνου και για διάφορους λόγους μη βιώσιμο, με αποτέλεσμα σήμερα, με πρόσφατα στοιχεία, αυτό το ποσοστό να έχει υποχωρήσει στο 49,9%. Μια μείωση που έδωσε αυτομάτως στους υπόλοιπους δύο πυλώνες έδαφος για να αναπτυχθούν.
 
Αυτός είναι και ο λόγος που στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, τα Επαγγελματικά Ταμεία και τα συνταξιοδοτικά, επενδυτικά προγράμματα των ασφαλιστικών εταιρειών (Ιδιωτική Ασφάλιση) αναπτύσσονται και αυξάνουν την παρουσία τους και τη δυναμική τους, συμπληρώνοντας προαιρετικά επί της ουσίας τις συνταξιοδοτικές ανάγκες των πολιτών.  

→ 1ος Πυλώνας 
Δημόσια Κοινωνική Ασφάλιση

Όλοι οι δηλωμένοι εργαζόμενοι μαζεύουν ένσημα και πληρώνουν υποχρεωτικά ασφαλιστικές εισφορές μέσω της εργοδοσίας τους (ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες), προκειμένου, όταν συμπληρώσουν τα απαιτούμενα έτη εργασίας, το κράτος να τους εξασφαλίσει ένα εγγυημένο εισόδημα. Αυτή η παροχή εμπερικλείει τις κύριες και επικουρικές συντάξεις, τα εφάπαξ, όπως επίσης και κάθε μορφής επιδόματα και παροχές κοινωνικού χαρακτήρα. Οι συντάξεις που παρέχονται μέσα από τον πρώτο πυλώνα χρηματοδοτούνται συνήθως από ένα διανεμητικό σύστημα (Pay-As-You-Go, όπου οι εισφορές των εργαζομένων και των επιχειρήσεων χρηματοδοτούν τις τρέχουσες συντάξεις).

→ 2ος Πυλώνας
Επαγγελματική Ασφάλιση

Σε αυτόν τον πυλώνα ανήκουν τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), τα οποία, μέσω του κεφαλαιοποιητικού συστήματος εισφορών, δηλαδή ατομικούς λογαριασμούς για το κάθε μέλος που συμμετέχει, παρέχουν στη λήξη τους ΕΦΑΠΑΞ καταβολές (συνήθως). Η συμμετοχή στα συγκεκριμένα ταμεία είναι προαιρετική, οι καταβολές βαραίνουν τον εργαζόμενο με ή χωρίς τη συμμετοχή του εργοδότη και μία από τις βασικές διαφορές με τον πρώτο πυλώνα είναι ότι, μέσω των κατάλληλων μηχανισμών, υπάρχει πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές με δυνατότητα έμμεσης επένδυσης από τον δικαιούχο. Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατ’ εξαίρεση υπάρχουν και τέσσερα ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης, τα οποία αφορούν τους υπαλλήλους σε ασφαλιστικές εταιρείες (ΤΕΑ ΕΑΠΑΕ), τους υπαλλήλους φαρμακευτικών εργασιών (ΤΕΑ ΥΦΕ), τους υπαλλήλους στο εμπόριο τροφίμων (ΤΕΑ ΥΕΤ) και το προσωπικό σε εταιρείες πετρελαιοειδών (ΕΤΕΑ ΠΕΠ), τα οποία φυσικά λόγω της υποχρεωτικότητάς τους συγκεντρώνουν και μεγαλύτερο αριθμό μελών συγκριτικά με τα υπόλοιπα ταμεία. Ενδεικτικά, προαιρετικά ΤΕΑ στη χώρα μας έχουν ιδρύσει οι Eurobank, Interamerican, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, Υπουργείο Οικονομικών, Χρηματιστήριο Αθηνών, Eurolife FFH και ΕΛΤΑ (συνολικά, με στοιχεία του 2022, υπάρχουν 23 προαιρετικά ΤΕΑ).

→ 3ος Πυλώνας
Ιδιωτική Ασφάλιση 

Η Ιδιωτική Ασφάλιση είναι, όπως και τα Επαγγελματικά Ταμεία, προαιρετική και λειτουργεί συμπληρωματικά προς τη Δημόσια Κοινωνική. Έχει κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα, παρέχεται μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων και έχει επενδυτικό ή αποταμιευτικό σκοπό μέσω προγραμμάτων με σταθερό (εγγυημένο) ή κυμαινόμενο επιτόκιο (unit linked). Στη χώρα μας, ασφαλιστικές εταιρείες όπως οι Εθνική Ασφαλιστική, NN Hellas, Eurolife FFH, Generali, Interamerican, Allianz, Groupama, Ευρωπαϊκή Πίστη και CNP Ζωής έχουν τέτοια προγράμματα, με σκοπό να αυξήσουν το ποσοστό συνταξιοδοτικής αναπλήρωσης ή να εξυπηρετήσουν κάποιον άλλο μακροχρόνιο οικονομικό στόχο.