Η εξόρυξη της Ελεωνόρας Σταθοπούλου στα ορυχεία της μνήμης

«Ωδή στη ναυτοσύνη». Εργο της Ελεωνόρας Σταθοπούλου στον «Φωταγωγό». Φωτ. ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

Θέλεις να ανάψεις κερί μπροστά στα έργα της Ελεωνόρας Σταθοπούλου. Και να σταθείς σιωπηλός μέσα σε ένα βουβό κύμα ομορφιάς και αλήθειας. Σαν βωμοί μιας κοινής μνήμης, εικονοστάσια παιδικής ηλικίας και θαλασσινών περιπετειών, τα έργα της είναι «φτιαγμένα» με έναν τρόπο αρχέγονο, χειροποίητο. Το πνεύμα και η ύλη συναιρούνται σε αυτές τις απτικές αφηγήσεις που μας έφερε η Ελεωνόρα Σταθοπούλου στην καρδιά της Αθήνας, στον μυστηριακά ωραίο χώρο του «Φωταγωγού», εκεί, στο βάθος στης Στοάς Κουρτάκη, στο τέρμα της οδού Κολοκοτρώνη.

Ανάμεσα στα βιβλία των εκδόσεων Ροδακιό, μέσα σε αυτό το πνευματικό οικοσύστημα που γέννησε η Τζούλια Τσιακίρη, τα έργα της Ελεωνόρας Σταθοπούλου λάμπουν σαν αυτόφωτες κόγχες λαξεμένες εκεί από πάντα.

Σαν μια μεγάλη εγκατάσταση από μόνη της, η εικαστική ενότητα της Ελεωνόρας Σταθοπούλου σε καλεί να την εξετάσεις ως μία κατάθεση που ξεπερνά τα όρια της τέχνης. Είναι μια σύνθετη χειρονομία που αντλεί από μια βαθιά, φιλοσοφική και ψυχονοηματική διασύνδεση με το άυλο αποτύπωμα του τόπου. Μοιάζει με εξόρυξη. Με τίτλο «Τους φέρνει η θάλασσα», η Ελεωνόρα Σταθοπούλου αποτίει φόρο τιμής στη ναυτοσύνη, σε ιστορίες της θάλασσας και σε μυστήρια του βυθού, σε τροχιές ζωής που χάθηκαν σε σκοτεινά νερά, σε στέφανα γάμου που έγιναν κορνίζα και σε τσιγάρα που καπνίστηκαν, σε αδελφικούς δεσμούς και σε παιδικές αναμνήσεις, σε αντιηρωικές ιστορίες αθάνατων ηρώων της θάλασσας και σε δαφνοστόλιστα ηρώα του ’21, στον Αη Νικόλα, σε κεντήματα, σε θραύσματα μιας εσωτερικής οικονομίας και σε ομηρικά αποκυήματα του χρόνου.

Ολα αυτά, η Ελεωνόρα Σταθοπούλου, με τη θεατρική παιδεία της, τα καταθέτει ως μία σκηνογραφική χειρονομία που έχει σάρκα και αίμα. Σαν μια τομή σε μια Ελλάδα που συγκινεί μέσα στη σπαρακτική αλήθεια της, τα έργα στην έκθεση αυτή προκαλούν ρωγμές σε βεβαιότητες. Ανακαλούν την ιδιοσυστασία του τόπου, ως συνεκτικού πεδίου ζώντων και τεθνεώτων, μια φράση που κράτησα από την ξεναγό μου Μάνια Ζούση. Η Ελεωνόρα Σταθοπούλου είναι χειρώνακτας καλλιτέχνις. Μαζεύει ξύλα που ξέβρασε η θάλασσα, κατάρτια και φανούς, τριγυρίζει σε παζάρια για θραύσματα ομορφιάς. Ζει πλέον τον παλμό ενός μικρού τόπου μακριά από την Αθήνα, φτιάχνει κατασκευές σαν εικονοστάσια, μαστορεύει θρόνους και θρονίσκους, δίνει νέα ζωή σε κορνίζες από μόνες τους έργα τέχνης. Εγκαθιστά το δικό της πάνθεον, τους ναυτικούς μιας αρχέγονης θαλασσινής κουλτούρας. Ναύτες και ναυτάκια, θλιμμένους και χαμογελαστούς, σαν επιτύμβια φαγιούμ ή σαν πρόσωπα-χαμόγελα σε οβάλ κορνίζα. Τους βάζει συνομιλητές με αγίους της χριστιανοσύνης και ομηρικούς ήρωες, με πρωτοπαλίκαρα του ’21 και με μαθητικές αναμνήσεις σε σκηνοθετημένες φωτογραφίες.

Αντλώντας από μια κουλτούρα και τεχνική της αγιογραφίας, η Ελεωνόρα Σταθοπούλου συναιρεί με έναν τρόπο σπαρακτικό τον αστικό και λαϊκό χαρακτήρα των Ελλήνων, συνομιλεί με την ιερότητα της ύλης, την αποσπά από την εφήμερη ζωή της και της προσδίδει αξία λειψάνων αγίου.

Αυτή η ώσμωση ιερής ύλης και απτού πνεύματος φέρνει ενώπιόν μας μια αισθητική σπάνιας ομορφιάς. Και είναι αισθητική «αιμάτινη», αισθητική ενός πνευματικού ορυχείου.

«Φωταγωγός», Κολοκοτρώνη 59Β, εντός Στοάς Κουρτάκη, έως 29/4.