Ελεύθεροι πλαστογραφημένοι

Ο Αντόλφο Καμίνσκι μαζί με την κόρη του, Σάρα. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως πλαστογράφος, είχε συμβάλει στη διάσωση χιλιάδων Εβραίων στη Γαλλία. Πέθανε στις 9/1/2023, ήταν 97 ετών. Φωτ. BENJAMIN BOCCAS

Οταν ήταν μαθήτρια, η Σάρα προσπάθησε να ξεγελάσει τους γονείς της. Επιχείρησε να μιμηθεί την υπογραφή της μητέρας της σε ένα έγγραφο που τους ενημέρωνε ότι είχε πάρει χαμηλό βαθμό στο σχολείο. Εκείνη το αντιλήφθηκε και θύμωσε. Ο πατέρας της, όμως, δεν την επέπληξε. Ακόμη θυμάται το στεντόρειο γέλιο του, τόσο ερασιτεχνική τού είχε φανεί η απόπειρά της. Δεκαετίες αργότερα, μπόρεσε να ερμηνεύσει την απρόσμενη αντίδρασή του. Τότε έμαθε ότι ο πατέρας της, Αντόλφο Καμίνσκι, υπήρξε δεινός πλαστογράφος.

Η δράση του είχε ξεκινήσει στα χρόνια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Εφηβος ακόμη, ο Καμίνσκι είχε καταφέρει με την επιμονή και το ταλέντο του να συμβάλει στη διάσωση χιλιάδων Εβραίων στη Γαλλία. Συνέχισε μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’70 να φτιάχνει αμισθί παραποιημένα ή εξ υπαρχής πλαστά έγγραφα, ταυτότητες και διαβατήρια, με τα οποία εφοδιάζονταν μέλη αντιαποικιακών και απελευθερωτικών κινημάτων ανά τον κόσμο, καθώς και αγωνιστές κατά των δικτατοριών στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα.

«Οποτε βρισκόταν αντιμέτωπος με κάποιο πρόβλημα δεν θα τα παρατούσε μέχρι να βρει τη λύση», λέει σε τηλεφωνική επικοινωνία με την «Κ» η κόρη του, Σάρα Καμίνσκι. «Δεν έκανε διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ φυλής, χρώματος, ή θρησκείας. Γι’ αυτό και συνέχισε την πλαστογράφηση εγγράφων, όποτε κινδύνευαν η αξιοπρέπεια και η ελευθερία κάποιου. Δεν τον ένοιαζε εάν οι παραλήπτες βρίσκονταν σε κάποια μακρινή χώρα».

Στις 9 Ιανουαρίου 2023, ο Αντόλφο Καμίνσκι πέθανε στο Παρίσι σε ηλικία 97 ετών. «Θαύμαζα το θάρρος του. Ηταν ένας άνθρωπος ταπεινός, στα μετόπισθεν, που σπάνια μιλούσε για το καλό που είχε κάνει», λέει η κόρη του. Με τη δική της βοήθεια, αλλά και βάσει όσων της είχε διηγηθεί ο πατέρας της για τη συγγραφή της βιογραφίας του, η «Κ» συνθέτει και την ελληνική πτυχή της δράσης του, όταν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διαφορετικοί σύνδεσμοι προσέτρεχαν στην αυθεντία του και διοχέτευαν με πλαστά έγγραφα αντιστασιακούς στην Αθήνα. Για περίπου τρεις μήνες, μαθήτευσε στο πλάι του, στο μυστικό του εργαστήριο στο Παρίσι, και ένας Ελληνας, του οποίου το επώνυμο δεν έχει αποκαλυφθεί. Ο Καμίνσκι είχε εντυπωσιαστεί τόσο πολύ με την ευρηματικότητά του που θεωρούσε ότι θα ήταν άξιος αντικαταστάτης του.

Μετά το 1945 συνέχισε τη δράση του, φτιάχνοντας πλαστά έγγραφα για αντιστασιακούς ανά τον κόσμο. Φωτ. BENJAMIN BOCCAS

Μέχρι λιποθυμίας

Από μικρή ηλικία ο Αντόλφο Καμίνσκι είχε λατρέψει τη χημεία. «Ηταν αυτοδίδακτος σε μεγάλο βαθμό», σημειώνει η κόρη του. Εχοντας εργαστεί στα εφηβικά του χρόνια σε βαφείο και καθαριστήριο ρούχων, είχε μάθει πώς αφαιρούνται και οι πιο δύσκολοι λεκέδες, ενώ αργότερα τον βοήθησε και η μαθητεία του σε γαλακτοκομείο. Εχοντας αντιληφθεί τις ιδιότητες του γαλακτικού οξέος μπορούσε πλέον να αποχρωματίζει το μελάνι και από έγγραφα. Στα 18 του προσχώρησε στη γαλλική αντίσταση. Πλαστογραφούσε έγγραφα με τα οποία οικογένειες Εβραίων γλίτωσαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Κάποια στιγμή τού ανατέθηκε μια αποστολή που έμοιαζε αδύνατη. Μέσα σε λίγες ημέρες έπρεπε να παραποιήσει 900 πιστοποιητικά γέννησης και βάπτισης και δελτία τροφίμων για 300 παιδιά Εβραίων. Εάν παραπλανούσαν τους ναζί θα κέρδιζαν πολύτιμο χρόνο για να φυγαδευτούν τα παιδιά σε οικογένειες στην Ελβετία ή στην Ισπανία. Εργάστηκε νυχθημερόν, χωρίς παύση, μέχρι λιποθυμίας. Προσπαθούσε να αποφύγει το παραμικρό τεχνικό λάθος. Σκέφτηκε ότι μία ώρα δουλειάς αντιστοιχούσε στην παραγωγή 30 εγγράφων. «Εάν κοιμόμουν για μία ώρα, 30 άνθρωποι θα πέθαιναν», δήλωσε ο ίδιος δεκαετίες αργότερα. Το δίκτυο στο οποίο συμμετείχε εκτιμάται πως βοήθησε να σωθούν περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι εκείνα τα χρόνια.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, διαφορετικοί σύνδεσμοι προσέτρεχαν στην αυθεντία του και διοχέτευαν με πλαστά έγγραφα αντιστασιακούς στην Αθήνα.

Μετά την απελευθέρωση του Παρισιού συνεργάστηκε με τις μυστικές υπηρεσίες του γαλλικού στρατού, ώστε πράκτορές τους να διεισδύσουν στη ναζιστική Γερμανία και να συλλέξουν αποδείξεις για τα στρατόπεδα του θανάτου. Στα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε να πλαστογραφεί έγγραφα τα οποία κατέληγαν στην Αλγερία, στην Ανγκόλα και στη Γουινέα, στη Λατινική Αμερική, ακόμη και σε Αμερικανούς λιποτάκτες οι οποίοι ήθελαν να αποφύγουν τη στράτευση στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Η κόρη του, Σάρα, περιγράφει στο βιβλίο της, «Αντόλφο Καμίνσκι: Η ζωή ενός πλαστογράφου», τη σύνδεση του πατέρα της και με τον αγώνα κατά της δικτατορίας στην Ελλάδα. Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 του είχε ζητηθεί να παραγάγει πλαστά έγγραφα για Ελληνες. Τα πρώτα αιτήματα προέρχονταν από το «δίκτυο Κουριέλ», το οποίο στήριζε εκείνα τα χρόνια διάφορα κινήματα ανά τον κόσμο. Κάποια στιγμή, όπως περιγράφει ο ίδιος στο βιβλίο, τον προσέγγισε μια Γαλλίδα ψυχίατρος, η οποία του ζήτησε και άλλες πλαστές ελληνικές ταυτότητες για να τις μεταφέρει στην Αθήνα. Του είπε ότι ο πλαστογράφος που είχαν στη Βρετανία δεν μπορούσε άλλο να τους βοηθά και χρειάζονταν νέο προμηθευτή. Αρχικά έφτιαξε για εκείνη έξι πλαστές ταυτότητες και έραψε στην τσάντα της μια κρυφή θήκη για να τις μεταφέρει αεροπορικώς στην Αθήνα.

«Οι ελληνικές ταυτότητες καλύπτονταν από πιο απαλή ζελατίνα σε σχέση με άλλα έγγραφα. Εάν επιχειρούσες να την αφαιρέσεις για να αλλάξεις τη φωτογραφία ή κάποιες λεπτομέρειες διαλυόταν όλη η κάρτα. Ηταν καλύτερο να φτιάξεις μια νέα κάρτα από την αρχή», αφηγείται ο Καμίνσκι στο βιβλίο.

Ο Καμίνσκι σταμάτησε την πλαστογραφία στις αρχές του ’70 και εργάστηκε ως φωτογράφος.

Με τον Πάμπλο

Λίγο καιρό αργότερα, με τη μεσολάβηση του δικηγόρου και πολιτικού Ρολάν Ντιμά, ο Καμίνσκι γνώρισε τον τροτσκιστή Μιχάλη Ράπτη, γνωστό ως «Πάμπλο». Στο βιβλίο του περιέγραψε πώς τον προβλημάτισε η σύντομη συνάντησή τους. Αφενός γιατί τον ρώτησε για την αμοιβή του, ενώ ήταν γνωστό στους κύκλους της παρανομίας ότι δεν ζητούσε χρήματα ως πλαστογράφος. Ηθελε, όπως έλεγε, να είναι ανεξάρτητος και να μειώσει τις πιθανότητες εντοπισμού του από τις αστυνομικές αρχές. Ακόμη, το γεγονός ότι ο «Πάμπλο» είχε συλληφθεί παλιότερα στην Ολλανδία για παραχάραξη χρημάτων, αλλά και η τόσο εμφανής πολιτική του δράση τον θορύβησαν. Προτίμησε να μη συνεργαστούν, δεν ήθελε να τραβάει τα βλέμματα.

Η Σάρα Καμίνσκι θυμάται ότι διάφοροι μαθητευόμενοι πλαστογράφοι θήτευσαν πλάι στον πατέρα της, προσπαθώντας να μάθουν μυστικά της τέχνης του. Ενας εξ αυτών, όπως λέει, ήταν Ελληνας. Είχε βρεθεί στο Παρίσι ως φοιτητής και για κάποιο διάστημα εργαζόταν και ως σκηνογράφος. Πέρασε περίπου τρεις μήνες στο πλευρό του, ώσπου κάποια στιγμή επέστρεψε στην Ελλάδα. «Του έδωσε ένα κουτί με σφραγίδες και μελάνια, τα σύνεργα που χρειαζόταν για να συνεχίσει το έργο του στη χώρα του», λέει η Σάρα.

Ο πατέρας της σταμάτησε την παραγωγή πλαστών εγγράφων στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν φοβήθηκε ότι μπορεί να αποκαλυφθεί η δράση του. Εργάστηκε ως φωτογράφος και μίλησε για όλα στα παιδιά του δεκαετίες αργότερα. Η κόρη του φυλάει ακόμη τα εργαλεία του, καθώς και παλιά παραποιημένα έγγραφα διαφόρων κρατών. Κάποια είναι μισοτελειωμένα, άλλα δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ γιατί είχαν μικρές ατέλειες. «Δεν ξέρω γιατί τα κράτησε», σχολιάζει. «Ισως γιατί, βαθιά μέσα του, ήθελε μια μέρα να διηγηθεί την ιστορία του».