Κάπνισμα: Μετά τα μεσάνυχτα… επιτρέπεται

Είναι Σάββατο βράδυ σε ένα από τα κεντρικά μπαρ του Χαλανδρίου. Η ατμόσφαιρα είναι χαλαρή και σχετικά καθαρή, ωστόσο περί τις 00.30 δεν είναι λίγοι οι θαμώνες που έχουν ανάψει τσιγάρο. Στα τραπέζια μάλιστα εμφανίστηκαν και τασάκια…

Η Μαρία, κατεβάζοντας μια γουλιά από το ποτό της, λέει χαμογελώντας ότι ο καθένας μπορεί να μπει στον πειρασμό να καπνίσει.

Από τον Νοέμβριο του 2019, οπότε η κυβέρνηση αυστηροποίησε τον αντικαπνιστικό νόμο και τα πρόστιμα ήταν τσουχτερά, έως σήμερα, που έχει μεσολαβήσει μια πανδημία και μερικά κύματα καραντίνας και περιορισμών, πολλά (μοιάζει να) έχουν αλλάξει.

Απ’ όταν μάλιστα ήρθησαν εντελώς τα μέτρα για τον κορωνοϊό, με τρόπο αδιόρατο ξεθώριασε και ο αντικαπνιστικός, σίγουρα όσον αφορά τα νυχτερινά κέντρα. Η ατμόσφαιρα έπαψε να είναι (τόσο) καθαρή, ενώ πολλοί προχώρησαν στην εξής διαπίστωση: Οσο νυχτώνει, ο καπνός πυκνώνει…

Το θέμα ήρθε εκ νέου στην επικαιρότητα με έναν παράδοξο τρόπο: Μια φωτογραφία στα social media «πρόδωσε» τον ηθοποιό Βασίλη Μπισμπίκη, ο οποίος, την ώρα που ασπαζόταν τη Δέσποινα Βανδή, κρατούσε στο χέρι του ένα αναμμένο τσιγάρο.

Λίγοι θα έδιναν σημασία σε αυτή τη λεπτομέρεια – έδωσε όμως ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός, Θάνος Πλεύρης, ο οποίος φρόντισε, μέσω Twitter, να καταστήσει γνωστό ότι επιβλήθηκαν τα σχετικά πρόστιμα και να διαβεβαιώσει ότι «ο νόμος ισχύει για όλους και το κάπνισμα στον εσωτερικό χώρο απαγορεύεται». 

Στα χαρτιά απαγορεύεται, ουδείς αμφιβάλλει. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι λίγο διαφορετική – τη θολώνουν οι καπνοί από τα τσιγάρα, τα πούρα και τα λοιπά καινοφανή καπνικά προϊόντα που ανάβουν -ενίοτε αφειδώς- λίγο πριν, λίγο μετά τα μεσάνυχτα.

Η «Κ» έκανε ένα οδοιπορικό στη νυχτερινή Αθήνα προκειμένου να διαπιστώσει τι ισχύει και τι όχι.

«Κάπνισμα με τους δικούς μου όρους…»

Η ώρα είναι 1 παρά, η Αλκηστις πίνει ένα τζιν με τόνικ και βγάζει από την τσάντα της το πακέτο με τις μικρές ράβδους που μπαίνουν στη συσκευή ατμίσματος. Λίγα μέτρα μακριά, μια άλλη νεαρή γυναίκα καπνίζει στριφτό τσιγάρο, έχοντας μπροστά της ένα τασάκι. 

«Κοίτα, μου αρέσει να καπνίζω, αλλά με τους δικούς μου όρους» λέει και επισημαίνει ότι, ως χωρισμένη μητέρα με ένα παιδί, δεν βγαίνει για διασκέδαση όσο συχνά θα ήθελε: «Βγαίνω μια φορά την εβδομάδα, δεν θέλω να είμαι άκαπνη. Θέλω να πιω το ποτό μου και να καπνίσω, το συνδυάζω, πάντα αυτό έκανα».

Τη ρωτάω αν γνωρίζει ότι εκείνη τη στιγμή παραβιάζει τον νόμο. «Δεν θα μου άρεσε να δεχθώ πρόστιμο, αλλά σκέψου ότι χωρίς κάπνισμα τα μαγαζιά θα κλείσουν». 

Η ίδια δηλώνει ότι σέβεται όσους δεν θέλουν να υφίστανται τον καπνό στην έξοδό τους. «Κάποια στιγμή, στο ίδιο μπαρ, μια κυρία δεν ανεχόταν το τσιγάρο. Το σεβαστήκαμε και δεν κάπνισε κανείς. Μόλις εκείνη έφυγε, ο ιδιοκτήτης έκανε νόημα ότι είναι οκ να καπνίσω…».

Από το οδοιπορικό στη νυχτερινή Αθήνα και με ερωτήσεις σε ανθρώπους διαφορετικής γενιάς που διασκέδασαν σε διαφορετικές περιοχές και είδος νυχτερινού κέντρου, σε γενικές γραμμές προκύπτει η εικόνα ότι στα μικρά μπαρ συνήθως τηρείται η απαγόρευση του καπνίσματος, ενώ σε πιο μεγάλα μαγαζιά, μετά τις 12 τα μεσάνυχτα, μαζί με την αλλαγή της ημέρας εμφανίζονται… τασάκια. Η τήρηση του νόμου αδυνατίζει βάσει του δείκτη του ρολογιού. 

«Δυσβάσταχτο έξοδο»

Κυριακή βράδυ στο Παγκράτι – σε πλατεία που μέχρι πρότινος ήταν από τα μεγάλα hype της πρωτεύουσας. Η ιδιοκτήτρια ενός ιδιαίτερης αισθητικής μπαρ (κάποιοι θα το ονόμαζαν εναλλακτικό) είναι χαμογελαστή, αλλά δεν κρύβει τα λόγια της.

«Προσωπικά δεν έχω καπνίσει ποτέ και εδώ τηρούμε τον νόμο. Αλλά, απ’ όταν επιβλήθηκε, τον Νοέμβριο του ’19, έκανε ζημιά σε όλους. Η πτώση ήταν κατακόρυφη. Οι πελάτες μας έλεγαν ότι χάνεται η ατμόσφαιρα – εξαρτάται κι από τις ηλικίες, η πελατεία μας είναι άνω των 35 ετών».

Σημειώνει ότι οι πάντες είχαν τηρήσει τον νόμο στην πρώτη φάση της επιβολής του γιατί «φοβόμασταν τους ελέγχους και τα πρόστιμα», προσθέτοντας ότι η καραντίνα και η μετέπειτα έκρηξη της ακρίβειας έχει οδηγήσει τους περισσότερους επιχειρηματίες στα όριά τους: «Δεν θα επιβιώσουμε και λόγω της ακριβείας».

Τονίζει ότι μετά τη δεύτερη καραντίνα «βγάλαμε σόμπες έξω, αλλά ήταν πανάκριβα, το έξοδο αυτό είναι δυσβάσταχτο. Αναγκάστηκα να μειώσω το προσωπικό, φτάσαμε στο σημείο μία σόμπα να μου κοστίζει όσο ένας μισθός», συμπληρώνοντας ότι «οι 20 πελάτες ήταν έξω και οι 10 μέσα. Αναγκάστηκα να κόψω τα live και τον dj διότι δεν έχει νόημα. Μέχρι και σερβιτόρο έκοψα…». 

Σχολιάζει ότι υπάρχει «αθέμιτος ανταγωνισμός», καθώς -όπως υποστηρίζει- δεν γίνονται έλεγχοι σε μεγάλα μαγαζιά, αλλά και σε περιοχές όπως τα Εξάρχεια, που είναι ανταγωνιστικές προς αυτούς.

«Είμαστε μια χώρα καπνιζόντων, χάνεται η ατμόσφαιρα του μπαρ» προσθέτει, αλλά τονίζει ότι «αν τηρηθεί παντού θα μπορούσες να επιβιώσεις και θα το έπαιρνε κι ο κόσμος απόφαση». 

Πηγές της ΕΛ.ΑΣ. που μίλησαν στην «Κ» σημειώνουν ότι «έχουν αυξηθεί οι έλεγχοι για την εφαρμογή του αντικαπνιστικού».

«Κάθε χειμώνα αυξάνονται, καθώς όλο και περισσότεροι πελάτες κάθονται εντός των καταστημάτων. Επίσης, τα προηγούμενα χρόνια οι έλεγχοι ήταν μειωμένοι λόγω πανδημίας, καθώς τα μαγαζιά ήταν κλειστά. Αυτή την περίοδο πάντως έχουν αυξηθεί» σημειώνουν.

Ιδιοκτήτες μπαρ στην περιοχή του Παγκρατίου επιβεβαιώνουν το παραπάνω.

«Καπνίζουν μεν, αλλά…» – Ενα debate με πολλές απόψεις

Μιλήσαμε με σειρά ανθρώπων που το περασμένο Σαββατοκύριακο πήγαν σε κάποιο νυχτερινό κέντρο για διασκέδαση. Ουδείς θέλησε να δώσει το πλήρες ονοματεπώνυμό του για ευνόητους λόγους. Οι απόψεις διίστανται…

• Ο Θοδωρής, γιόρτασε τα γενέθλια του σε πολυτελές καφέ-μπαρ στην περιοχή των Αμπελοκήπων: «Μέσα καπνίζουν Iqos και έξω τσιγάρα. Στα περισσότερα μπαρ που έχω πάει αυτό το διάστημα, μετά από κάποια ώρα καπνίζουν κανονικά μέσα».
• Η Βίκυ, το βράδυ του Σαββάτου, βγήκε σε νυχτερινό κέντρο στα βόρεια προάστια. «Κάποιοι κάπνιζαν, αλλά η κατάσταση είναι καλύτερη σε σχέση με μερικά χρόνια πριν. Προσωπικά δείχνω ανοχή έως ένα σημείο. Την Πρωτοχρονιά, βεβαίως, η κατάσταση ξέφυγε, έφτασε σε σημείο δυσφορίας και ήθελα να φύγω».
• Ο Αλέξανδρος πήγε σε μπαρ στην περιοχή του Ψυρρή. Ο ίδιος δεν είναι καπνιστής, αλλά δεν τον ενοχλεί καθόλου. «Σε μπαρ πήγα, είναι λογικό να καπνίζουν. Αρκετά με την αποστείρωση».
• Ο Μάνθος είναι πρώην βαρύς καπνιστής – κυκλοφορεί στην περιοχή των Πετραλώνων και εν γένει του κέντρου της Αθήνας: «Θεωρώ ότι στα μπαρ πρέπει να επιτρέπεται – βγαίνεις για ποτό και τσιγάρο».
• Η Νικόλ διασκέδασε σε μπαρ στην Κυψέλη. Είναι καπνίστρια και λέει πως η ίδια σέβεται την απαγόρευση. Σχολιάζει ότι δεν τηρείται ιδιαιτέρως και καταλαβαίνει «τη δυσανασχέτηση των μη καπνιστών», προτείνοντας ξεχωριστούς χώρους. «Στους νόμους να εμπλακούν οι υπεύθυνοι της εστίασης διότι έτσι δεν θα νιώθουν ότι τους επιβάλλεται διά της ράβδου κάτι. Να είναι στο χέρι των μαγαζιών η τήρηση του νόμου».
• Η Σοφία βγήκε το βράδυ του Σαββάτου σε καφέ-μπαρ στην οριογραμμή του κέντρου με το Κολωνάκι. «Μετά τις 12.30 έφερναν τασάκια και δυνάμωσαν τον κλιματισμό. Πριν βγαίναμε έξω για να καπνίσουμε».
• Η Μαριάννα διασκέδασε σε μπαρ στη Νέα Φιλαδέλφεια: «Νωρίς δεν αφήνουν κανέναν να καπνίσει. Μετά τις 12 κλείνουν τις κουρτίνες και όποιος θέλει καπνίζει».
• Τέλος, η Χριστιάνα βρέθηκε σε αυτό που λέμε «μεγάλη πίστα» στην παραλιακή. «Κάπνιζαν κανονικά πούρα και προϊόντα ατμίσματος. Κάποιοι για κανονικό τσιγάρο έβγαιναν έξω. Ο άλλος, βέβαια, στο πρώτο τραπέζι πληρώνει ένα σωρό λεφτά. Εννοείται θα τον αφήσουν να κάνει το πούρο του…».

Υπάρχουν και αυτοί που έχουν μειώσει στο ελάχιστο τις νυχτερινούς εξόδους διότι δεν αντέχουν τον καπνό.

• Ο Βασίλης εκτιμά ότι, από τη στιγμή που «το κάπνισμα επηρεάζει όλους τους γύρω, θα έπρεπε να απαγορεύεται σε κάθε κλειστό και δημόσιο χώρο. Προτεραιότητα στην προστασία έχουν οι μη καπνίζοντες». Και υπογραμμίζει: «Οταν η γυναίκα μου ήταν έγκυος, δεν μπορούσε να πάει σχεδόν πουθενά».
• Η Χριστίνα είναι ακόμα πιο αυστηρή: «Επί σειρά ετών οι καπνιστές επέβαλαν έναν ιδιότυπο φασισμό καπνίζοντας παντού. Ανθρωποι ταλαιπωρήθηκαν από αλλεργίες, προβλήματα στα μάτια, αλλά και σοβαρά αναπνευστικά. Αν το κράτος άφηνε ελεύθερους τους επιχειρηματίες να επιλέξουν, τότε πάλι οι μη καπνιστές θα έπρεπε να υπομένουν το μπούλινγκ του τσιγάρου. Ούτε να κόψεις παρέες μπορείς ούτε να γίνεις δυσάρεστος με το να λες διαρκώς πως δεν αντέχεις τον καπνό».

Ο καπνός μέσα από τα «παράθυρα» του νόμου

Η κυβέρνηση πάντως διαμηνύει ότι ο νόμος θα τηρηθεί και σκοπεύει να κλείσει τα όποια «παράθυρα».

Μιλώντας προ ημερών στην «Κ», η γενική γραμματέας Δημόσιας Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη τόνισε ότι «επεξεργαζόμαστε με τα συναρμόδια υπουργεία σειρά από διατάξεις οι οποίες θα κλείσουν κενά που έχουμε εντοπίσει στο θεσμικό πλαίσιο». 

Σύμφωνα με την ίδια, τα κενά έχουν να κάνουν κυρίως με τον προσδιορισμό των χώρων όπου απαγορεύεται το κάπνισμα και κυρίως ποιοι θεωρούνται υπαίθριοι χώροι των καταστημάτων εστίασης, ειδικά όταν «κλείνονται» με σκέπαστρα, πλεξιγκλάς και άλλα προστατευτικά.

Σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο, το κάπνισμα επιτρέπεται σε εξωτερικούς χώρους καταστημάτων μόνο όταν είναι περιμετρικά ανοιχτοί σε δύο πλευρές τουλάχιστον και δεν είναι στεγασμένοι.

Αν και έχει γίνει προσπάθεια με Υπουργικές Αποφάσεις και εγκυκλίους να γίνει πιο λεπτομερής περιγραφή του υπαίθριου χώρου, οι διαφορές είναι συχνά δυσδιάκριτες και δυσχεραίνουν το έργο των ελεγκτών.

Οι έλεγχοι και τα έσοδα

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ελληνική Αστυνομία, τον περασμένο Δεκέμβριο διενήργησε σε όλη την επικράτεια περισσότερους από 25.000 ελέγχους σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος για την αντικαπνιστική νομοθεσία.

Βεβαίωσε πάνω από 1.300 παραβάσεις σε καπνίζοντες και υπευθύνους των επιχειρήσεων. 

• Την εβδομάδα 31 Δεκεμβρίου 2022 έως 8 Ιανουαρίου 2023 η ΕΛ.ΑΣ. πραγματοποίησε 9.100 ελέγχους, στους οποίους καταγράφηκαν 815 παραβάσεις της αντικαπνιστικής νομοθεσίας. 
• Οι ελεγκτές των Περιφερειών πραγματοποίησαν πέρυσι 11.270 ελέγχους, βεβαιώνοντας 247 παραβάσεις και καταλογίζοντας πρόστιμα 119.800 ευρώ, και το 2021 38.000 ελέγχους (328 πρόστιμα και 34.800 ευρώ). 
• Οι ελεγκτές της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας πέρυσι (έως και το τέλος Νοεμβρίου) διενήργησαν 3.334 ελέγχους, βεβαιώνοντας πρόστιμα ύψους 151.000 ευρώ. 

Τα πρόστιμα του αντικαπνιστικού νόμου

Υπενθυμίζεται ότι, βάσει του νόμου, τα πρόστιμα για τους καπνιστές ξεκινούν από 100 ευρώ και φτάνουν έως τις 3.000 ευρώ.

Συγκεκριμένα:

• 200 ευρώ για όσους καπνίζουν σε υπαίθριους χώρους διεξαγωγής αθλοπαιδιών, ψυχαγωγίας και συγκέντρωσης ανηλίκων.
• 200 ευρώ για όσους καπνίζουν σε κλειστούς χώρους νοσηλευτικών ιδρυμάτων & φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας.
• 200 ευρώ για όσους καπνίζουν σε χώρους παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, παιδότοπων κλειστών & υπαίθριων και όλων των ιδρυμάτων Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δημόσιων & ιδιωτικών.
• 100 ευρώ για όσους καπνίζουν στους λοιπούς κλειστούς ή στεγασμένους χώρους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους παροχής εργασίας, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
• 1.500 ευρώ για όσους καπνίζουν μέσα σε οχήματα που επιβαίνουν ανήλικοι κάτω των 12 ετών (3.000 ευρώ για τον οδηγό).

Στα νυχτερινά κέντρα, το πρόστιμο καθορίζεται με βάση το εμβαδό. Για εμβαδόν άνω των 300 τ.μ., το πρόστιμο διαμορφώνεται στις 6.000 ευρώ για την πρώτη φορά που θα επιβληθεί.

Για κάθε επόμενη παράβαση, το πρόστιμο ανεβαίνει κατά 1.000 ευρώ. Την 4η φορά ενεργοποιείται ο μηχανισμός της προσωρινής σφράγισης / αναστολής της λειτουργίας του νυχτερινού κέντρου για 10 ημέρες και την 5η φορά αφαιρείται οριστικά η άδεια λειτουργίας. 

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr