Έρχονται οι συλλογικές αγωγές καταναλωτών

Αποζημίωση μέσω συλλογικών αγωγών θα μπορούν να διεκδικούν πλέον οι καταναλωτές των οποίων τα συμφέροντα θίγονται από αθέμιτες πρακτικές που εφαρμόζουν ορισμένοι προμηθευτές – επιχειρήσεις.

Οι συλλογικές αγωγές καταναλωτών προβλέπονται στο πλαίσιο επικείμενης ενσωμάτωσης στο εθνικό δίκαιο της κοινοτικής οδηγίας 2020/1828. Σημειώνεται ότι η ενσωμάτωση της εν λόγω οδηγίας θα γίνει με σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το οποίο ήδη βρίσκεται υπό καθεστώς δημόσιας διαβούλευσης. Σύμφωνα με αυτό, δικαίωμα συλλογικών αγωγών (αντιπροσωπευτικές αγωγές) θα έχουν οι καταναλωτικές οργανώσεις που θα εγγράφονται στο σχετικό μητρώο.

Ειδικότερα, προβλέπεται ότι στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων θα τηρείται Μητρώο Ενώσεων Καταναλωτών (ΜΕΚ), το οποίο αποτελείται από δύο διακριτά υπομητρώα:

α) το Μητρώο Νομιμοποιούμενων Φορέων για την άσκηση Αντιπροσωπευτικών Αγωγών (ΜΗΝΦΑΑ), όπου εγγράφονται οι ενώσεις καταναλωτών που ορίζονται ως νομιμοποιούμενοι φορείς για την άσκηση αντιπροσωπευτικών αγωγών, σύμφωνα με τους ορισμούς της οδηγίας, και

β) το Μητρώο Λοιπών Ενώσεων Καταναλωτών (ΜΗΛΕΚ) όπου εγγράφονται οι λοιπές ενώσεις καταναλωτών που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα.

Ωστόσο, αντιπροσωπευτικές αγωγές ενώπιον δικαστηρίων ασκούν αποκλειστικά οι ενώσεις καταναλωτών που έχουν εγγραφεί στο ΜΗΝΦΑΑ.

Όπως ορίζει το σχέδιο νόμου, με την αγωγή για επανόρθωση ή αποκατάσταση ο νομιμοποιούμενος φορέας, δηλαδή η καταναλωτική οργάνωση, αιτείται να υποχρεωθεί ο προμηθευτής να παράσχει στους ενδιαφερόμενους καταναλωτές μέσα έννομης προστασίας, όπως αποζημίωση ή χρηματική ικανοποίηση, επισκευή, αντικατάσταση, μείωση του τιμήματος, καταγγελία της σύμβασης ή επιστροφή του καταβληθέντος τιμήματος.

Στην αγωγή για επανόρθωση ή αποκατάσταση δεν είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός των μεμονωμένων καταναλωτών που δικαιούνται να επωφεληθούν από τα μέσα έννομης προστασίας, αλλά αρκεί η περιγραφή της ομάδας των καταναλωτών που δικαιούνται να επωφεληθούν από αυτά.

Εν συνεχεία, οι μεμονωμένοι καταναλωτές μπορούν να εκφράσουν τη ρητή βούλησή τους να εκπροσωπηθούν από τον νομιμοποιούμενο φορέα στο πλαίσιο αγωγής για επανόρθωση ή αποκατάσταση και να δεσμευθούν από το αποτέλεσμά της, μέχρι την υποβολή των προτάσεων επί της αγωγής. Ακολούθως ο νομιμοποιούμενος φορέας συνυποβάλλει με τις προτάσεις του τις βεβαιώσεις των μεμονωμένων καταναλωτών που έχει παραλάβει.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι καταναλωτές που έχουν εκφράσει ρητά τη βούλησή τους να εκπροσωπηθούν στο πλαίσιο αντιπροσωπευτικής αγωγής δεν μπορούν να εκπροσωπούνται ούτε σε άλλες αντιπροσωπευτικές αγωγές ούτε να ασκούν μεμονωμένα αγωγή για τα ίδια πραγματικά περιστατικά και κατά του ίδιου προμηθευτή, ενώ δεν μπορούν να λαμβάνουν αποζημίωση πέραν της μίας φοράς για τα ίδια πραγματικά περιστατικά κατά του ίδιου προμηθευτή.

Τα βήματα

Ωστόσο, αν η απόφαση που κάνει δεκτή την αγωγή για επανόρθωση ή αποκατάσταση καταστεί τελεσίδικη, μεμονωμένος καταναλωτής μπορεί να επωφελείται από μέτρα επανόρθωσης αποκατάστασης σύμφωνα με την ακόλουθη διαδικασία:

Εντός της ταχθείσας με τη δικαστική απόφαση προθεσμίας γνωστοποιεί εγγράφως στον προμηθευτή, κατά του οποίου εκδόθηκε η εν λόγω απόφαση, την απαίτησή του, αναφέροντας τα στοιχεία που την προσδιορίζουν. Μετά την άπρακτη παρέλευση 30 ημερών από την έγγραφη γνωστοποίηση, ο καταναλωτής, εφόσον δεν ικανοποιηθεί, μπορεί να υποβάλει αίτηση στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου στην οποία επισυνάπτει:

α) τη δικαστική απόφαση,

β) τα αποδεικτικά έγγραφα, από τα οποία προκύπτει η απαίτηση, καθώς και οποιαδήποτε άλλα έγγραφα αποδεικνύουν την πλήρωση ενδεχόμενων όρων που έχουν τεθεί με την απόφαση,

γ) έγγραφο από το οποίο προκύπτει η υποβολή αιτήματος στον προμηθευτή, τουλάχιστον 30 ημέρες, πριν από την υποβολή της αίτησης στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και εντός της ταχθείσας, από το δικαστήριο, προθεσμίας.

Εφόσον από τα υποβληθέντα έγγραφα προκύπτει ότι ο μεμονωμένος καταναλωτής δικαιούται να επωφεληθεί από μέτρα επανόρθωσης ή αποκατάστασης, το αρμόδιο όργανο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων εκδίδει απόφαση, με την οποία καλεί τον προμηθευτή να προβεί στο μέτρο επανόρθωσης ή αποκατάστασης, εντός προθεσμίας πέντε ημερών. Σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της εν λόγω προθεσμίας, το αρμόδιο όργανο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων εκδίδει απόφαση για την επιβολή κυρώσεων.

Διαφημίσεις στο διαδίκτυο

Με το ίδιο νομοσχέδιο, στο πλαίσιο προστασίας του καταναλωτή, το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων επιχειρεί να βάλει φρένο στις παραπλανητικές διαφημίσεις μέσω διαδικτύου. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που διαφημίζουν την παροχή υπηρεσιών στο διαδίκτυο πρέπει να αναφέρουν εντός του διαφημιστικού χώρου, με τρόπο που να είναι ευχερώς και άμεσα αντιληπτός από τον καταναλωτή και να συσχετίζεται άμεσα με τις διαφημιζόμενες υπηρεσίες, τα ακόλουθα στοιχεία:

α) τον αριθμό της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος ή της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης,

β) τον αριθμό φορολογικού μητρώου του προσώπου,

γ) τον αριθμό Γενικού Εμπορικού Μητρώου, αν το πρόσωπο ασκεί εμπορική δραστηριότητα.

Την ίδια στιγμή, οι πάροχοι υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας πρέπει να διασφαλίζουν ότι μόλις αντιληφθούν ή ενημερωθούν ότι η ιστοσελίδα που διαφημίζει την παροχή υπηρεσιών δεν συμμορφώνεται με τα παραπάνω, να αποσύρουν, χωρίς χρονοτριβή, τις διαφημίσεις που δεν πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις.

Με αυτό, επιδιώκεται η αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφήμισης, μέσω του διαδικτύου, παροχής υπηρεσιών από φυσικά και νομικά πρόσωπα που δεν τηρούν τη φορολογική νομοθεσία, δεν διαθέτουν άδεια ή επαγγελματική κατάρτιση για την παροχή των υπηρεσιών αυτών και δεν υπόκεινται σε ελέγχους τήρησης των υγειονομικών διατάξεων. Η παροχή αυτών των υπηρεσιών δημιουργεί εστίες κινδύνου για τον καταναλωτή, αθέμιτο ανταγωνισμό με τις νόμιμα λειτουργούσες επιχειρήσεις και σημαντικό ρήγμα στη φορολογική συμμόρφωση.

Εμπορικά καταστήματα

Τέλος, με το ίδιο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι την πρώτη Κυριακή του Μαΐου και του Νοεμβρίου τα εμπορικά καταστήματα μπορούν να είναι και πάλι ανοικτά, παρά το γεγονός ότι οι ενδιάμεσες εκπτώσεις καταργήθηκαν. Επίσης, σε περιοχές όπου τα καταστήματα λειτουργούσαν με απόφαση του αντιπεριφερειάρχη, πλέον η απόφαση θα λαμβάνεται από τον δήμαρχο.

Αρμοδιότητα εκδίκασης υποθέσεων

Αρμόδιο για την εκδίκαση αντιπροσωπευτικής αγωγής είναι το πολυμελές πρωτοδικείο της κατοικίας ή της έδρας του εναγόμενου προμηθευτή. Αν αντικείμενο της αντιπροσωπευτικής αγωγής αποτελεί ραδιοτηλεοπτική διαφήμιση, αρμόδιο είναι το πολυμελές πρωτοδικείο της έδρας του ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού.

Επίσης, αντιπροσωπευτική αγωγή με αίτημα την παύση ή την απαγόρευση παράνομης συμπεριφοράς ασκείται σε αποκλειστική προθεσμία ενός έτους από την τελευταία εκδήλωση της παράνομης συμπεριφοράς που αποτελεί τη βάση της.