«Η καρδιά του πολέμου»: Οι μυστικές συνομιλίες με τους στρατηγούς του Πούτιν που τερμάτισαν την πολιορκία της Μαριούπολης

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κάθισε απέναντι από τον υπουργό Αμυνας στο Κρεμλίνο, τον περασμένο Απρίλιο, άνετα βολεμένος στη θέση του και κρατώντας το τραπέζι. Συζητούσαν τη ρωσική πολιορκία του εργοστασίου Azovstal στη στρατηγική πόλη της Μαριούπολης, στη νοτιοανατολική Ουκρανία, σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του CNN.

Για τους Ουκρανούς, το Azovstal είχε γίνει ένα ζοφερό αλλά ισχυρό σύμβολο αντίστασης, στεγάζοντας περίπου 2.600 στρατιώτες και πολίτες, ενώ η εγκατάσταση που έμοιαζε με φρούριο βαλλόταν από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς επί εβδομάδες. Για τη Μόσχα, η αχανής τοποθεσία ήταν μια απογοήτευση, το τελευταίο επιμένον καταφύγιο σε μια πόλη όπου οι δυνάμεις της είχαν πάρει τον έλεγχο πριν από εβδομάδες.

«Αποκλείστε τη βιομηχανική περιοχή για να μην μπορεί να ξεφύγει ούτε μύγα», διέταξε ο Πούτιν, σε βίντεο που μεταδόθηκε στην κρατική τηλεόραση.

Καθώς όμως ο Ρώσος πρόεδρος διέταξε να σφίξει ο κλοιός γύρω από το μεγάλο εργοστάσιο, μια μικρή ομάδα επρόκειτο να ξεκινήσει μυστικές διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό της πολιορκίας. Συμμετείχαν δύο από τους ανώτερους στρατηγούς του Πούτιν και ένας Ουκρανός βουλευτής, που κάποτε υπηρετούσε ως Σοβιετικός αλεξιπτωτιστής. Το CNN μπορεί τώρα να αποκαλύψει αποκλειστικά τις εσωτερικές λεπτομέρειες για το πώς έγινε η συμφωνία και ποιος συμμετείχε στις ευαίσθητες συνομιλίες.

Το φημισμένο εργοστάσιο της Μαριούπολης προ του πολέμου. (©Shutterstock)

Ο Ολεξάντρ Κοβάλοφ, μέλος του ουκρανικού Κοινοβουλίου από την επαρχία του Ντονέτσκ και βετεράνος του σοβιετικο-αφγανικού πολέμου, είπε στο CNN ότι διαμεσολάβησε στα πρώτα στάδια των διαπραγματεύσεων. Δύο υψηλόβαθμοι στρατηγοί από τη ρωσική υπηρεσία στρατιωτικών πληροφοριών, ευρέως γνωστή ως GRU, εκπροσώπησαν την άλλη πλευρά: ο υποστράτηγος Βλαντιμίρ Αλεξέγιεφ, δεύτερος τη τάξει στην GRU, και ο υποστράτηγος Αλεξάντερ Ζορίν, γεννημένοι και οι δύο στην Ουκρανία.

Ο Αλεξέγιεφ έχει συνδεθεί με μια σειρά από επαίσχυντα διεθνή επεισόδια τα τελευταία χρόνια, λέει το CNN. Ηταν μεταξύ των τεσσάρων αξιωματικών της GRU στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ το 2016 για ευρείας κλίμακας κακόβουλη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο που στόχευε στην υπονόμευση των δημοκρατικών διαδικασιών της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένης εκλογικής παρέμβασης. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ενωση του επέβαλαν κυρώσεις το 2019 για τη δηλητηρίαση του πρώην αξιωματικού των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Σκριπάλ στην Αγγλία με θανατηφόρο νευρο-παράγοντα.

Ο Ζορίν, εν τω μεταξύ, υπηρέτησε ως απεσταλμένος του Πούτιν στη Συρία, διαδραματίζοντας ενεργό ρόλο στις συνομιλίες μεταξύ του καθεστώτος του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ και της αντιπολίτευσης και των ανταρτών της χώρας.

Η εμπλοκή τους φωτίζει τη σημασία που έδινε ο Πούτιν στην επίλυση του αδιεξόδου του Azovstal και στην κατάληψη της Μαριούπολης, εξασφαλίζοντας την πολυπόθητη γέφυρα γης μεταξύ Κριμαίας και Ρωσίας – ένα από τα μεγαλύτερα τρόπαια της ρωσικής εισβολής.

Παρουσιάζει επίσης ένα πολυαναφερόμενο αλλά δύσκολο να αποδειχθεί αφήγημα στην κορυφή της διοίκησης της Μόσχας για τον πόλεμο της Ουκρανίας – ότι ο Ρώσος πρόεδρος αφαίρεσε τον έλεγχο της βίαιης σύγκρουσης από την κύρια υπηρεσία πληροφοριών της χώρας, την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας ή FSB, και τον ανέθεσε στους στρατιωτικούς κατασκόπους της GRU.

«Αφού το περασμένο καλοκαίρι οι στρατηγοί των στρατιωτικών πληροφοριών ανέλαβαν έναν πιο εξέχοντα ρόλο σύμφωνα με την αιφνιδιαστική απόφαση του Πούτιν, έπαψε πλέον να αποτελεί “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” και κατέστη ένας συμβατικός πόλεμος», είπε στο CNN ο Αντρέι Σολντάτοφ, Ρώσος δημοσιογράφος-ερευνητής και ειδικός των πληροφοριών, που βρίσκεται τώρα εξόριστος στο Λονδίνο. «Δυστυχώς, σημαίνει ότι ο Πούτιν προετοιμάζει τη χώρα για έναν μακρύ, συμβατικό πόλεμο».

Για χρόνια, η Ουκρανία ανήκε στο χαρτοφυλάκιο της FSB. Η παράδοση του ελέγχου του πολέμου στην GRU σηματοδότησε μια σεισμική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο ο Πούτιν έβλεπε την υπηρεσία.

Σε ένα δοκίμιο από το Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής, ο Σολτάντοφ και η συνάδελφός του, Ιρίνα Μπορογκάν, έγραψαν ότι ο Πούτιν δεν εντυπωσιάστηκε που τα άκρως μυστικά σχέδια της FSB για την εισβολή αποκτήθηκαν από τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Ο Ρώσος πρόεδρος προφανώς ήταν επίσης δυσαρεστημένος για «την παντελή απουσία λαϊκών εξεγέρσεων από ρωσόφωνους» που του είχαν υποσχεθεί, αναφέρει το ρεπορτάζ του CNN.

Υπόγειο καταφύγιο

Ουκρανός μαχητής στα υπόγεια του εργοστασίου χάλυβα. (©Associated Press)

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, οι ρωσικές δυνάμεις έφτασαν στην πόλη της Μαριούπολης μέσα σε λίγες ημέρες, αλλά στη συνέχεια πέρασαν μήνες προσπαθώντας να την καταλάβουν πλήρως. Το Azovstal κατέστη γρήγορα το επίκεντρο του αγώνα.

Μια τερατώδης κατασκευή από τούνελ, σωλήνες και στοίβες καμινάδων σκαρφαλωμένη στην Αζοφική Θάλασσα, το εργοστάσιο εκτείνεται σε πάνω από έξι τετραγωνικά χιλιόμετρα και κάποτε απασχολούσε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους. Τώρα… ερείπια.

Οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδιζαν την εγκατάσταση νυχθημερόν επί εβδομάδες. Η τελευταία αντίσταση των Ουκρανών καθίστατο ολοένα και πιο απελπισμένη, καθώς οι προμήθειες τροφής και νερού μειώνονταν και εκατοντάδες θύματα έμειναν χωρίς επαρκή ιατρική περίθαλψη. Συγκεντρωμένοι κάτω από τη γη σε ζοφερές συνθήκες, πολλοί στρατιώτες και πολίτες άρχισαν να αμφιβάλλουν ότι θα έβγαιναν ποτέ ζωντανοί από το εργοστάσιο.

Σε εκείνο το σημείο εμφανίστηκε ο Κοβάλοφ.

Το γραφείο του Κοβάλοφ στο Κίεβο βρίσκεται σε ένα διοικητικό κτίριο, λίγα λεπτά από την ουκρανική Ράντα, το Κοινοβούλιο. Μια μεγάλη σημαία της φιλανθρωπικής του οργάνωσης, που υποστηρίζει βετεράνους, είναι κρεμασμένη στον τοίχο, με το σύνθημά της παρμένο από τις Σοβιετικές Αερομεταφερόμενες Δυνάμεις: «Κανείς εκτός από εμάς». Απέναντι στον τοίχο, ένας λούτρινος λύκος που ονομάζεται «Droog» («φίλος» στα Ουκρανικά) στέκεται με ένα «παγωμένο» γρύλισμα.

Ο νομοθέτης εκπροσωπεί μια εκλογική περιφέρεια της περιοχής του Ντονέτσκ, στα ανατολικά της χώρας, όπου έκανε εκστρατεία για την κατάργηση ενός κρατικού νόμου που καθιερώνει την ουκρανική ως επίσημη γλώσσα – ένα σημαντικό ζήτημα για πολλούς ρωσόφωνους στην περιοχή.

Οι απόψεις του Κοβάλοφ έχουν τεθεί υπό εξέταση στο παρελθόν. Το 2014 κατηγορήθηκε ότι βοήθησε στη φυγή των μελών ενός πλέον ανενεργού τμήματος ειδικών αστυνομικών δυνάμεων, γνωστών ως Berkut, μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών υπέρ της δημοκρατίας στο Euromaidan. Αρνήθηκε ότι υποστηρίζει τις Berkut και είπε στο CNN ότι βοήθησε στη διαφυγή τους, προκειμένου να αποτραπεί περαιτέρω αιματοχυσία στο Κίεβο.

Αυτός ο στόχος ήταν σημαίνων στο έργο του από την έναρξη του πολέμου.

Καθώς η επίθεση της Ρωσίας στη Μαριούπολη και το Azovstal συνεχιζόταν, ο Κοβάλοφ είπε ότι θυμόταν να σκέφτεται ότι κάποιος έπρεπε να προσπαθήσει να σταματήσει την τρέλα. «Δεν θέλουν όλοι οι άνθρωποι πόλεμο. Πολλοί καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι κακό και προσπαθούν να βρουν ένα “παραθυράκι” για μια κάποια συμφιλίωση».

Ο Κοβάλοφ είπε ότι χρησιμοποίησε μια επαφή στην FSB στη Μόσχα –τον Βαλεντίν Κριζανόφσκι– με την ελπίδα να σπάσει τη βάναυση πολιορκία. Ο Κριζανόφσκι, πρώην πράκτορας των Ουκρανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών (SBU) που αυτομόλησε στη Ρωσία το 2014 και εντάχθηκε στην FSB, θεωρείται ευρέως προδότης στην Ουκρανία.

Οι δύο άνδρες μίλησαν για τους αμάχους που έχουν εγκλωβιστεί στο Azovstal. «Υπάρχουν γυναίκες, παιδιά, ας σκεφτούμε κάτι», θυμάται ο Κοβάλοφ, μιλώντας στο CNN.

Σύμφωνα με τον βουλευτή, πολλοί προσπάθησαν χωρίς ιδιαίτερη τύχη να διαπραγματευτούν την πρόσβαση στο χαλυβουργείο Azovstal. «Υπήρχαν 11 ανεπιτυχείς αποστολές πριν από εμένα και κανείς δεν πίστευε ότι ήταν δυνατόν να φτάσω εκεί», είπε. Το CNN δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει ανεξάρτητα τον ισχυρισμό του.

Είπε ότι έκανε σαφή τα σχέδιά του στο γραφείο του υποστράτηγου Κίριλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ουκρανίας. Παρότι ο Μπουντάνοφ αμφέβαλε για τις πιθανότητές του, ο Κοβάλοφ είπε ότι του έδωσε την ευλογία του.

Εντείνονται οι διαπραγματεύσεις στη Μαριούπολη

Η Μαριούπολη – στο βάθος το εργοστάσιο του Azovstal. (©Associated Press) 

Στις 25 Απριλίου, ο Κοβάλοφ έκανε το πρώτο του ταξίδι στη ρωσοκρατούμενη νότια Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου, οπλισμένος με μυστικούς κωδικούς πρόσβασης και κρυπτογραφημένες συσκευές επικοινωνίας από τον Μπουντάνοφ, όπως είπε, για να διευκολύνει τη διέλευση μέσω σημείων ελέγχου σε υπό ρωσική κατοχή ουκρανικά εδάφη και να συνδεθεί με τους διοικητές του Τάγματος Αζόφ.

Συγκλονίστηκε από την καταστροφή της οποίας έγινε μάρτυρας σε αυτή τη σύντομη περιοδεία στην πόλη –την πρώτη από τις τρεις– και κατέγραψε τη σκηνή σε βίντεο και φωτογραφίες, που κοινοποιήθηκαν στο CNN. Το CNN εξέτασε τα μεταδεδομένα ή τις πληροφορίες του αρχείου, που αντιστοιχούσαν στην ώρα και την ημερομηνία των ταξιδιών του Κοβάλοφ. Ενα κλιπ που γυρίστηκε από ένα αυτοκίνητο, το οποίο δείχνει μαυρισμένα πολυώροφα κτίρια και σπασμένες βιτρίνες, εντοπίστηκε γεωγραφικά στη λεωφόρο Μεταλούργκιφ στη Μαριούπολη, χρησιμοποιώντας διαθέσιμες εικόνες του δρόμου.

«Μας βομβάρδισαν, μας βομβάρδισαν. Ημασταν σε μιαν ολοσχερώς κατεστραμμένη πόλη. Μια πόλη που πρακτικά έχει σβήσει από προσώπου γης. Ημασταν ακριβώς στην καρδιά του πολέμου», είπε.

Για να φτάσει ακόμα και στο εργοστάσιο, έπρεπε να εφαρμοστεί κατάπαυση του πυρός.

Στις 27 Απριλίου, ο Κοβάλοφ απεικονίστηκε σε μια φωτογραφία που έμοιαζε με σκηνή από κατασκοπική ταινία. Η εικόνα απαθανάτισε τον Κοβάλοφ με τον Κριζανόφσκι και τον υποστράτηγο Αντρέι Σιτσέβοϊ, της Νότιας Στρατιωτικής Περιφέρειας της Ρωσίας, να κάθονται στη μέση του δρόμου γύρω από ένα μικρό τραπέζι.

Ο Κοβάλοφ είπε ότι καθόταν όλη μέρα με τον στρατηγό, με το παρατσούκλι «Ντον». Ο Σιτσέβοϊ ήταν υπεύθυνος της επίθεσης στη Μαριούπολη και φημολογείται ότι αντικατέστησε τον Αλεξάντερ Ζουράβλιοφ μετά τα αρχικά στάδια του πολέμου. Ετέθη επίσης υπό καθεστώς κυρώσεων από την Ε.Ε. για τις στρατιωτικές του ενέργειες στην Ουκρανία.

Ενώ η φωτογραφία της συνάντησης έκανε να φαίνονται ότι όλα ήταν ήρεμα, ο Κοβάλοφ είπε: «Στην πραγματικότητα τα πάντα εκρήγνυντο. Κάναμε τα πάντα για να ηρεμήσει η κατάσταση στο Azovstal».

Οι πολίτες αποτελούσαν προτεραιότητα· οι απελπισμένες εκκλήσεις τους και η επιδείνωση της υγείας τους είχαν τραβήξει την προσοχή του κόσμου.

Ο Κοβάλοφ έπαιξε ρόλο στην τελική απελευθέρωσή τους, λέγοντας στο CNN ότι βοήθησε να πειστεί «η άλλη πλευρά ότι η διάσωση, πρώτα απ’ όλα παιδιών, γυναικών και τραυματιών, θα είναι μια πράξη λογικής, μια πράξη ανθρωπισμού».

Στις αρχές Μαΐου, τα Ηνωμένα Εθνη και η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού εκκένωσαν εκατοντάδες πολίτες από το Azovstal και άλλες περιοχές της πόλης-λιμάνι σε μια σειρά επιχειρήσεων, τις οποίες ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες περιέγραψε ως «σύνθετες». Στις 7 Μαΐου, η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας, Ιρίνα Βέρστσουκ, είπε ότι «όλες οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι» είχαν απομακρυνθεί με ασφάλεια από το εργοστάσιο χάλυβα.

Ωστόσο, οι στρατιώτες παρέμειναν και τα ρωσικά χτυπήματα στο εργοστάσιο ξεκίνησαν ξανά.

Ο Κοβάλοφ επέστρεψε στη Μαριούπολη και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στις 9 Μαΐου, που γιορτάζεται ως «Ημέρα της Νίκης» στη Ρωσία. Αυτή τη φορά, οι διαπραγματεύσεις και από τις δύο πλευρές άρχισαν να ανεβάζουν ταχύτητα, είπε στο CNN.

Σε αυτό το σημείο, ο Μπουντάνοφ είχε επιμείνει να παρευρίσκονται οι εκπρόσωποί του στις συναντήσεις και έστειλε τον κορυφαίο αναπληρωτή του, Ντμίτρι Ουσόφ. Οι Ρώσοι αποφάσισαν ότι έπρεπε επίσης να βελτιώσουν το παιχνίδι τους.

Ο Κοβάλοφ είπε ότι δεν εξεπλάγη όταν είδε τους Ρώσους στρατηγούς Αλεξέγιεφ και Ζόριν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. «Αυτή η διαδικασία μετρήθηκε ως ειδική επιχείρηση», εκτός πολέμου, είπε ο Κοβάλοφ. Αυτές οι συνομιλίες χρειάζονταν μια ιδιαίτερη πινελιά.

Ο Κρίστο Γκρόζεφ, από τη διαδικτυακή ομάδα ερευνών Bellingcat, ο οποίος εδώ και χρόνια παρακολουθεί τις δραστηριότητες των ρωσικών υπηρεσιών ασφαλείας και τις επιχειρήσεις τους στο εξωτερικό, είπε ότι η παρουσία του Αλεξέγιεφ είχε λογική. «Ο Αλεξέγιεφ είναι ο πολεμιστής της Ουκρανίας για την GRU. Του έχουν εμπιστευθεί πλήρως τα πάντα σχετικά με τον πόλεμο», είπε στο CNN.

Το CNN απέκτησε δύο φωτογραφίες από τις συναντήσεις με τον Γκρόζεφ και επιβεβαίωσε ότι στις εικόνες φαίνεται να είναι ο Αλεξέγιεφ και ο Ζορίν.

Σύμφωνα με τον Κοβάλοφ, ο Αλεξέγιεφ έκανε τακτικά διαλείμματα από τις διαπραγματεύσεις της 9ης Μαΐου για να τηλεφωνήσει στη Μόσχα. Είχε «άμεση δορυφορική σύνδεση» με το ρωσικό υπουργείο Αμυνας, όπως κατάλαβε ο Κοβάλοφ.

«Ο Αλεξέγιεφ βρίσκεται πολύ ψηλά στην πυραμίδα», είπε ο Γκρόζεφ. «Νομίζω ότι αναφέρεται απευθείας στον (Νικολάι) Πατρούσεφ», τον επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Ο Πατρούσεφ, με τη σειρά του, αναφέρεται απευθείας στον Πούτιν.

Το CNN επικοινώνησε με το υπουργείο Αμυνας της Ρωσίας για σχόλια σχετικά με τις διαπραγματεύσεις.

«Μια στιγμή εμπιστοσύνης»

Ρώσοι στρατιώτες στις εγκαταστάσεις του θρυλικού πλέον εργοστασίου. (©Associated Press)

Καθώς οι διαπραγματεύσεις προχωρούσαν, κανονίστηκε τρίτη επίσκεψη στη Μαριούπολη, όπου εκτυλίχθηκε μία από τις πιο αξιόλογες σκηνές του πολέμου – μια συνάντηση μεταξύ Ρώσων στρατηγών που διηύθυναν τον αιματηρό πόλεμο και των Ουκρανών αξιωματικών που η Μόσχα έχει σκιαγραφήσει ως «νεοναζί».

Το πρωί της 16ης Μαΐου, ο Κοβάλοφ κατέγραψε ένα βίντεο πλησιάζοντας σε μια από τις εισόδους στο Azovstal. Ο Ζορίν και ο Αλεξέγιεφ είναι ορατοί στον περίπατο μέχρι το χτυπημένο εργοστάσιο. Σπασμένοι μεταλλικοί σωλήνες και σκουπίδια κατακλύζουν τον χώρο σε μια κατά τα άλλα απολύτως ηλιόλουστη μέρα.

Στα βίντεο και τις εικόνες, η ρωσική αντιπροσωπεία συναντά μια ομάδα τουλάχιστον έξι Ουκρανών στρατιωτών, συμπεριλαμβανομένου του αντισυνταγματάρχη Ντένις Προκοπένκο, επικεφαλής του Τάγματος Αζόφ, τον οποίο η Μόσχα κατηγορεί τακτικά ότι είναι μέρος της Ακροδεξιάς της Ουκρανίας ή του ναζιστικού κινήματος.

«Αυτές είναι οι στιγμές για τις οποίες ανησυχούσαμε», είπε ο Κοβάλοφ. «Μια στιγμή εμπιστοσύνης. Οταν κάναμε τα πάντα ώστε οι δύο πλευρές να συναντηθούν, να κοιταχτούμε στα μάτια, η ρωσική πλευρά υποσχέθηκε ότι θα υπήρχε μια πολιτισμένη έξοδος για τους στρατιώτες μας».

Ο Κοβάλοφ είπε πως, όταν οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν σοβαρά, οι όροι ήταν απλοί: οι Ουκρανοί μαχητές θα πάψουν να πολεμούν, θα εγκαταλείψουν το εργοστάσιο και θα τεθούν υπό κράτηση στη Ρωσία.

«Εδώ υπήρχαν προϋποθέσεις για μιαν αμοιβαία κατάπαυση του πυρός, μια πολιτισμένη παράδοση του Azovstal, πολιτισμένες συνθήκες για τους αιχμαλώτους πολέμου μας και μιαν ανταλλαγή», είπε στο CNN.

Η συμφωνία εφαρμόστηκε χωρίς κανένα πρόβλημα, είπε ο Κοβάλοφ. Αργότερα την ίδια μέρα, όσοι τραυματίστηκαν πιο σοβαρά απομακρύνθηκαν από το εργοστάσιο με φορεία.

Εκείνο το βράδυ, η αναπληρώτρια υπουργός Αμυνας της Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι είχε ξεκινήσει η εκκένωση Ουκρανών στρατιωτών από το Azovstal. Η Χάνα Μαλιάρ είπε ότι 53 τραυματίες στρατιώτες μεταφέρθηκαν σε ρωσικό νοσοκομείο και 200 μεταφέρθηκαν σε κέντρο κράτησης στην Ολενίβκα, στην αυτοαποκαλούμενη «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ».

Εξοδος από το Azovstal αλλά… σε ρωσικά χέρια

Ουκρανοί αιχμάλωτοι μετά την εκκένωση του Azovstal. (©Associated Press)

Την επόμενη μέρα, 17 Μαΐου, γύρω στο μεσημέρι, ένα φαινομενικά ατελείωτο ρεύμα στρατιωτών ξεκίνησε την πομπή του προς την αιχμαλωσία – λιγοστοί και χλωμοί, πολλοί με πατερίτσες ή φορεία, άλλοι κουτσαίνοντας και κάποιοι ακρωτηριασμένοι.

Ο Κοβάλοφ είπε ότι ήταν πολύ δυσάρεστο να βλέπεις τα ουκρανικά στρατεύματα σε αυτή την κατάσταση, αλλά υπογράμμισε επίσης την αναγκαιότητα της συμφωνίας. «Ζήτησαν βοήθεια και κάναμε τα πάντα για να τους δώσουμε αυτή τη βοήθεια. Βλέποντας πώς έφυγαν από το Azovstal, συνειδητοποίησα ότι οι προσπάθειές μας δεν έγιναν εις μάτην».

Βίντεο έδειχναν τους στρατιώτες –άνδρες και γυναίκες– να ρίχνουν τα τουφέκια τους στο πίσω μέρος των φορτηγών και να περνούν αμέσως στην αιχμαλωσία. Στη συνέχεια, στάλθηκαν στη συμφωνημένη τοποθεσία, την Ολενίβκα. Αρχικά είχαν επιλεγεί άλλες τοποθεσίες, σύμφωνα με τον Κοβάλοφ, όπως ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια που ελέγχεται από τη Ρωσία κοντά στο Ενεργκοντάρ, αλλά δεν υπήρχε αρκετός χώρος εκεί.

Ο Κοβάλοφ μπόρεσε να αποκτήσει πρόσβαση στους στρατιώτες στις 18 Μαΐου στη «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ». Εκεί τράβηξε βίντεο από τις συνθήκες διαβίωσής τους και τους γιατρούς που ήταν σε ετοιμότητα για τη θεραπεία τους. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που τους είδε.

Δύο μήνες αργότερα, στις 29 Ιουλίου, μια μυστηριώδης έκρηξη στο κέντρο κράτησης της Ολενίβκα άφησε νεκρούς περισσότερους από 50 αιχμαλώτους πολέμου, συμπεριλαμβανομένων μαχητών που είχαν παραδοθεί στο Azovstal. Η Ρωσία και η Ουκρανία αντάλλαξαν αλληλοκατηγορίες για τη θανατηφόρα επίθεση, με τη Μόσχα να κατηγορεί το Κίεβο ότι χρησιμοποίησε έναν εκτοξευτή πυραύλων που παρέχεται από τις ΗΠΑ, γνωστό ως HIMARS, για να σκοτώσει τα δικά της στρατεύματα, σε ένα χτύπημα που είχε σκοπό να εμποδίσει τους στρατιώτες να μοιράζονται πληροφορίες.

Η Ουκρανία αρνήθηκε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς, με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να το αποκαλεί «εσκεμμένο έγκλημα πολέμου από τους Ρώσους». Μια έρευνα του CNN διαπίστωσε ότι η ρωσική εκδοχή των γεγονότων ήταν πολύ πιθανό να ήταν κατασκευασμένη και ότι δεν υπήρχε σχεδόν καμία πιθανότητα ένας πύραυλος HIMARS να προκάλεσε ζημιά στην αποθήκη όπου κρατούνταν οι αιχμάλωτοι.

Σήμερα, περίπου 2.000 μαχητές του Azovstal παραμένουν στο στρατόπεδο φυλακών της Ολενίβκα, σύμφωνα με άλλον Ουκρανό συνομιλητή που συμμετείχε με τον Κοβάλοφ στις διαπραγματεύσεις. Ο Κοβάλοφ λέει ότι εξακολουθεί να εργάζεται για να τους φέρει πίσω στην πατρίδα, ίσως μέσω μίας από τις ανταλλαγές κρατουμένων που γίνονται τακτικά.

«Ζητούν βοήθεια, τη ζητούν μέσω των συγγενών τους. Σχεδιάζουμε και κάνουμε τα πάντα για να ανταποκριθούμε», είπε στο CNN.

Ενώ ο Κοβάλοφ είπε ότι παρέδωσε γρήγορα μεγάλο μέρος των διαπραγματεύσεων για το Azovstal σε αξιωματούχους της Ουκρανίας, έχει αναγνωριστεί για το έργο του από την κυβέρνηση.

Σε μιαν επιστολή προς τον επικεφαλής του ουκρανικού Κοινοβουλίου, που κοινοποιήθηκε στο CNN από τον Κοβάλοφ, ο επικεφαλής των ουκρανικών στρατιωτικών πληροφοριών Μπουντάνοφ έγραψε: «Ο Κοβάλοφ παρείχε σημαντική και ανεκτίμητη υποστήριξη στην Κεντρική Διεύθυνση Πληροφοριών του υπουργείου Αμυνας της Ουκρανίας».

Ο νομοθέτης διακινδύνευσε «να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία του, ήταν ο μόνος που συνόδευσε τους υπερασπιστές της Μαριούπολης και του Azovstal στους χώρους κράτησής τους… που από μόνο του είναι μια σπουδαία πράξη», είπε ο Μπουντάνοφ.

Το γραφείο του Μπουντάνοφ αρνήθηκε να σχολιάσει το αρχείο σχετικά με την εμπλοκή του Κοβάλοφ, αλλά η Κεντρική Διεύθυνση Πληροφοριών της Ουκρανίας επιβεβαίωσε ότι ο Ντμίτρι Ουσόφ συμμετείχε στις συνομιλίες.

Στο γραφείο του, την παραμονή της επετείου της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Κοβάλοφ υποβάθμισε τη συμμετοχή του.

«Αυτή είναι μια συλλογική επιτυχία, όχι μόνο δική μου. Το πιο σημαντικό πράγμα σε αυτές τις διαπραγματεύσεις είναι να σώσουμε τις ζωές των μαχητών μας, των ηρώων μας. Οπως είπε ο πρόεδρός μας: χρησιμοποιήστε κάθε ευκαιρία για να σώσετε τον λαό μας».

Αυτή η επιτυχία είναι λεπτή. Η Μαριούπολη βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο και οι περισσότεροι από τους μαχητές του Azovstal παραμένουν αιχμάλωτοι πολέμου, αν και ο Κοβάλοφ είπε ότι προγραμματίζονται περαιτέρω συνομιλίες για να εξασφαλιστεί η απελευθέρωσή τους.

Ωστόσο, ο Κοβάλοφ ελπίζει ότι η ιστορία του Azovstal, η οποία είναι ανεξίτηλη στην ουκρανική εθνική ψυχή για τη φρίκη και την κλίμακά της, δείχνει ότι οι ευκαιρίες για διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών –αν και λιγοστές– είναι πιθανές.

«Οι γέφυρες επικοινωνίας λειτουργούν, δεν χάνονται όλα σε αυτή τη ζωή, μπορείς ακόμα να είσαι άνθρωπος. Ακόμα και εν καιρώ πολέμου», πρόσθεσε.

Πηγή: CNN

Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr