Ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης καταθέσεων: Η κρίση το επαναφέρει στο τραπέζι

Η αναζωπύρωση των κινδύνων για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα ανεβάζει ψηλά στην ατζέντα των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης το αίτημα για ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, η οποία περιλαμβάνει τη διαχείριση κρίσεων αλλά και την προστασία των καταθέσεων.

Τις επόμενες εβδομάδες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να καταθέσει προτάσεις για την ενίσχυση της προστασίας των καταθετών και των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν κάποιας μορφή εθνική ασφάλιση που εγγυάται τις καταθέσεις έως 100.000 ευρώ, δεν υπάρχει ένα κοινό ευρωπαϊκό καθεστώς προστασίας των καταθέσεων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρόεδρος της ΕΚΤ κ. Κριστίν Λαγκάρντ στην ομιλία της την Παρασκευή, κατά τη διάρκεια της Συνόδου των Ηγετών της ευρωζώνης, κάλεσε τους αρχηγούς των κρατών-μελών να συνεχίσουν το έργο τους για την τραπεζική ένωση, που ξεκίνησε το 2012, και να προχωρήσουν σε ένα σύστημα ασφάλισης καταθέσεων το οποίο θα ενισχύσει ή θα αντικαταστήσει το υπάρχον των εθνικών συστημάτων. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων, το λεγόμενο EDIS.

Ο κύριος αντίπαλος του EDIS είναι η Γερμανία αλλά κι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά. Οι ενστάσεις του Βερολίνου εντοπίζονται στο γεγονός ότι δεν έχει κρύψει την ανησυχία του στο ενδεχόμενο οι εγγυήσεις καταθέσεων να αμοιβαιοποιηθούν σε επίπεδο Ε.Ε., δηλαδή η Γερμανία να καταλήξει να πληρώνει τις καταθέσεις των χρεοκοπημένων τραπεζών σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, που εξακολουθούν να επιβαρύνονται με κακές πιστωτικές ή επενδυτικές αποφάσεις από χρόνια πριν.

Υπέρμαχοι της προστασίας των καταθέσεων είναι οι χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Βασική επιδίωξη είναι η δημιουργία ενός κοινού ταμείου το οποίο αρχικά θα ενίσχυε και κατόπιν θα συγχώνευε τις εθνικές εγγυήσεις καταθέσεων παρέχοντας ουσιαστικά ένα επιπλέον επίπεδο προστασίας των καταθέσεων των πολιτών σε περίπτωση σοβαρής τραπεζικής κρίσης.

Υπενθυμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε για πρώτη φορά το ζήτημα της εγγύησης καταθέσεων το 2015. Tότε, είχε προτείνει τη δημιουργία ενός συστήματος ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων για ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ σε συνδυασμό με άλλα μέτρα για την παράλληλη μείωση των εναπομενόντων κινδύνων στον τραπεζικό τομέα. Το EDIS, όπως είχε επισημανθεί τότε, θα συνέβαλε στην προστασία την καταθετών, στην ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και στην περαιτέρω αποδυνάμωση της αλληλεξάρτησης μεταξύ τραπεζών και δημόσιου χρέους. Από τότε όμως έως και σήμερα παρέμεινε μόνο ως πρόταση καθώς οι χώρες του Βορρά δεν απέκρυψαν το φόβο τους ότι ένα κοινό ταμείο ασφάλισης καταθέσεων θα προκαλούσε μεγάλες ζημιές στις τράπεζες τους, στην περίπτωση που ο Νότος βρεθεί αντιμέτωπος με μία ακόμη κρίση χρέους.

Από τότε οι χώρες της ευρωζώνης δεν έχουν καταφέρει να καταλήξουν σε μία συμφωνία, ώστε να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση. Μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει να θέσουν σε ισχύ δύο πυλώνες :

Τη δημιουργία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, υπό την εποπτεία της ΕΚΤ, μέσω του οποίου οι τράπεζες υπόκεινται σε τακτικούς και εξονυχιστικούς ελέγχους προκειμένου να εξασφαλιστεί η κεφαλαιακή τους επάρκεια.

Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης, που είναι ένα σύστημα για την αποτελεσματική και αποδοτική εξυγίανση των μη βιώσιμων πιστωτικών ιδρυμάτων. Αποτελείται από το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης και το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης. Το Ταμείο χρησιμοποιείται σε περίπτωση χρεωκοπίας μιας τράπεζας και χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τον τραπεζικό τομέα της Ευρώπης. Τον Νοέμβριο του 2020, τα κράτη μέλη της ευρωζώνης κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με τη μεταρρύθμιση της συνθήκης για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕSM). Μετά την επικύρωσή της, ο ΕSM λειτουργεί ως μηχανισμός ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης ήδη από τις αρχές του 2022.

Το EDIS είναι ο τρίτος πυλώνας που παραμένει «ανενεργός» για να ολοκληρωθεί η τραπεζική ένωση. Ωστόσο η τραπεζική καταιγίδα στην Ευρώπη και η αβεβαιότητα που προκαλεί, μένει να φανεί αν θα κάμψει τις αντιστάσεις και των προβληματισμό των χωρών του Βορρά και κυρίως της Γερμανίας που βλέπει, μετά και τις εξελίξεις στη Deutsche Bank, να «εισβάλει στο σπίτι της».

Από ότι φαίνεται το ζήτημα της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης και ειδικότερα η υιοθέτηση του EDIS δεν θα λείψει από την ατζέντα της επόμενης συνεδρίασης του Εurogroup που θα πραγματοποιηθεί στη Σουηδία στις 28 Απριλίου.