Η περιπλάνηση του άτακτου Μαξ

Τα τέρατα στο δωμάτιο του Μαξ είναι άγρια και φοβερά, αλλά με ένα κόλπο εκείνος τα δαμάζει. Και αυτά τον αναγνωρίζουν σαν όμοιό τους και τον κάνουν βασιλιά τους.

MAURICE SENDAK
Η χώρα των τεράτων
Απόδοση: Γιάννης Παλαβός
εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 44

Οταν ήταν τριών ετών, ο Μορίς Σέντακ αρρώστησε με οστρακιά και χρειάστηκε να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα κλεισμένος στο σπίτι. Μια πολύ έντονη ανάμνηση από εκείνη την εποχή, είχε πει σε συνεντεύξεις του, ήταν η ακόλουθη: «Καθόμουν στην αγκαλιά της γιαγιάς μου έχοντας μια ευχάριστη υπνηλία. Ηταν χειμώνας. Καθόμασταν μπροστά από ένα παράθυρο και η γιαγιά μου ανεβοκατέβαζε το σκίαστρο για να με διασκεδάσει. Κάθε φορά που ανέβαινε το σκίαστρο ενθουσιαζόμουν, καθώς αποκάλυπτε την πίσω αυλή, το χιόνι που έπεφτε και τον αδελφό και την αδελφή μου που έφτιαχναν ένα χιονάνθρωπο». Ηταν εκείνη την εποχή που ο Σέντακ αγάπησε τα βιβλία με ένα πάθος που δεν έσβησε ποτέ. «Ως παιδί ένιωθα ότι τα βιβλία ήταν ιερά πράγματα που έπρεπε να τα χαϊδεύουμε, να τα μυρίζουμε με μανία και να τα φροντίζουμε», είπε στον ευχαριστήριο λόγο του μετά τη βράβευσή του με το βραβείο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν το 1970.

Ηταν η πρώτη σημαντική διεθνής αναγνώριση για τον δημιουργό του βιβλίου «Η χώρα των τεράτων», που είχε κυκλοφορήσει μια επταετία νωρίτερα, χρειάστηκε όμως να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να αναγνωριστεί ως ένα από τα σπουδαιότερα παιδικά βιβλία όλων των εποχών. Στην Ελλάδα, το βιβλίο που έχει πουλήσει περισσότερα από 25 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, έχει διασκευαστεί για ταινίες και όπερα και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Ο Μορίς Σέντακ δεν ρομαντικοποιεί την παιδική ηλικία, τα παιδιά των βιβλίων του είναι εριστικά, θαρραλέα, πεισματάρικα, αποφασισμένα να τα καταφέρουν απέναντι στις δυσκολίες.

Διδακτική ιστορία

Πρωταγωνιστής του είναι ένα μικρό αγόρι, ο Μαξ, που ένα βράδυ αποφασίζει να ντυθεί λύκος και να κάνει σκανταλιές, με αποτέλεσμα η μαμά του να θυμώσει, να του φωνάξει ότι είναι ένα «τέρας» και να τον στείλει για ύπνο χωρίς βραδινό. Εκείνο το ίδιο βράδυ ένα πυκνό δάσος φυτρώνει στο δωμάτιο του Μαξ, που σιγά σιγά γίνεται ο κόσμος όλος. Και ο Μαξ ταξιδεύει σε αυτόν τον κόσμο, ώσπου φθάνει στη «Χώρα των τεράτων». Τα τέρατα είναι άγρια και φοβερά, αλλά με ένα κόλπο τα δαμάζει. Και αυτά τον αναγνωρίζουν σαν όμοιό τους και τον κάνουν βασιλιά τους. Και όλοι μαζί γίνονται άτακτοι, μέχρι που ο Μαξ τα στέλνει για ύπνο νηστικά. Και τότε επιθυμεί να είναι κάπου «όπου θα τον αγαπούν όσο κανέναν». Και επιστρέφει στο δωμάτιό του, όπου βρίσκει ένα ζεστό πιάτο βραδινό φαγητό να τον περιμένει.

Το ταξίδι του Μαξ μοιάζει με την περιπλάνηση ενός παιδιού στον κόσμο, από την ασφάλεια του σπιτιού σε έναν κυκεώνα συναισθημάτων που δεν μπορεί να διαχειριστεί και από εκεί στην ανασφάλεια της σύγκρουσης με τον γονιό, που ανοίγει την πόρτα για τον άγνωστο και φοβερό κόσμο, ο οποίος μπορεί να μοιάζει συναρπαστικός, αλλά και εκεί το παιδί πάντα χρειάζεται κάποιον που να το αγαπά όσο κανέναν άλλο. Ο Σέντακ δεν ρομαντικοποιεί την παιδική ηλικία, τα παιδιά των βιβλίων του είναι δύσκολα, εριστικά, θαρραλέα, πεισματάρικα, αποφασισμένα να τα καταφέρουν απέναντι στις δυσκολίες. Και ο Μαξ είναι ένα από αυτά, «το πιο αληθινό και γι’ αυτόν τον λόγο το πιο αγαπημένο μου δημιούργημα» τον είχε χαρακτηρίσει όταν το βιβλίο έλαβε το βραβείο Caldecott – σημαντικότατη ετήσια διάκριση που απονέμει η Ενωση Βιβλιοθηκών Αμερικής για το καλύτερο παιδικό βιβλίο της χρονιάς.

Είχε δηλώσει πολλές φορές σε συνεντεύξεις του ότι μοιάζει σαν η κοινωνία να συνωμοτεί ώστε να στερήσει από τα παιδιά το σημαντικότερο χαρακτηριστικό τους, την ικανότητα να ζουν κάθε εμπειρία τους με ένταση, αμεσότητα και δημιουργικότητα. Ο ίδιος κουβαλούσε πολύ πόνο από την παιδική του ηλικία, που σημαδεύτηκε από τον θάνατο πολλών μελών της εβραϊκής του οικογένειας – οι γονείς του μετανάστευσαν στις ΗΠΑ από την Πολωνία πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επηρεάστηκε πολύ από τον πατέρα του, ο οποίος ήταν δεινός αφηγητής απίθανων ιστοριών που σκαρφιζόταν μόνος του και μπορούσε να τις διηγείται στα παιδιά του –o Σέντακ είχε δύο αδέλφια, τον Τζακ και τη Νάταλι– για πολλά βράδια.

Από χίλια κύματα

«Η χώρα των τεράτων» αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, από κάποιους και με αποστροφή και οργή, τα πρώτα χρόνια κυκλοφορίας. Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν δύο χρόνια πριν οι γονείς και οι βιβλιοθηκονόμοι αντιληφθούν ότι τα παιδιά έβρισκαν το βιβλίο εξαιρετικά γοητευτικό και ενδιαφέρον. «Ενα μικρό αγόρι μού έστειλε μια χαριτωμένη κάρτα με μια μικρή ζωγραφιά», είχε θυμηθεί στη διάρκεια μιας συνέντευξής του ο Σέντακ. «Μου άρεσε πολύ. Απαντώ σε όλα τα γράμματα που λαμβάνω από παιδιά –μερικές φορές αρκετά βιαστικά–, αλλά σε αυτό αφιέρωσα χρόνο. Του έστειλα μια κάρτα στην οποία είχα ζωγραφίσει ένα τέρας. Του έγραψα: “Αγαπητέ Τζιμ, μου άρεσε πολύ η κάρτα σου”. Λίγο καιρό μετά έλαβα ένα γράμμα από τη μητέρα του αγοριού, στο οποίο έγραφε: “Στον Τζιμ άρεσε τόσο πολύ η κάρτα σας που την έφαγε!”. Αυτό ήταν για εμένα ένα από τα μεγαλύτερα κομπλιμέντα που δέχτηκα ποτέ. Δεν τον ένοιαξε που ήταν ένα αυθεντικό σχέδιο του Μορίς Σέντακ. Το είδε, του άρεσε, το έφαγε».

Αφότου η κοινή γνώμη αποδέχθηκε το βιβλίο, ακολούθησαν οι κριτικοί, που άρχισαν να αποθεώνουν τόσο το έργο όσο και τον δημιουργό του. Ο Σέντακ υπέγραψε το κείμενο και την εικονογράφηση εννέα βιβλίων και εικονογράφησε περισσότερα από 150, ανάμεσά τους και δύο του αδελφού του, Τζακ. «Η χώρα των τεράτων» έχει συμπεριληφθεί στις λίστες με τα καλύτερα παιδικά βιβλία όλων των εποχών και ο δημιουργός του θεωρείται ίσως ο σημαντικότερος συγγραφέας – εικονογράφος παιδικών βιβλίων του 20ού αιώνα.

Το βιβλίο έχει πουλήσει πάνω από 25 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες.