«Ενα έργο που μοιάζει σήμερα ακόμη πιο δυνατό απ’ όταν φτιάχτηκε»

Ο Φριτς Λανγκ διασκεύασε το βιβλίο της τότε συζύγου του, ηθοποιού και συγγραφέως Τέα φον Χάρμπου. Στα γυρίσματα χρησιμοποίησε 46.000 κομπάρσους.

Θεμελιωμένη σε μια αλληγορία «πάνω» και «κάτω» κόσμου και ένα δίπολο σκοταδιού και φωτός, η «μητρόπολη» επιβιώνει επειδή οι «καταραμένοι» που ζουν υπογείως, μια υπνωτισμένη στρατιά εργατών που σκύβουν το κεφάλι και δουλεύουν εξαντλητικά δεκάωρα, φροντίζουν τις μηχανές και τις κρατούν λειτουργικές, ρυθμικές και υγιείς.

Οπως κάθε μεγάλη πόλη, είναι γεμάτη αντιθέσεις και ανισότητες και, ενώ υψώνεται κατακόρυφα προς τον ουρανό, κρύβει έναν σκοτεινό αντίποδα υπό τη γη, ένα ένοχο μυστικό που αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα της. Για να πάψει αυτή η εύθραυστη ισορροπία, τα «χέρια» του υπόγειου κόσμου και το «μυαλό» του υπέργειου κόσμου πρέπει να βρουν έναν «ενδιάμεσο». Οι δημιουργοί της ταινίας προτείνουν πως αυτός πρέπει να είναι «η καρδιά». Η πόλη που δημιούργησε ο Λανγκ αποτελούσε το μετείκασμα που άφησε στον νου του το Μανχάταν, το οποίο επισκέφθηκε λίγο πριν ξεκινήσει τα γυρίσματα. Το Μανχάταν με τα χιλιάδες φωτισμένα παράθυρά του, την αχαλίνωτη γιγάντωσή του προς τα σύννεφα, τη φρενήρη δυναμική του και την ατέρμονη ροή των δρόμων του, όλα τους σημάδια μιας σαρωτικής αστικής δύναμης και σύμβολα της πρωτοπορίας και αισιοδοξίας του Μεσοπολέμου.

Η «Μητρόπολη» του Φριτς Λανγκ είναι μια ταινία στην οποία πρωταγωνιστεί η πρώτη μοντέρνα πόλη του περασμένου αιώνα, καταθλιπτική και φέρελπις ταυτόχρονα, η πρώτη πόλη μέσα στην οποία ο δυτικός πολιτισμός ονειρεύτηκε το μέλλον.

Η αισθητική της εποχής

Η επιρροή του είναι εντυπωσιακή: «Blade Runner», «Πόλεμος των Αστρων», Kraftwerk, Queen και Φρέντι Μέρκιουρι, Τζόρτζιο Μορόντερ, Αλφρεντ Χίτσκοκ κ.ά.

Μέσα σε αυτό το αστικό κλίμα, οι αισθητικές τάσεις και τα στυλ της εποχής έχουν μια θέση στην πρώτη γραμμή της δράσης: ο θαυμαστός νέος κόσμος των εκλεκτών λάμπει μέσα στην αστραφτερή αλαζονεία του κινήματος αρ ντεκό, ενώ υπό το έδαφος ζει μυστικά ένα δυστοπικό βασίλειο βουτηγμένο στη βιομηχανική αισθητική. Εκεί, οι σειρήνες σφυρίζουν την αρχή και τη λήξη της ημέρας και συστοιχίες ρολογιών και χρονομέτρων ορίζουν σαν μετρονόμοι τις κινήσεις των εργατών.

Η επιρροή του «Metropolis» στη μετέπειτα ιστορία του σινεμά (και γενικότερα της τέχνης) είναι εντυπωσιακή: oι «ρεπλίκες» του «Blade Runner» και ο C3PO του «Πολέμου των Αστρων» οφείλουν την ύπαρξή τους στο διάσημο «ρομπότ» της ταινίας και τα τέσσερα μέλη των Kraftwerk θυμίζουν τους εργάτες, οι οποίοι, με τη σειρά τους, κινούνται μηχανιστικά με μια λανθάνουσα, στοιχειωμένη θεατρικότητα, που παραπέμπει σε παραστάσεις σύγχρονου χορού. Παράλληλα, η συμφωνική μουσική του Bernd Schultheis συνοδεύει συγχρονισμένα κάθε εξέλιξη στην οθόνη, όπως ακριβώς θα συνέβαινε και σε μια παράσταση όπερας. Το «Metropolis» είχε το βλέμμα του στο μέλλον και τις ρίζες του στο ευρωπαϊκό μελόδραμα, ενώ η επιρροή του έφτασε έως και στην ποπ μουσική του ’80.

Σκηνές του βρέθηκαν σε βίντεο κλιπ των Queen και του Φρέντι Μέρκιουρι, ενώ ο πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής Τζόρτζιο Μορόντερ έφτιαξε το 1981 μια νέα βερσιόν του, την οποία έντυσε με επιτυχίες της εποχής. Και ενώ δεν έφτιαξε ένα νέο αριστούργημα, είναι αξιοσημείωτο πως εκείνοι οι «νέοι ήχοι» της δεκαετίας του ’80 δεν μοιάζουν διόλου παράταιροι, επενδύοντας ηχητικά τις επιχρωματισμένες σκηνές της ταινίας.

Πρωτοποριακές ήταν και οι τεχνικές που επιστρατεύθηκαν για τα γυρίσματα, από τις καινοτόμους χρήσεις της κάμερας μέχρι τα ειδικά εφέ, τα οποία, στην ουσία, έπρεπε να εφευρεθούν σε μια εποχή που απλά… δεν υπήρχαν. Ηταν τόσο επιδραστικά, που άφησαν το χνάρι τους ακόμη και σε ταινίες του Αλφρεντ Χίτσκοκ. Ηταν τέτοια η δύναμη των εικόνων του Φριτς Λανγκ που οι ναζί τού ζήτησαν να γυρίσει για λογαριασμό τους φιλμ προπαγάνδας. Αυτός όμως διέφυγε στην Αμερική.

Σύμφωνα με τον βραβευμένο με Πούλιτζερ Αμερικανό κριτικό κινηματογράφου Ρότζερ Εμπερτ, «το “Μetropolis” είναι ένα από τα σπουδαία κατορθώματα της εποχής του βωβού κινηματογράφου, ένα έργο τόσο θαρραλέο στο όραμά του και τόσο νευρικό στο μήνυμά του, που μοιάζει σήμερα ακόμη πιο δυνατό απ’ όταν φτιάχτηκε».

Η «μητρόπολη» επιβιώνει επειδή οι «καταραμένοι» που ζουν υπογείως, μια υπνωτισμένη στρατιά εργατών, σκύβουν το κεφάλι και δουλεύουν εξαντλητικά.

Η πόλη που δημιούργησε ο Λανγκ βασίστηκε στο Μανχάταν του Μεσοπολέμου: χιλιάδες φωτισμένα παράθυρα και γιγάντωση προς τα σύννεφα.

Οι «ρεπλίκες» του «Blade Runner» και ο C3PO του «Πολέμου των Αστρων» οφείλουν την ύπαρξή τους στο διάσημο «ρομπότ» του «Μetropolis».