Επανάσταση 1821: Σε ποια μάχη κινδύνευσε ο Κολοκοτρώνης

Όσα είπε ο ιστορικός Νίκος Γιαννόπουλος

Με αφορμή τη συμπλήρωση 201 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, το star.gr θυμάται με τη βοήθεια του ιστορικού Νίκου Γιαννόπουλου, την πρώτη νίκη απέναντι στους Τούρκους.

Κολοκοτρώνης: Σημεία Σταθμοί Και Άγνωστες Λεπτομέρειες 

Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς με βεβαιότητα σε ποια περιοχή της Πελοποννήσου έπεσε η πρώτη τουφεκιά, καθώς κάθε παράγοντας διεκδικεί τα πρωτεία για τη δική του περιοχή.

«Με σχετική ασφάλεια μπορούμε να πούμε ότι από τις 14 Μαρτίου 1821, 11 ημέρες δηλαδή πριν από την προκαθορισμένη έναρξη της επανάστασης, έχουμε πάρα πολλά επεισόδια τα οποία υποδηλώνουν τις πρώτες αψιμαχίες και συγκρούσεις με τους Τούρκους. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη μάχη της επανάστασης, είναι η περίφημη μάχη στη γέφυρα της Καρύταινας», σημείωσε.

Ο ιστορικός Νίκος Γιαννόπουλος μίλησε για την πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων το 1821, αλλά και τη σημασία της

Σχεδιάζοντας την επίθεση στην Καρύταινα

Στις 25 Μαρτίου ένοπλοι επαναστάτες από το Ζιγοβίστι, υπό τη διοίκηση του Θεοδοσίου Καρδαρά και Στεμνιτσιώτες και Δημητσανίτες, υπό τον Κωνσταντίνο Αλεξανδρόπουλο και άλλους οπλαρχηγούς και προκρίτους, πήραν την απόφαση να επιτεθούν στους Τούρκους της Καρύταινας.

«Οι Τούρκοι της Καρύταινας ήταν ένα σημαντικό εμπόδιο που έπρεπε να εξουδετερωθεί πριν από την πολιορκία της Τριπολιτσάς, της πρωτεύουσας του Μοριά. Ο Παλαιόπυργος, ένα φρούριο στο κέντρο της Πελοποννήσου, έπρεπε πάση θυσία να καταληφθεί από τους επαναστάτες, καθώς βρισκόταν σε μία στρατηγική θέση και έλεγχε πολύ μεγάλο μέρος της ευρύτερης περιοχής», σημείωσε ο κ. Γιαννόπουλος.

Ελληνική Επανάσταση: Στα γαλανόλευκα ο πλανήτης την 25η Μαρτίου

Πριν οι επαναστάτες κάνουν την κίνησή τους όμως, τα σχέδιά τους προδόθηκαν από δύο Έλληνες προκρίτους. Οι Τούρκοι της περιοχής πρόλαβαν και κλείστηκαν στον πύργο, χωρίς ωστόσο να έχουν τα απαραίτητα εφόδια για μία μακρόχρονη πολιορκία.

Μόλις ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πληροφορήθηκε ότι οι επαναστάτες έσπευσαν να πολιορκήσουν την Καρύταινα, ξεκίνησε και ο ίδιος για να συνδράμει. Στο δρόμο ενημερώθηκε ότι ένας Τούρκος ταχυδρόμος, ο οποίος σκοτώθηκε στη γέφυρα της Καρύταινας, είχε πάνω του μία επιστολή, με την οποία οι Τούρκοι του Φαναρίου (περιοχή της Ηλείας) ειδοποιούσαν τους Τούρκους της Καρύταινας ότι έστελναν δύναμη προς βοήθειά τους.

Έκθεση με σπάνια κειμήλια του 1821, στο Αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος (φωτογραφία eurokinissi)

«Οι Τούρκοι του Φαναρίου, οι οποίοι ήταν από τους πολεμικότερους του Μοριά, αποφάσισαν να καταφύγουν στην Τριπολιτσά. Στην πορεία ενώθηκαν και με άλλους. Έτσι, περίπου 5.000 γυναικόπαιδα και ένοπλοι αποφάσισαν να κατευθυνθούν πρώτα προς την Καρύταινα και αφού παραλάβουν τους εκεί ομοεθνείς τους, όλοι μαζί να σπεύσουν προς την Τριπολιτσά.

Ο Κολοκοτρώνης αντελήφθη τότε δύο πράγματα. Πρώτον, ότι αν καταφέρουν όλοι αυτοί να φτάσουν στην Τριπολιτσά, θα ενισχύσουν κατά πολύ τη φρουρά της, καθιστώντας πιο δύσκολη την πολιορκία της. Δεύτερον, πως αν καταφέρει στον δρόμο και εξουδετερώσει τουλάχιστον τους Τούρκους του Φαναρίου, τότε θα γλιτώσει από ένα ενοχλητικό πρόβλημα», συμπλήρωσε.

25η Μαρτίου: Στη Βουλή η ταπισερί «Σχολή των Αθηνών» για την Εθνική Επέτειο

Αντιλαμβανόμενος τότε τον κίνδυνο ο Γέρος του Μοριά, έσπευσε να ματαιώσει αυτή τη συνάντηση Καρυτινών και Φαναριτών Τούρκων. Με μία δύναμη 300 Μανιατών κατέλαβε τα στενά στη θέση του Αγίου Αθανασίου και έστησε καρτέρι εκεί, από όπου θα περνούσε η τουρκική φάλαγγα. Παράλληλα, έστειλε απεσταλμένους με γράμματα στους οπλαρχηγούς Τζανέτο Χριστόπουλο και Ηλία Μαυρομιχάλη, παραγγέλλοντάς τους να χτυπήσουν τη φάλαγγα από τα νώτα. Ο τελευταίος δεν ενημερώθηκε, καθώς ο αγγελιαφόρος δεν έφτασε ποτέ στο στρατόπεδό του, ενώ ο Χριστόπουλος άργησε να ξεκινήσει.

25η Μαρτίου: Σημαία 4.000 τ.μ. στο υψηλότερο σημείο του Υμηττού

Οι Μανιάτες που πολέμησαν σαν τους τριακόσιους του Λεωνίδα

Στις 29 Μαρτίου 1821 τα χαράματα, οι Τούρκοι του Φαναρίου έφτασαν στη διάβαση του Αγίου Αθανασίου, όπου τους περίμενε οχυρωμένος με τριακόσιους Μανιάτες ο Γέρος του Μοριά. 

«Η σκληρότατη σύγκρουση κράτησε έξι ώρες. Χάρη στην επιμελημένη οχύρωση, ο Κολοκοτρώνης κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις των 1.700 ενόπλων. Αργότερα θα γράψει στα απομνημονεύματά του ότι οι 300 Μανιάτες του υπερασπιζόμενοι τη διάβαση, έκαναν έναν πόλεμο μιμούμενοι τον Λεωνίδα και τους τριακόσιους του», είπε ο κ. Γιαννόπουλος.

Σε ανάμνηση της πρώτης νίκης των Ελλήνων το 1821, το πέτρινο πεντάτοξο γεφύρι της Καρύταινας απεικονίστηκε στο χαρτονόμισμα των πέντε χιλιάδων δραχμών, πίσω από τη μορφή του θρυλικού Κολοκοτρώνη

Η μεγάλη σφαγή στη γέφυρα με τα γιαταγάνια και τις πάλες

Τη στιγμή που είχαν σχεδόν εξαντληθεί τα πυρομαχικά των επαναστατών, η άμυνά τους είχε εξασθενήσει πολύ και οι Τούρκοι πλησίαζαν τη γέφυρα του Αλφειού, οι Έλληνες έβγαλαν από τα θηκάρια τα σπαθιά.

«Τότε ο Κολοκοτρώνης κατάφερε με 20 άνδρες να «πιάσει τη γέφυρα». Ταυτόχρονα, αντελήφθη ότι οι αδερφοί Πλαπούτα πλησίαζαν για να τον ενισχύσουν. Όσο λοιπόν οι 20 άνδρες του Κολοκοτρώνη με τα γιαταγάνια και τις πάλες στα χέρια προσπαθούσαν να συγκρατήσουν την υπέρτερη τουρκική δύναμη, ήρθαν από τα μετόπισθεν οι άντρες του Χριστόπουλου σκορπώντας πανικό στους Τούρκους.

Οι τελευταίοι προσπαθήσουν να κατευθυνθούν προς άλλη διάβαση. Πολλοί έπεσαν στο ποτάμι που είχε φουσκώσει από τα χιόνια που έλιωναν και πνίγηκαν προσπαθώντας να περάσουν απέναντι. Την ίδια ώρα, οι Έλληνες τους χτυπούσαν με τα σπαθιά στα χέρια και από τις δύο όχθες του ποταμού. Ήταν μία σφαγή. Συνολικά, οι απώλειες των Τούρκων, υπολογίζονται περί τα 500 άτομα, ένοπλοι και άμαχοι», είπε ο κ. Γιαννόπουλος.

Σπάνια κειμήλια του 1821, σε έκθεση στο Αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος (φωτογραφία eurokinissi)

Όπως συπλήρωσε, τελικά οι Τούρκοι της Καρύταινας, βλέποντας τη σφαγή των ομοεθνών τους, βγήκαν από τον πύργο, διέσπασαν τη γραμμή των πολιορκητών και κατάφεραν να σώσουν τους υπόλοιπους και να τους μεταφέρουν μέσα στο κάστρο.

25η Μαρτίου: Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων με τους υψηλούς προσκεκλημένους

Η μάχη που κινδύνευσε ο Κολοκοτρώνης και η κάπα που τον έσωσε

Όπως αργότερα θα παραδεχθεί ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του, η μάχη στην Καρύταινα ήταν μία από τις ελάχιστες φορές που κινδύνευσε πολύ σοβαρά να συλληφθεί ή ακόμη και να σκοτωθεί από τους Τούρκους. 

«Ήταν ένας στρατηγός ο οποίος δε ρίσκαρε τη ζωή του, όχι λόγω δειλίας, αλλά γιατί θεωρούσε και πολύ σωστά, ότι ένας στρατηγός θα έπρεπε να ελέγχει κάθε στιγμή τη μάχη και όχι να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Για αυτή τη δουλειά άλλωστε υπήρχε το εκλεκτό επιτελείο του, ο Νικηταράς, ο Πλαπούτας, ο γιος του ο Γενναίος Κολοκοτρώνης και τόσοι άλλοι.

Ωστόσο, σε κάποια φάση στην Καρύταινα, στην προσπάθειά του να εμψυχώσει τους άνδρες του, βρέθηκε ξαφνικά ανάμεσα σε τούρκικες ομάδες. Το λάθος ήταν ότι προκειμένου να γίνεται αντιληπτός από τους άνδρες του για να συντονίζει την επιχείρηση, φορούσε μέρος της κόκκινης στολής που είχε κατά τη θητεία του στον αγγλικό στρατό στη Ζάκυνθο. Έτσι, εύκολα μπορούσε να γίνει αντιληπτός και από τους Τούρκους.

«Ο Κολοκοτρώνης όταν αρχίζει η επανάσταση είναι 51ος ετών. Αν και βρίσκεται σε μία προχωρημένη ηλικία για τα δεδομένα της εποχής, τα περισσότερα χρόνια από αυτά, τα είχε περάσει πολεμώντας» ( Η στολή και προσωπικά αντικείμενα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, πηγή: Collections of the National Historical Museum of Athens)

«Ευτυχώς όμως, σαν από μηχανής θεός βρέθηκε κοντά του ένας βοσκός. Ο Κολοκοτρώνης άρπαξε την κάπα του, τη φόρεσε και κρύφτηκε πίσω από κάτι θάμνους. Σύμφωνα με τη διήγησή του, αυτή η κάπα τον έσωσε. Αλλιώς οι Τούρκοι θα τον έπιαναν ζωντανό και τότε φαντάζεστε τη διαλυτική επίδραση που θα είχε για το στρατόπεδο των Ελλήνων επαναστατών τυχόν σύλληψη ή θάνατος του Κολοκοτρώνη», είπε ο κ. Γιαννόπουλος.

Το πάρκο Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο (φωτογραφία eurokinissi)

Γιατί η μάχη της Καρύταινας θεωρείται σημαντική

Σύμφωνα με τον κ. Γιαννόπουλο, η μάχη στη γέφυρα του Αλφειού ή αλλιώς η μάχη της Καρύταινας, θεωρείται η πρώτη σημαντική μάχη της Ελληνικής Επανάστασης. 

Είναι η πρώτη μάχη, η οποία άνοιξε νικηφόρα τον κύκλο του Αγώνα για την Ελευθερία. Η Καρύταινα και το Βαλτέτσι θεωρούνται τα καθοριστικά βήματα προς την πολιορκία της Τριπολιτσάς.

Όπως εξήγησε, η νίκη των Ελλήνων δημιούργησε ένα σημαντικό ψυχολογικό πλεονέκτημα, δίνοντάς τους εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους και ηθικό.

Η περικεφαλαία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (φωτογραφία: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

Το κάστρο της Καρύταιανας σήμερα. Όταν έπεσε στα χέρια των Ελλήνων χρησιμοποιήθηκε από τον Κολοκοτρώνη ως ορμητήριο

«Η επανάσταση δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Μπορεί σήμερα να θαυμάζουμε και να αποθεώνουμε τη γενναιότητα των Ελλήνων επαναστατών ωστόσο, δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στην αρχή του αγώνα το σύνολο σχεδόν του λαού της Πελοποννήσου ήταν απόλεμο.
Υπήρχε, δηλαδή, ένα ψυχολογικό μειονέκτημα απέναντι στους Τούρκους, οι οποίοι κατείχαν όλα τα φρούρια, όλα τα οχυρά σημεία, οπλοφορούσαν από νεαρή ηλικία, διέθεταν ιππικό σε αντίθεση με τους Έλληνες και γενικά είχαν τον αέρα της υπεροχής, όπως αυτός προκύπτει ανάμεσα σε ένα δυνάστη και έναν καταδυναστευόμενο», σημείωσε.

Τα γεγονότα μετά τη μάχη της Καρύταινας

Όπως συνέχισε ο κ. Γιαννόπουλος, μετά τη μάχη της Καρύταινας οι πολιορκημένοι κατάφεραν να στείλουν απεσταλμένους στην Τριπολιτσά ζητώντας ενισχύσεις, οι οποίες άρχισαν να πλησιάζουν στις 31 Μαρτίου. 

«Ήταν η στιγμή που οι Έλληνες πίστευαν ότι η πτώση του κάστρου της Καρύταινας είναι θέμα αν όχι εβδομάδων, ημερών. Εξαρχής δεν είχαν αρκετά πολεμοφόδια και τρόφιμα, ενώ επιβαρύνθηκαν και με 4.500 Φαναρίτες Τούρκους.

Καθώς όλοι βρίσκονταν σε μία έκσταση πιστεύοντας ότι η πολιορκία θα τελειώσει σύντομα, δεν άκουσαν τον Κολοκοτρώνη, ο οποίος τους επισήμανε τον κίνδυνο να καταφτάσουν τουρκικές ενισχύσεις. Παράλληλα, δεν άκουσαν ούτε την προτροπή του να καταλάβουν μία περιοχή, το Σάλεσι, όπου θα μπορούσαν να ανακόψουν την πορεία της τουρκικής δύναμης. Η τελευταία κατάφερε τελικά να διασπάσει τις γραμμές των πολιορκητών, να μπει στο κάστρο, να παραλάβει τους Τούρκους και να τους μεταφέρει με ασφάλεια στην Τριπολιτσά», είπε.

Έξι βιβλία για την Επανάσταση του 1821

Σύμφωνα με τον ίδιο,  η νίκη των Ελλήνων θα μπορούσε να θεωρηθεί ημιτελής, με ευρύτερες όμως προοπτικές. 

«Από μία άποψη ο Κολοκοτρώνης νίκησε μερικώς, καθότι κατάφερε το πρώτο πλήγμα στους Τούρκους. Από την άλλη οι Τούρκοι κατάφεραν να σωθούν και να καταφύγουν στην Τριπολιτσά. Βέβαια το οχυρό σημείο της περιοχής έπεσε στα χέρια των Ελλήνων. Την ίδια ώρα, ενισχύθηκε η φρουρά της Τριπολιτσάς, κάτι που ήθελε να αποφύγει ο Κολοκοτρώνης, ταυτόχρονα όμως επιβαρύνθηκε και με τη διατροφή και διαβίωση πολλών χιλιάδων Τούρκων αμάχων, γεγονός που θα ήταν πρόβλημα για τους πολιορκημένους», εξήγησε.

Τομ Χανκς-Ρίτα Γουίλσον: Το μήνυμα του ζευγαριού για το 1821... ξανά viral!

Σε κάθε περίπτωση όπως συμπλήρωσε, το πρώτο δεκαήμερο του αγώνα στην ευρύτερη περιοχή της Πελοποννήσου, που ολοκληρώθηκε με την διάλυση της πολιορκίας του πύργου της Καρύταινας, οι επαναστάτες πέτυχαν ένα πραγματικό άθλο. 

«Αν και μερικώς εξοπλισμένοι και ανοργάνωτοι, κατάφεραν η επανάσταση να γενικευτεί σε ολόκληρο τον Μοριά και οι Τούρκοι να πολιορκούνται πλέον στην Πάτρα, στη Μονεμβασιά, στην Κορώνη, στη Μεθώνη, στο Νεόκαστρο και την Τριπολιτσά. Μέσα σε 10 ημέρες δηλαδή, οι Έλληνες με τις όποιες ατυχίες είχαν, όπως αυτή στην Καρύταινα, μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είχαν καταλάβει ολόκληρη την ύπαιθρο. Και αυτό για μία επανάσταση καταλαβαίνετε ότι ήταν το σημαντικότερο», είπε.

Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο.