Ινδία: Διλήμματα μιας ανερχόμενης δύναμης

Ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι (AP Photo/Manish Swarup)

Από πέρυσι η Ινδία είναι επισήμως πλέον η πολυπληθέστερη χώρα στον πλανήτη, έχοντας ξεπεράσει την Κίνα, η οποία αντιμετωπίζει το φάντασμα της ραγδαίας γήρανσης. Συγχρόνως, αναμένεται μέχρι το τέλος της δεκαετίας η Ινδία να υποσκελίσει τη Γερμανία και την Ιαπωνία και να καταστεί η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, με ΑΕΠ περί τα 7 τρισ. δολάρια. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, χάρη στο δημογραφικό της μέρισμα, η Ινδία να σκαρφαλώσει στην πρώτη θέση το δεύτερο ήμισυ του 21ου αιώνα. Προς το παρόν, πληθαίνουν οι εκτιμήσεις ότι είναι πιθανό η Ινδία να μετατραπεί στο επόμενο «παγκόσμιο εργοστάσιο», σε συνδυασμό με την προσπάθεια πολλών χωρών να μετριάσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα. Πώς μεταφράζεται, όμως, το αυξανόμενο βάρος της Ινδίας σε πολιτική ισχύ στο διεθνές στερέωμα και ποιές προκλήσεις καλείται να αντιμετωπίσει ως ανερχόμενη δύναμη;

Οικονομικές προοπτικές της Ινδίας

Παρά το πληθυσμιακό της μέγεθος (17,5% του συνόλου στον πλανήτη), προς το παρόν η Ινδία κατέχει δυσανάλογα μικρό μερίδιο στο παγκόσμιο εμπόριο, λιγότερο του 2%. Εξαιτίας της περιορισμένης ανταγωνιστικότητας της ινδικής οικονομίας, το Νέο Δελχί είναι εξαιρετικά επιλεκτικό έναντι των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Αυτό εξηγεί την απόφαση της Ινδίας να μείνει έξω από την Περιφερειακή Ολοκληρωμένη Οικονομική Εταιρική Σχέση (RCEP), η οποία υπογράφηκε τον Νοέμβριο του 2020 από 15 κράτη του Ινδο-Ειρηνικού.

Ωστόσο, με άφθονους ανθρώπινους πόρους και συγκριτικά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, η Ινδία έχει την ευκαιρία να προσελκύσει πολλές ξένες επενδύσεις, παρά το γεγονός ότι υστερεί ακόμη σε βασικές υποδομές.

Στις πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ της χώρας εναπόκειται να στοχεύσουν σε οικονομικές δραστηριότητες υψηλής προστιθέμενης αξίας κι όχι απλά εντάσεως εργασίας. Αυτό συμβαίνει ήδη ώς ένα βαθμό, κυρίως σε τεχνολογίες αιχμής στις νότιες πολιτείες της Ινδίας, αλλά στόχος της χώρας σε βάθος χρόνου πρέπει να είναι η πλήρης ενσωμάτωσή της στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.

Πολιτικό βάρος

Πάγιο χαρακτηριστικό της ινδικής εξωτερικής πολιτικής είναι η ευελιξία και η αποφυγή ρητών δεσμεύσεων έναντι τρίτων, με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα της χώρας. Εχει συζητηθεί εκτενώς η άρνηση της Ινδίας να καταδικάσει την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και η διατήρηση στενών οικονομικών σχέσεων με τη Μόσχα. Η Ρωσία είναι παραδοσιακός στρατηγικός εταίρος της Ινδίας ως αντίβαρο στην Κίνα και προμηθευτής υδρογονανθράκων και οπλικών συστημάτων, αλλά και ως πηγή πυρηνικών και διαστημικών τεχνολογιών. Είναι, άλλωστε, εμφανής η φιλική προδιάθεση έναντι της Ρωσίας, όπως καταγράφεται σε πλήθος ερευνών. Συν τοις άλλοις, η επαμφοτερίζουσα θέση της Ινδίας στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία πηγάζει ώς ένα βαθμό και από την φιλοδοξία της να αποτελέσει διαμεσολαβητή μεταξύ των στρατοπέδων που διαμορφώνονται στην διεθνή αρένα.

Παρότι το Νέο Δελχί πάντοτε ήταν «αλλεργικό» στην ιδέα για προσχώρηση σε πολιτικούς και στρατιωτικούς συνασπισμούς, η Ινδία αντιλαμβάνεται ότι η απομόνωσή της θα είχε ακόμη υψηλότερο κόστος. Γι’αυτό συμμετέχει, με πολύ προσεκτική στάση, σε συσσωματώσεις που όμως δεν αποτελούν συνασπισμούς, όπως είναι ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης και η ομάδα BRICS, με βασικούς πυλώνες την Κίνα και τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, είναι το πλέον επιφυλακτικό μέλος του τετραμερούς σχηματισμού Quad, τον οποίον συμπληρώνουν οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Αυστραλία. Αντίθετα, το Νέο Δελχί προκρίνει πολυμερή σχήματα παγκόσμιας εμβέλειας, όπως είναι η ομάδα G20 και αυτήν την περίοδο ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της.

Ως προς την στρατιωτική ισχύ της, σημειώνεται ότι το 2021 η Ινδία κατετάγη τρίτη παγκοσμίως ως προς το ύψος των αμυντικών δαπανών της, μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα. Το Νέο Δελχί είναι αναγκασμένο να προωθήσει την αναβάθμιση των ενόπλων δυνάμεών του σε μια περιοχή που ολοένα και περισσότερο καθίσταται το γεωπολιτικό κέντρο του πλανήτη.

Είναι βάσιμες οι φιλοδοξίες της Ινδίας;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ινδία βγαίνει στο προσκήνιο και θα διεκδικήσει σημαντική θέση στην παγκόσμια σκηνή. Η πολυπληθέστερη χώρα της υφηλίου ασφαλώς διαθέτει ειδικό βάρος, αν και δεν έχει ακόμη την ισχύ που θα αναλογούσε στα μεγέθη της. Προς το παρόν, προέχει η οικονομική της ανάπτυξη, ώστε να είναι σε θέση να προβάλλει αξιόλογη πολιτική και στρατιωτική ισχύ. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ινδία στην παρούσα φάση είναι κυρίως δομικού/θεσμικού και τεχνολογικού χαρακτήρα και σε πολύ μικρότερο βαθμό σχετίζονται με την επάρκεια πόρων.

Εφόσον, όμως, ξεπεραστούν αυτές οι δυσκολίες, μια οικονομικά δυναμική Ινδία θα συμβάλει στην παγκόσμια ανάπτυξη τόσο ως εναλλακτικός προμηθευτής αγαθών, όσο και ως πολλά υποσχόμενη αγορά. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι μια πιο σύγχρονη Ινδία, η οποία προς το παρόν συγκαταλέγεται στους μεγάλους ρυπαίνοντες, θα είναι καθοριστικός παράγοντας στην παγκόσμια πράσινη μετάβαση ως απάντηση στην υπαρξιακή απειλή της κλιματικής αλλαγής. Τέλος, μια ισχυρή Ινδία μπορεί να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο στην κατακερματισμένη διεθνή τάξη που αναδύεται στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα.

Χωρίς να είναι ήσσονος σημασίας, το Νέο Δελχί είναι εν δυνάμει πολύτιμος σύμμαχος της Ελλάδας σε θέματα που σχετίζονται με ύψιστες προτεραιότητες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Ενα παράδειγμα είναι η προσχώρηση της Ινδίας στη διεθνή σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία η Τουρκία δεν έχει υπογράψει και η Κίνα έχει αψηφήσει επιδεικτικά στην δική της διαμάχη με τις Φιλιππίνες στη Νοτιοσινική Θάλασσα. Σημαντικές ευκαιρίες θα προσφέρει στο εξής η Ινδία και στην ελληνική ναυτιλία, ενώ δεν υπάρχει κανένας λόγος ανάμεσα στους ξένους επενδυτές να μην συγκαταλέγονται και ελληνικές επιχειρήσεις. 

*Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)

⇒ Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr