Η Ακαδημία, το ΙIΒΕΑΑ και η αξιολόγηση

Κύριε διευθυντά
Διάβασα το εκτενές ρεπορτάζ περί Ακαδημίας Αθηνών (της 11ης Δεκεμβρίου) όπου μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στην επιστημονική αξιολόγηση του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙIΒΕΑΑ). Η αξιολόγηση του Ιδρύματος εντάσσεται στις αξιολογήσεις που έγιναν σε όλα τα ερευνητικά κέντρα της Ελλάδος που υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας με πρωτοβουλία του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ). Τώρα που ολοκληρώθηκε και η τελευταία φάση των αξιολογήσεων που πραγματοποιήθηκαν, σας απευθύνω αυτή την επιστολή καθώς νωρίτερα δεν ήταν δεοντολογικά ορθό να γίνουν –από εμένα– σχόλια στα ΜΜΕ. Αναγκάζομαι να σχολιάσω τα όσα ελέχθησαν και καταγράφτηκαν στο ρεπορτάζ, ως πρόεδρος του ΕΣΕΤΕΚ, επειδή έγινε ανακριβής αναφορά στην επιστημονική αξιολόγηση. 

Οσα ειπώθηκαν και καταγράφτηκαν δυστυχώς προσβάλλουν την ακεραιότητα και τον επαγγελματισμό της επιτροπής αξιολόγησης που αποτελείτο από επιστήμονες ξένους και Ελληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Επιστήμονες, που εργάστηκαν αφιλοκερδώς μελετώντας 600(!) σελίδες από την έκθεση πεπραγμένων του ιδρύματος και άφησαν, χωρίς αμοιβή, τη δουλειά τους για να ταξιδέψουν στην Ελλάδα, όπου επισκέφτηκαν για πέντε ολόκληρες μέρες το ΙΙΒΕΑΑ και συνέταξαν μια εκτεταμένη και προσεκτική έκθεση αξιολόγησης έπειτα από περαιτέρω συναντήσεις μεταξύ τους αφού έφυγαν από την Ελλάδα. Εντέλει, προσέφεραν εβδομάδες εργασίας για την οποία τους είμαστε πράγματι ευγνώμονες. Η έκθεση αυτή, όπως και οι εκθέσεις όλων των άλλων ινστιτούτων, θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της ΓΓΕΚ, όπου καθένας μπορεί να δει τα πλήρη κείμενα και να κρίνει.

Επιφυλάσσομαι να απαντήσω λεπτομερώς σε όσα ειπώθηκαν. Τώρα θα περιοριστώ στα βασικά. Οι ανακρίβειες είναι δυστυχώς πολλές και ουσιώδεις και δείχνουν, στην καλύτερη περίπτωση, βαθιά άγνοια για το πώς γίνονται διεθνώς και τι (θα έπρεπε να) σημαίνουν επιστημονικές αξιολογήσεις κέντρων όπως το ΙIΒΕΑΑ. Κάνουμε αξιολογήσεις με την πρόθεση να καταλάβουμε εάν, πού και γιατί υπάρχουν εστίες αριστείας όπου η ελληνική έρευνα είναι ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο. Κατά το άρθρο, η ηγεσία του ιδρύματος εμφανίζεται να αγνοεί ή να υποβαθμίζει το γεγονός ότι από τους 35 ερευνητές του ΙΙΒΕΑΑ, που παρουσίασαν τη δουλειά τους η επιτροπή θεώρησε μόνον 6 εξαιρετικούς (outstanding) κρίνοντας με διεθνώς παραδεδεγμένα κριτήρια. Οχι ιδιαίτερα κολακευτική αναλογία.

Αναφέρεται ότι η επιτροπή αποσιώπησε τις προσπάθειες να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την κατασκευή ενός νέου κτιρίου. Δεν είναι ακριβές. Το στοιχείο αυτό αναφέρεται ρητώς στην έκθεση παρόλο που η αξιολόγηση αφορά τα ερευνητικά πεπραγμένα του ινστιτούτου και όχι τις προσπάθειες εξασφάλισης κεφαλαίων για ένα νέο κτίριο.

Αναφέρεται ότι η επιτροπή ήρθε σε επαφή με το διοικητικό συμβούλιο του ιδρύματος. Αυτό είναι επίσης ανακριβές. Η επιτροπή συνάντησε προσωπικά μόνον τον κ. Θάνο (επιστημονικό διευθυντή). Αναφέρεται επίσης ότι η επιτροπή δεν αιτιολόγησε την αξιολόγησή της. Η έκθεση, 40 σελίδων, την οποία έχει στα χέρια της η διοίκηση αλλά και όλα τα μέλη του ΙΙΒΕΑΑ είναι λεπτομερής, εμπεριστατωμένη και εκθέτει όλα όσα η επιτροπή θεώρησε προβληματικά. 

Η επιτροπή κατηγορήθηκε ότι έδρασε «υπογείως» («σαν ντετέκτιβ»), πράγμα εντελώς αβάσιμο για να μην πω κακόβουλο. Η επιτροπή, ακολουθώντας διεθνώς παραδεδεγμένες διαδικασίες σε τέτοιου είδους αξιολογήσεις, έδωσε την ευκαιρία να εκθέσουν και οι 35 ερευνητές τη δουλειά τους αλλά και τη γνώμη τους για το ίδρυμα ελεύθερα και να διατυπώσουν, εμπιστευτικά, παράπονα εφόσον υπάρχουν. Δυστυχώς καταγράφτηκαν πολλά αρνητικά, ιδιαίτερα για τον τρόπο διοίκησης του ιδρύματος, πράγμα πολύ πιθανόν συνδεδεμένο με τον χαμηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας. 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Πολιτεία ύστερα από τα τεράστια ποσά που έχει διαχρονικά δαπανήσει για το ΙIΒΕΑΑ είναι το πώς μπορούν να διορθωθούν τα κακώς κείμενα. Η επιτροπή καταλήγει νηφάλια και εμπεριστατωμένα, στο προφανώς όχι αρεστό συμπέρασμα, ότι πρέπει να αλλάξει η διοίκηση ριζικά και στο ανώτατο επίπεδο. Η έκθεση καταλήγει: «There is urgent need for true leadership at the highest level that can understand biomedical science and evaluate in an objective manner the basic research needs of the Institute». Ισως θα έπρεπε να μην είχε αποσιωπηθεί από όσους προσέφεραν στοιχεία στο ρεπορτάζ το γεγονός ότι ένας εντελώς ανεξάρτητος και σχεδόν παράλληλος οικονομοτεχνικός έλεγχος από το υπουργείο Οικονομικών έδωσε ανησυχητικά χαμηλό βαθμό στο ίδρυμα και στη διοίκησή του. Το φλέγον ζήτημα είναι πώς θα καταφέρει η Πολιτεία να βελτιώσει ουσιαστικά την κατάσταση έτσι ώστε το ΙΙΒΕΑΑ να φτάσει επιστημονικά εκεί που πρέπει τιμώντας το όραμα και τη μνήμη του ιδρυτή του, καθηγητή Γρηγόρη Σκαλκέα.

Ελπίζω να αντιλαμβάνεστε ότι, ανεξαρτήτως των προθέσεων της έγκριτης «Καθημερινής», το ρεπορτάζ προκάλεσε έκπληξη και μεγάλη απογοήτευση στους αξιολογητές αλλά και σε πολλούς Ελληνες επιστήμονες του εξωτερικού, τους οποίους η χώρα χρειάζεται για τέτοιου είδους δράσεις.