Ιδού πολιτικόν πεδίον δόξης λαμπρόν

Αν υπήρχε η δυνατότητα της καταγραφής των δονήσεων που αποτυπώνονται στο διεθνές σύστημα από τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις, ο παρατηρητής θα κατέληγε ότι βρισκόμαστε σε μια διαρκή κλιμάκωση κομβικών γεγονότων από τον Ιανουάριο του 2020 με την έναρξη της πανδημίας. Τριάμισι χρόνια μετά η ένταση λαμβάνει νέες μορφές, με την κάθε καινούργια να έρχεται να συνδεθεί με όλες τις προηγούμενες. O πόλεμος στην Ουκρανία δημιουργεί αύξηση του ενεργειακού κόστους που παράγει υψηλό πληθωρισμό, που δημιουργεί υπέρογκες αυξήσεις στα πάγια έξοδα της μέσης οικογένειας παγκοσμίως, που οδηγεί σε σημαντική πτώση στο βιοτικό επίπεδο της μέσης δυτικής οικογένειας, που δημιουργεί υψηλές κοινωνικές εντάσεις εντός του δυτικού πόλου με προεξάρχουσα την Ευρώπη. Αν σε αυτή την αλυσιδωτή αντίδραση της δυστοπίας προσθέσουμε και τις δυσλειτουργίες του συμβατικού τραπεζικού τομέα, μια εξέλιξη που στοχοποιεί ξανά τη μέση δυτική οικογένεια, γίνεται κατανοητό πως βρισκόμαστε σε τέλμα.

Η Δύση βρίσκεται ξανά σε άλλο ένα περίφημο δαντικό μεσοστράτι. Είναι η στιγμή που πρέπει να αποφασίσει προς τα πού θα πάει, όπως επίσης και είναι απαραίτητο να αποφασίσει τι θα πάρει μαζί της από το παρελθόν και τι θα αφήσει πίσω της. Ως πολιτικός επιστήμων θα μπορούσα να πω ότι το Κοινωνικό Συμβόλαιο στον πυρήνα του δυτικού κόσμου παρουσιάζει εκφυλιστικά φαινόμενα, αλλά στο πίσω μέρος του μυαλού μου έχω πάντα τη Magna Carta και την τύχη αυτών που πίστεψαν στο χρυσόβουλο του Ιωάννη του Ακληρου.

Οι ΗΠΑ δείχνουν διστακτικές ακόμη εμπρός στις συστημικές απορρυθμίσεις που η περίοδος Τραμπ δημιούργησε σε θεσμούς και κοινωνία, το κίνημα Q’anon και η προσπάθεια εισβολής στο Καπιτώλιο ακόμη δεν έχουν μελετηθεί στο βάθος που η τοξικότητά τους επιβάλλει, ενώ η Ευρώπη δείχνει διστακτική στο να αναλάβει τις πρωτοβουλίες εκείνες που θα καταστήσουν ξεκάθαρο στο ενωσιακό εγχείρημα αν θα ανέβει επίπεδο, ή αν θα ακολουθήσει την πορεία προς το κοινωνικοπολιτικά ατελέσφορο της ωρίμανσης αυτού έως τη λήθη. Και ενώ μια διαδικασία εσωτερικής αποδόμησης διαπερνά από άκρη σ’ άκρη τον δυτικό κόσμο, ένας νέος πόλος οικοδομείται στην απέναντι πλευρά, μια συμμαχία του αυταρχισμού ως κοινή ιδεολογική και πρακτική συνισταμένη.

Αντιθέτως με τα εσχατολογικά σενάρια του ολιστικού τέλους του δυτικού κόσμου, θα υποστηρίξω ότι βρισκόμαστε ακόμη σε πλεονεκτική θέση να αντιδράσουμε συντεταγμένα. Το πολίτευμά μας, η φιλελεύθερη δημοκρατία, είναι το αρτιότερο μοντέλο οργάνωσης που έχει χρησιμοποιηθεί από την αυγή της Ιστορίας. Δίνει τη δυνατότητα της ευελιξίας, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνει υπόψη του τις συλλογικές βουλήσεις και την ατομική τοποθέτηση. Η ελεύθερη οικονομία είναι το πλέον δυναμικό μοντέλο για την παραγωγή πρωτογενούς πλούτου. Αυτό μπορεί να επιβεβαιωθεί κι από το γεγονός ότι και η απέναντι πλευρά κάνει χρήση των μεθόδων της ελεύθερης οικονομίας, προσθέτοντας σε αυτή την αυταρχική διάσταση της διανομής του πλούτου. Παράλληλα, η ήπια ισχύς του δυτικού κόσμου είναι το κυρίαρχο αφήγημα σήμερα ακόμη και στα πλέον απομακρυσμένα μέρη του πλανήτη, ή στους πλέον σκληρούς πυρήνες του παγκόσμιου αυταρχισμού. Τέλος, ως δυτικός κόσμος διαθέτουμε το πλέον άρτιο και ολοκληρωμένο μοντέλο οργάνωσης σκληρής ισχύος, το ΝΑΤΟ, ενώ και η αμυντική βιομηχανία είναι η πλέον άρτια από τεχνολογικής άποψης.

Οπότε, για ποιο λόγο αντιμετωπίζουμε όλα αυτά τα θέματα της δυστοπικής χιονοστιβάδας που μας κατατρέχουν. Η απάντηση έχει να κάνει με το ότι υφίσταται δομικό πρόβλημα στους αρμούς της Ενωσης του δυτικού κόσμου, κυρίως γιατί έχει ατονήσει η διαδικασία οικοδόμησης του διατλαντισμού. Μείναμε πίσω σε αυτό το κομμάτι γιατί είχαμε να αντιμετωπίσουμε κατά μόνας την εξάπλωση της COVID-19, αλλά δεν υπάρχει πλέον καιρός για άλλες καθυστερήσεις. Οι πρόσφατες εξελίξεις με την επίσκεψη του Κινέζου προέδρου στη Μόσχα αναδεικνύουν κενά που μπορούν να καλυφθούν αν ο δυτικός κόσμος αποφασίσει να δει ξανά τον εαυτό του ως αντανάκλαση του Διαφωτισμού και να εντάξει τις αρχές του ουμανισμού, της αρμονίας και του ορθολογισμού στο κοινωνικοπολιτικό διατλαντικό μοντέλο οργάνωσής του. Ιδού πολιτικόν πεδίον δόξης λαμπρόν!

* O κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας.