Η «Κ» στην 8η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης: Ο πλανήτης στο επίκεντρο

Τη σχεδιάστρια μόδας Εϊμι Πάουνι παρακολουθεί η ταινία «Η μόδα από την αρχή/Fashion Reimagined», της Μπέκι Χάτνερ (Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ) από το αφιέρωμα «Γεωκουλτούρα» του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

«Η Γη εμπεριέχει αλλεπάλληλες στρώσεις πραγμάτων και Ιστορίας. Δεν είναι μόνο ο ζωντανός κόσμος που μας περιβάλλει αλλά μέσα της έχουν θαφτεί οι προγονοί μας, μαζί μ’ αυτούς και οι ιστορίες τους. Η συνύπαρξη είναι ολιστική και θέτει το ερώτημα πώς μπορούμε να ζήσουμε και να συμβιώσουμε από τώρα και στο εξής με τις παρούσες αλλεπάλληλες κρίσεις κυρίως της κλιματικής αλλαγής που διαπερνά όλα τα ζητήματα (οικονομικά, ανισοτήτων κ.ά.) της εποχής μας».

Η Μαρία-Θάλεια Καρρά δεν είναι μόνο η επιμελήτρια της κεντρικής έκθεσης «Being as Communion» που ανοίγει σήμερα στο πλαίσιο της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Ως ιστορικός με ευαισθησία στα θέματα της οικολογίας και της βιωσιμότητας, θέτει στον πυρήνα του προβληματισμού της τη συν-ύπαρξη μεταξύ ζώντων και νεκρών στην πρακτική και στη φιλοσοφική της διάσταση. Αντλώντας τον τίτλο από το έργο του θεολόγου και Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη, κατά κόσμον Ιωάννη Ζηζιούλα, επιχειρεί μέσα από την τέχνη μια «επανεξέταση της ζωής ως κοινωνίας αλλά και της συν-ύπαρξης ως ένα εργαλείο για την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων».

Επιλέγοντας πρωτοπόρους καλλιτέχνες, Ελληνες και ξένους, με στάση οικολογική σχεδόν ακτιβιστική (Τζιανφράνκο Μπαρουτσέλο, Πιέρο Τζιράλντι, Βάσω Κατράκη, Ανιές Βαρντά) αλλά και σύγχρονους δημιουργούς στην τέχνη των oποίων αντανακλώνται αναπόφευκτα οι προβληματισμοί της εποχής μας, στήνει μια έκθεση πολιτική με τοπικά και ταυτόχρονα παγκόσμια ζητήματα της ανθρωπότητας. Με φορέα υλοποίησης το ΜΟΜus, προτείνει μια εικαστική διαδρομή σε δέκα διαφορετικά σημεία (μουσεία, μνημεία, ιστορικοί τόποι) όπου τα έργα 28 καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών ομάδων ανοίγουν έναν διάλογο τόσο με την Ιστορία της Πολης όσο και με το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που προσαρμόζει τον θεματικό προσανατολισμό της Μπιενάλε μέσα από ένα ειδικό αφιέρωμα.

«Δεν στάθηκα στην ευρύτερη έννοια της “Γεωκουλτούρας” –το φετινό θέμα της Μπιενάλε– αλλά προσανατολίστηκα σε καλλιτεχνικές δημιουργίες που ρίχνουν φως στην ομίχλη της αβεβαιότητας και των σκοτεινών προβλέψεων για να αναρωτηθούμε πώς μπορούμε να ζήσουμε από τώρα και στο εξής με όρους συμβίωσης και μεθόδους πέρα από τη λογική της ανθρώπινης κυριαρχίας. Η συνύπαρξη τίθεται ως διαδικασία, αλλά και ως πιθανή λύση, ενίοτε και πρακτική, σε μια εποχή πολλαπλών κρίσεων, ως αντίδραση στο δίπολο της απόλυτης αδιαφορίας ή της απόλυτης απόγνωσης αλλά και ως απάντηση στη λογική της ατέρμονης και εξαντλητικής, για όλους τους πόρους της γης, μη βιώσιμης ανάπτυξης», εξηγεί στην «Κ» η Μαρία- Θάλεια Καρρά.

Μια ταινία-δοκίμιο για τις δασύτριχες αγελάδες στα Oρη Κάτσκιλ είναι «Το κοπάδι» του Μ. Νεγκροπόντε που προβάλλεται στο αφιέρωμα «Γεωκουλτούρα».

Κήπος γυναικών

Οι πρωτοποριακές δημιουργίες των καλλιτεχνών, μεταξύ αυτών εννέα νέες παραγωγές, ερευνούν τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας σε οικοσυστήματα καθώς και πιθανά σενάρια βιώσιμης και ομαλής συμβίωσης. Ενας κήπος στην Τουρκία που φροντίζουν αποκλειστικά γυναίκες από γενιά και γενιά στην ταινία «Flames Amngk Stones». Το αρχείο του πρωτοπόρου καλλιτέχνη Τζιανφράνκο Μπαρουτσέλο (1924-2023) από τη φάρμα Agricola Cornelia που καλλιεργούσε ερευνώντας τον κύκλο της παραγωγής και της οικονομίας. Το ζωγραφικό ημερολόγιο που κρατούσε ο Κινέζος Ζενγκ Μπο από τη συμβίωσή του με τη φύση στο νησί Λαντάου στο Χονγκ Κονγκ. Η έρευνα πάνω στο σχήμα του σταυρού ως απαρχή της γλυπτικής και της συμβολικής του διάστασης στα έργα «Οι Δύο Ληστές: Αγάπα τον Πλησίον σου ως εαυτόν» του Κώστα Ρουσσάκη, η εγκατάσταση «I Have Seen The Moon Rise on Both the Left and Right Side of the Sky» της Πάκυς Βλασσοπούλου που πραγματεύεται τον εγκλεισμό και τα σωφρονιστικά συστήματα, η βιντεοεγκατάσταση της Πακιστανής εικαστικού Χίρα Νάμπι «How to Love a Tree», είναι μερικές από τις στάσεις της εικαστικής πορείας: MOMus Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Επταπύργιο, Ισλαχανέ, Μουσεία (Αρχαιολογικό και Βυζαντινό), Γενί Τζαμί, Γυάλινο Περίπτερο «Κήπος γλυπτών» (παραλία), ΜΙΕΤ, Κήποι του Πασά, Μέγαρο Μουσικής (Μ2).

«Το Being as Communion» δεν είναι μόνο μια πρόταση οικολογική, είναι ταυτόχρονα οι χαρές της αμοιβαίας ζωής, της αλληλοϋποστήριξης και της συμπεριληπτικότητας ως στάσης ζωής. Μας καλεί να κάνουμε έναν απολογισμό και να δώσουμε έμφαση στις πρακτικές συνέργειας, κατανόησης, φροντίδας, αγάπης», διευκρινίζει η Μ.Θ. Καρρά.

Επινοώντας το μέλλον

Οι καλλιτέχνες, εξηγεί, «έχουν τη δυνατότητα να οραματιστούν τρόπους συνύπαρξης που εμείς δεν μπορούμε να τους φανταστούμε. Ανοίγουν συζητήσεις, κοιτούν το παρελθόν για να επινοήσουν ένα μέλλον, μας δείχνουν χαραμάδες φωτός που, αν είμαστε ανοιχτοί, μπορούμε να τους ακολουθήσουμε». Χαραμάδα φωτός είναι το έργο των Vessel (James Bridle & Navine G. Dhossos) οι οποίοι σε συνεργασία με φοιτητές του ΑΠΘ συν-δημιούργησαν ένα περίπτερο από ανακυκλωμένα υλικά, αναβιώνοντας ταυτόχρονα τις σχολές στο πρώην ορφανοτροφείο νυν Πολυχώρο Πολιτισμού Ισλαχανέ. Το «Super KIOSK» καλεί τους επισκέπτες να μοιραστούν τη γνώση σε ζητήματα βιωσιμότητας και κοινότητας πίνοντας τσάι από τα βότανα που φύτεψαν, χρησιμοποιώντας για την καλλιέργειά τους αφαλατωμένο νερό του Θερμαϊκού.

Πώς μιλάμε όμως για τη συμβίωση, για τη σχέση μας με το μέλλον, σε περιβάλλοντα και πόλεις των οποίων οι «συνευρέσεις» του παρελθόντος έχουν σχεδόν εξαφανιστεί με ενδεικτικό παράδειγμα τη Θεσσαλονίκη, αναρωτιέται η επιμελήτρια της έκθεσης. Τις ανασύρει από τη λήθη η καμπάνια της COYOTE με κείμενα λογίων γραμμένα στα ελληνικά, αγγλικά αλλά και στις ξεχασμένες γλώσσες της Θεσσαλονίκης (λαντίνο, οθωμανικά τούρκικα) σε αφίσες που έχουν αναρτηθεί στους χώρους της κεντρικής έκθεσης. Δύο γλυπτά στα αίθρια δύο μουσείων (Αρχαιολογικού και Βυζαντινού), του Τούρκου Τσεβδέτ Ερέκ, «Στης Θεσσαλονίκης τις δυο Αυλές» συνομιλούν και λειτουργούν σαν αρχιτεκτονικά παλίμψηστα της πόλης, ενώ ο ηχητικός περίπατος «Το Μαύρο των Οστών» της Φοίβης Γιαννίση στην υπαίθρια έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου αφηγείται ιστορίες συνύπαρξης με τη σκοτεινή γη μας.

Ενα σχόλιο στην παγκοσμιοποιημένη κατανάλωση αποτελεί η ταινία «Λόφος» των Ντένις Γκέερμπραντ και Λίνα Τσριμόβα.

Η περφόρμανς του «#thehead | On becoming an animal» του Πάνου Σκλαβενίτη αναβάλλεται, η σημερινή τελετή των εγκαινίων ακυρώνεται λόγω του τριήμερου πένθους, ωστόσο στο Ολύμπιον η προβολή της ταινίας «Τροφοσυλλέκτες» ανοίγει σήμερα (18.00) το ειδικό αφιέρωμα στη «Γεωκουλτούρα» του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Δέκα ταινίες από όλο τον κόσμο με ιδέες και πρακτικές που οραματίζονται έναν επανασχεδιασμό των σχέσεων ανάμεσα στα είδη που συμβιώνουν στον πλανήτη, εξετάζουν την έννοια η οποία συναρτά την καλλιέργεια της γης με την κουλτούρα ως ένα σύνολο πόρων και πρακτικών που διατίθενται στον άνθρωπο για να κατανοήσει τον κόσμο και να δράσει μέσα σε αυτόν. Στην εναρκτήρια ταινία η Ζουμάνα Μάνα (παρουσιάζει ταυτόχρονα και μια εγκατάσταση στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) συνδυάζοντας την τεκμηρίωση με τη μυθοπλασία, καταγράφει με ειρωνικό χιούμορ τη σύγκρουση ανάμεσα στις ισραηλινές αρχές και σε Παλαιστίνιους αγρότες. Σύμφωνα με τους νόμους του Ισραήλ απαγορεύεται η συλλογή akkoub (είδος αγκινάρας) και του za’atar (θυμάρι) με αποτέλεσμα να οδηγούνται στο δικαστήριο εκατοντάδες Παλαιστίνιοι που συλλαμβάνονται επ’ αυτοφώρω να συλλέγουν τα ενδημικά φυτά.

Διάρκεια έκθεσης: έως 21 Μαΐου.