Η Ρωσία βιώνει μια «δημογραφική τραγωδία» – Από την πανδημία στον πόλεμο

Μία δημογραφική τραγωδία εκτυλίσσεται αυτή τη στιγμή στη Ρωσία η οποία, τα τελευταία τρία χρόνια, έχει χάσει περί τα 2 εκατομμύρια ανθρώπους περισσότερους απ’ό,τι θα είχε χάσει υπό «φυσιολογικές» συνθήκες ως αποτέλεσμα πολέμου, ασθενειών και φυγής. 

Το προσδόκιμο ζωής των αγοριών ηλικίας 15 χρόνων μειώθηκε κατά περίπου πέντε χρόνια – φτάνοντας στο ίδιο επίπεδο με αυτό της Αϊτής. Ο αριθμός των Ρώσων που γεννήθηκαν τον Απρίλιο του 2022 δεν ήταν μεγαλύτερος από εκείνον κατά τους μήνες της χιτλερικής κατοχής. Και επειδή τόσοι άνδρες σε ηλικία κατάταξης είναι είτε νεκροί είτε στην εξορία, οι γυναίκες ξεπερνούν τους άνδρες κατά τουλάχιστον 10 εκατομμύρια. 

Ο πόλεμος, σημειώνει o Economist, δεν είναι ο μοναδικός ή ο κύριος λόγος του δημογραφικού προβλήματος, ωστόσο είναι ένας παράγοντας επιδείνωσής του.

Σύμφωνα με δυτικές εκτιμήσεις, 175.000-200.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί τον τελευταίο χρόνο στο ουκρανικό μέτωπο -αν και ο απολογισμός των Ρώσων είναι χαμηλότερος- ενώ μισό με ένα εκατομμύριο κυρίως νέοι, μορφωμένοι άνθρωποι επέλεξαν να φύγουν στο εξωτερικό για να αποφύγουν τη στράτευσή τους. 

Δραματικές προβλέψεις

Οι ρίζες της σημερινής κρίσης είναι πιο βαθιές και εκτείνονται τρεις δεκαετίες πίσω. Το 1994, ο πληθυσμός της χώρας έφτασε στο αποκορυφωμά του, με 149 εκατομμύρια ανθρώπους. Έκτοτε, ακολούθησε ένα ζιγκ ζαγκ πληθυσμιακής καθόδου. Το 2021, η χώρα μετρούσε 145 εκατ. πολίτες, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη -χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτούς τα 2,5 εκατ. της Κριμαίας, την οποία η Ρωσία προσάρτησε το 2014- που προβλέπουν πως, αν η τάση αυτή επιμείνει, σε πενήντα χρόνια από σήμερα, ο συνολικός πληθυσμός της Ρωσίας θα έχει συρρικνωθεί στα 120 εκατομμύρια. Αν κάτι τέτοιο επαληθευτεί, θα καθιστά τη Ρωσία τη 15η μεγαλύτερη, πληθυσμιακά, χώρα στον κόσμο – τη στιγμή που το 1995 ήταν έκτη. 

Όπως σημειώνει ο Αλεξέι Ράκσα, ανεξάρτητος δημογράφος που εργαζόταν στην εθνική στατιστική υπηρεσία της χώρας, σε καιρό ειρήνης ο αριθμός γεννήσεων τον Απρίλιο του 2022 ήταν ο χαμηλότερος από τον 18ο αιώνα, σκληρά ενδεικτικός ενός χρόνιου προβλήματος. 

Ο παράγοντας πανδημία

Η μείωση του πληθυσμού δεν είναι αποκλειστικό πρόβλημα της Ρωσίας, καθώς οι περισσότερες μετα-κομμουνιστικές χώρες είδαν συρρίκνωση, αν κι όχι τέτοιου βαθμού. 

Σύμφωνα με την εθνική υπηρεσία στατιστικής, ο πληθυσμός της χώρας το 2020 και ’21 συνδυαστικά μειώθηκε κατά 1,3 εκατομμύρια ενώ οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 1,7 εκατομμύρια. 

Η μείωση ξεκίνησε πολύ πριν τον πόλεμο και μεταξύ άλλων αντικατοπτρίζει τα ολέθρια αποτελέσματα της πανδημίας κορωνοϊού στη χώρα. Σύμφωνα με τον επίσημο απολογισμό, η Covid στη Ρωσία κόστισε τη ζωή σε 388.091 ανθρώπους, αριθμός περιορισμένος σε σχέση με τον πληθυσμό της και σε σύγκριση με χώρες μεγαλύτερες. Όπως εκτιμά ο Economist, οι υπερβάλλοντες θάνατοι συνολικά από το 2020 έως το 2023 κυμαίνονται μεταξύ 1,2 εκατ. – 1,6 εκατ., κάτι που τοποθετεί τη χώρα τη δεύτερη πιο πληγείσα παγκοσμίως μετά την Ινδία στον αριθμό των νεκρών. 

Κι αν προσθέσει κανείς τους θανάτους της πανδημίας με τις απώλειες του πολέμου, η Ρωσία έχει χάσει μεταξύ 1,9 – 2,8 εκατομμύρια ανθρώπους στο διάστημα 2020-2023, αριθμός μεγαλύτερος από τη συνήθη δημογραφική φθίνουσα πορεία. 

Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της χώρας 

Παρότι το δημογραφικό είναι αναστρέψιμο, κάτι που και η ίδια η Ρωσία απέδειξε στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, η μείωση στον αριθμό των Ρώσων ηλικίας στράτευσης (όριο που ανέβηκε από τα 18-27 στα 21-30) θα καταστήσει την τακτική στράτευση της άνοιξης που ξεκινά τον Απρίλη, δυσκολότερη. Παράλληλα, θα δημιουργήσει πίεση προς τους νέους μη ρωσικών περιοχών όπως το Νταγκεστάν (όπου έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδηλώσεις) ενώ ενδέχεται να ματαιώσει τα σχέδια για αύξηση του αριθμού των ενόπλων δυνάμεων κατά 350.000 άτομα τα επόμενα τρία χρόνια. 

Πέραν των συνεπειών στις ένοπλες δυνάμεις, η Ρωσία ενδέχεται να μην είναι σε θέση να επιτύχει αυτό που επιτρέπει σε άλλες χώρες να είναι πλούσιες και να γερνούν, τα υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα εκπαίδευσης δηλαδή…

Η χώρα αντιπροσωπεύει έναν περίεργο συνδυασμό θνησιμότητας τρίτου κόσμου και εκπαίδευσης ανεπτυγμένου, σημειώνει ο Νίκολας Έμπερσταντ, δημογράφος στο American Enterprise Institute της Ουάσινγκτον. Η Ρωσία έχει κάποια από τα υψηλότερα ποσοστά μόρφωσης στον κόσμο μεταξύ των άνω των 25. Ωστόσο, η φυγή οικογενειών ή νέων υψηλής μόρφωσης από τη χώρα, αλλοιώνει αυτό το πλεονέκτημα. 

Πηγή: Economist

⇒ Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr