Η δημόσια αισθητική

Είναι όµορφη η πάνω πλατεία Συντάγματος με τις μαρμάρινες πλάκες, τα φυλάκια των Ευζώνων, το κάθετο ανάγλυφο του Αγνωστου Στρατιώτη; Ουδείς μπορεί να το γνωρίζει, διότι ισχύει πάντα το «περί ορέξεως». Γνωρίζουμε όμως τον χαμό του 1932, όταν έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου. «Κάτω το τερατούργημα!» έγραψε η εφημερίδα «Ακρόπολις». «Μη ληπηθήτε τα χρήματα που εδώσατε και κατεδαφίσατε άνευ δισταγμού το αισχρούργημα του αφανούς στρατιώτου» (4.4.1932).

Οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες. Για το σημείο, διότι η πολυκοσμία της πλατείας Συντάγματος υπονομεύει τη συγκινησιακή φόρτιση για τον χαμό των πεσόντων. Για το κόστος: 6,5 εκατ. δρχ. (μετά τις υπερτιμολογήσεις) σε εποχή κρίσης. Για το ανάγλυφο που το σωματείο Ελλήνων γλυπτών χαρακτήρισε «διαπραχθέν ανοσιούργημα εις βάρος της ελληνικής τέχνης (…) το ξαπλωμένο κακότεχνο πτώμα (…) τα ακαλαίσθητα γράμματα και χάλκινες ασπίδες». Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις ήταν γιατί άλλαζε μορφή η πλατεία Συντάγματος. Ο κατάφυτος λόφος, που ήταν η συνέχεια του Βασιλικού Κήπου, έπρεπε να σκαφτεί σε βάθος 7 μέτρων για να δημιουργηθεί το μνημείο, και ο λογοτέχνης Ζαχαρίας Παπαντωνίου έγραφε ότι «χάσαμε την ήρεμη όψη του βαυαρικού κτηρίου για να κερδίσουμε τι; Τον αισθητικό εφιάλτη ότι το κτήριο των ανακτόρων είναι στον αέρα».

Τα θυμηθήκαμε όλα αυτά γιατί παρόμοιες αντιρρήσεις εμφανίστηκαν για την πρόταση ανάπλασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Οι αντιδράσεις δεν είχαν να κάνουν με την υπαναχώρηση της κυβέρνησης για την επέκταση του μουσείου στους χώρους του ΕΜΠ· το υποσχέθηκε προεκλογικώς η Ν.Δ., μετά ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα μείνει η αρχιτεκτονική σχολή (μάλλον ως μουσειακό έκθεμα) και στην πρόταση που παρουσιάστηκε προ μηνός δεν υπάρχει τίποτε σχετικό. Αυτό που κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο είναι η βύθιση της Πατησίων και η χαμένη, από τον δρόμο, όψη του νεοκλασικού κτιρίου. Ο,τι ακριβώς συνέβη πριν από περίπου 100 χρόνια με το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη.

Είναι, δε, εντυπωσιακό ότι σε μια χώρα που αμέλησε παντελώς για την αισθητική των ιδιωτικών κτιρίων, με αποτέλεσμα μια απέραντη θάλασσα μπετόν και ακαλαίσθητων πολυκατοικιών, κάθε δημόσια παρέμβαση στον αστικό ιστό να μη γλιτώνει την οξεία κριτική. Οι σταθμοί του μετρό για τα δένδρα που χάνονται· η Πανεπιστημίου για τα δένδρα που μπήκαν και θα μπουν· το Μουσείο της Ακρόπολης για τα αρχαία που θα σκέπαζε· το Μέγαρο Μουσικής επειδή γειτνιάζει στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Μέχρι και τα μοντέρνα χριστουγεννιάτικα φώτα του πρώτου έτους της δημαρχίας Μπακογιάννη επικρίθηκαν σκληρά και ίσως γι’ αυτό δεν τα ξαναείδαμε.

Μήπως πρέπει να το ψάξουμε;