Γιώργος Βέλμαχος στην «Κ»: Η επιβίωση κάτω από τα συντρίμμια

«Αρκετοί διασωθέντες πεθαίνουν τελικά, αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα πριν από την ανάσυρσή τους, όπως η χορήγηση ορού για να ενυδατωθεί ο οργανισμός και να “καθαρίσει” το αίμα τους», εξηγεί ο Γιώργος Βέλμαχος, καθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. [Joshua Touster]

Κι ενώ ο αριθμός των θυμάτων από τον φονικό σεισμό στην Τουρκία και στη Συρία πλησιάζει τις 44.000, δύο ακόμη «θαύματα» έγιναν γνωστά: ένα 17χρονο κορίτσι και μία γυναίκα 77 ετών ανασύρθηκαν ζωντανές από τα ερείπια έπειτα από 248 και 212 ώρες, αντιστοίχως. Ποιες είναι οι παράμετροι τέτοιων «θαυμάτων»; Πόσο συχνά συμβαίνουν σε τόσο μεγάλης έκτασης καταστροφές; Πόσο μπορούν να αντέξουν οι εγκλωβισμένοι στα συντρίμμια ενός σεισμού; Ποιοι παράγοντες κρίνουν αν θα ζήσουν ή όχι;

«Εξαρτάται από τους τυχόν τραυματισμούς τους, από τον τρόπο εγκλωβισμού τους –κάποιοι είναι τυχεροί και βρίσκονται σε μια “φωλιά” που δημιουργείται στα χαλάσματα– και από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή. Πολλοί άνθρωποι τραυματίζονται σοβαρά ή ακρωτηριάζονται από πτώση τσιμεντένιων πλακών ή άλλων οικοδομικών υλικών. Αν δεν απεγκλωβιστούν μέσα στην πρώτη ώρα, τη “χρυσή ώρα”, όπως την αποκαλούν οι διασώστες, η ελπίδα χάνεται σύντομα. Γενικότερα, οι περισσότερες επιτυχείς διασώσεις πραγματοποιούνται το πρώτο εικοσιτετράωρο. Επειτα από αυτό το χρονικό όριο, οι πιθανότητες επιβίωσης μειώνονται δραματικά κάθε μέρα που περνάει», λέει στην «Κ», από τη Βοστώνη, ο Γιώργος Βέλμαχος, καθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και διευθυντής της Κλινικής Τραύματος, Επείγουσας Χειρουργικής και Εντατικής Θεραπείας στο Mass General, το Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης – «ναυαρχίδα» της Ιατρικής Σχολής του φημισμένου πανεπιστημίου.

Η πρόσβαση σε νερό και όσο το δυνατόν πιο καθαρό αέρα –«γιατί πολλοί πεθαίνουν από εισπνοή σκόνης»– είναι επίσης σημαντικός, καθοριστικός παράγοντας. Οπως και οι επιπτώσεις τής μη λήψης των φαρμάκων τους, για όσους πάσχουν από σοβαρές ασθένειες. Η ηλικία και η σωματική κατάσταση είναι επίσης κρίσιμες παράμετροι. Τα σωστικά συνεργεία δίνουν, λοιπόν, μάχη με τον χρόνο. Δεν αρκεί όμως η ταχύτητα, το πότε θα γίνει ένας απεγκλωβισμός. Σημασία έχει και το πώς. Οι κινήσεις των διασωστών και η άμεση ιατρική βοήθεια με αυστηρά πρωτόκολλα της Επείγουσας Ιατρικής.

Το Σύνδρομο Σύνθλιψης

Οι περισσότερες επιτυχείς διασώσεις πραγματοποιούνται το πρώτο εικοσιτετράωρο. Επειτα από αυτό το χρονικό όριο, οι πιθανότητες μειώνονται δραματικά κάθε μέρα που περνάει.

«Η γέννηση της συγκεκριμένης ειδικότητας ουσιαστικά έγινε το 1941, στο Λονδίνο. Εκατοντάδες επιζώντες έβγαιναν από τα ερείπια της βομβαρδισμένης από τα γερμανικά αεροπλάνα πόλης, φαίνονταν υγιείς, μεταφέρονταν στα νοσοκομεία, αλλά κατέρρεαν λίγες ώρες μετά, στους διαδρόμους. Αυτές οι απώλειες στη σχετική βιβλιογραφία αναφέρονται ως “smiling deaths” – λίγο πριν αφήσουν την τελευταία τους πνοή, αυτοί οι άνθρωποι χαμογελούσαν ανακουφισμένοι», εξηγεί ο Γιώργος Βέλμαχος, περιγράφοντας στη συνέχεια την αιτία θανάτου: το Σύνδρομο Σύνθλιψης.

«Οταν ένα μέρος του σώματός μας βρίσκεται υπό εκτεταμένη πίεση για μεγάλο χρονικό διάστημα και συμπιέζονται οι μύες, σταματάει η αιμάτωσή τους και κύτταρα πεθαίνουν, απελευθερώνοντας μυοσφαιρίνη, κάλιο και ουρικό οξύ, τα οποία είναι ιδιαίτερα τοξικά, κυρίως για τα νεφρά και την καρδιά. Μετά τον απεγκλωβισμό, λοιπόν, όταν η κυκλοφορία του αίματος αποκαθίσταται, αυτές οι τοξικές ουσίες μεταφέρονται σε όλο το σώμα, προκαλώντας νεφρική ή αναπνευστική ανεπάρκεια, αρρυθμίες, μαρμαρυγή, ακόμη και καρδιακή προσβολή. Κι έτσι, δυστυχώς, αρκετοί διασωθέντες πεθαίνουν τελικά, αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα πριν από την ανάσυρσή τους, όπως η χορήγηση ορού για να ενυδατωθεί ο οργανισμός και να “καθαρίσει” το αίμα τους».

Ο Χουσεΐν Σεφέρογλου, από την Αντιόχεια, απεγκλωβίστηκε από τα σωστικά συνεργεία έξι ημέρες μετά τον σεισμό που ισοπέδωσε την πόλη. Η ελπίδα και η θέληση για ζωή είναι τα πιο ισχυρά όπλα για να επιβιώσει κάποιος κάτω από τόσο δύσκολες συνθήκες. [A.P. Photo / Petros Giannakouris]

Πόσο πιθανό είναι να τηρήθηκαν τέτοια πρωτόκολλα στην Τουρκία και στη Συρία; «Μάλλον δύσκολο. Οι περιοχές που επλήγησαν ήταν ήδη πολύ υποβαθμισμένες, με ελλείψεις και προβλήματα στις υγειονομικές δομές τους. Είμαι σίγουρος ότι, δυστυχώς, στα νοσοκομεία πολλοί εγκλωβισμένοι πέθαναν μερικές ώρες μετά. Φοβάμαι ότι ποτέ δεν θα μάθουμε πόσοι», συνεχίζει ο διακεκριμένος Ελληνας χειρουργός, επισημαίνοντας την ανάγκη να αναπτυχθεί περαιτέρω και στις ιατρικές σχολές της χώρας μας η Επείγουσα Ιατρική. Θεωρεί ότι αυτό δεν έχει γίνει.

Και το θέμα της ψυχικής κατάστασης; Πόσο επηρεάζει την επιβίωση; «Πολύ! Ανθρωποι παγιδευμένοι δίπλα σε πτώματα, που δεν έχουν καμία επαφή με επιζώντες ή διασώστες, χάνουν συνήθως την ελπίδα τους. Αντιθέτως, όσοι αγωνίζονται μαζί με άλλους νιώθουν –και αποδεικνύονται– πιο δυνατοί. Γενικά, όσοι είναι εκ φύσεως αισιόδοξοι και μαχητικοί έχουν καλύτερη πρόγνωση. Να διευκρινίσω, βέβαια, κάτι: η ψυχική μας κατάσταση, τα συναισθήματα, συνήθως συνοδεύονται από έκκριση πρωτεϊνών και ορμονών. Η ψυχολογία, λοιπόν, είναι σε μεγάλο βαθμό φυσιολογία».

Για του λόγου το ασφαλές: Μετά τον σεισμό και το τσουνάμι της Ιαπωνίας το 2011, ένας έφηβος και η 80χρονη γιαγιά του βρέθηκαν ζωντανοί έπειτα από εννέα ημέρες, παγιδευμένοι στο ισοπεδωμένο σπίτι τους. Ο ένας έδινε κουράγιο στον άλλον…