Η παρατεταμένη ανοχή της ανομίας

Οι περισσότερο υποψιασμένοι το είχαν επισημάνει ήδη από την εποχή της πανδημίας: η επαναλειτουργία της εστίασης συνοδεύτηκε με επανεμφάνιση των καπνιστών στους κλειστούς χώρους. Οι έλεγχοι ανύπαρκτοι και το επιχείρημα που επιστρατεύθηκε ήταν ότι οι επιχειρηματίες της εστίασης πλήρωσαν βαρύ τίμημα από το κλείσιμο των δραστηριοτήτων και έπρεπε να τους δοθεί μια ευκαιρία να «ανασάνουν». Και το «ανασάνουν» συμπεριλάμβανε και ανοχή του καπνίσματος στους εσωτερικούς χώρους.

Πολύ λίγα καταστήματα εστίασης και χώροι διασκέδασης εξακολουθούν να τηρούν απαρεγκλίτως τις προβλέψεις του αντικαπνιστικού νόμου. Κατά βάσιν, η εφαρμογή του επαφίεται στη βούληση του επιχειρηματία. Γιατί έλεγχος δεν γίνεται. Σε πολλά καταστήματα, ακόμα και αν κάποιος αντιδράσει στην ύπαρξη καπνιστών, αντιμετωπίζεται ως παράξενος και γραφικός, που θέλει να χαλάσει τη διασκέδαση των άλλων και να καταστρέψει τον επιχειρηματία «που τόσα πέρασε με τον κορωνοϊό».

Είναι τόσο διαδεδομένη η παρανομία, που οι διακηρύξεις του υπουργού Υγείας για αυστηρή εφαρμογή του νόμου προκαλούν περισσότερο θυμηδία, παρά προβληματισμό για το πώς αφέθηκε η κατάσταση να ξεφύγει.

Η πανδημία λειτουργεί σαν άλλοθι για μια σειρά «εξαιρέσεων», που τείνουν να εξελιχθούν σε κανονικότητες. Το κάπνισμα είναι σίγουρα μία από αυτές. Αν και ποτέ δεν ανακλήθηκε ο νόμος, η απαγόρευση επί της ουσίας ήρθη με επίκληση της ανάγκης να δουλέψουν τα καταστήματα όσο το δυνατόν περισσότερο. Η αυξημένη κάλυψη ελεύθερων χώρων από τραπεζοκαθίσματα, που κατ’ εξαίρεσιν επετράπη την περίοδο της πανδημίας, είναι μια άλλη κανονικότητα. Την ίδια στιγμή, άλλα μέτρα που, τυπικά, εξακολουθούν να ισχύουν, όπως η χρήση μάσκας στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αφήνονται στην καλή διάθεση καθενός και στις –σε τέσσερις διαφορετικές γλώσσες– υπομνήσεις ισχύος του μέτρου, που επαναλαμβάνονται μονότονα και στους συρμούς του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.

Οι έκτακτες συνθήκες που επέβαλε ο κορωνοϊός έχουν εδώ και καιρό σταματήσει να ισχύουν. Η «επιστροφή στην κανονικότητα» είναι σταθερή διακήρυξη όλων: της πολιτείας, που κλήθηκε να διαχειριστεί τις επιπτώσεις των έκτακτων μέτρων, των επιχειρηματιών και των εργαζομένων, που σήκωσαν μεγάλο μέρος από το βάρος της υγειονομικής κρίσης, των πολιτών που φέρουν την κόπωση από την εφαρμογή των περιορισμών.

Ομως, η κανονικότητα δεν μπορεί να έχει αστερίσκους. Ή δεν μπορούν να διατηρούνται οι αστερίσκοι που κάποιους εξυπηρετούν. Κανονικότητα για όλους και σε όλα. Και αυτό συνεπάγεται επανενεργοποίηση του αντικαπνιστικού νόμου, ο οποίος, κακά τα ψέματα, επί της ουσίας έχει τεθεί σε αναστολή. Λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών; Μπορούν οι πολίτες να απευθυνθούν στις αρμόδιες αρχές για να καταγγείλουν παράβαση του νόμου σε κάποιο χώρο εστίασης ή διασκέδασης; Ισως χρειάζεται μια νέα εκστρατεία ενημέρωσης προκειμένου όλοι να θυμηθούν τα ισχύοντα, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα. Διαφορετικά, οι κορώνες για απαρέγκλιτη εφαρμογή του νόμου μάλλον γίνονται εκ του πονηρού, χάριν άγρας εντυπώσεων.