Ελάχιστες οι «ζωντανές» συλλογικές συμβάσεις στην Ελλάδα – Πόσοι καλύπτονται

Σε 950.000 υπολογίζονται οι εργαζόμενοι πανελλαδικά που καλύπτονται έως τώρα από τις 26 συλλογικές συμβάσεις εργασίας που παραμένουν σε ισχύ, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 25% του συνόλου.

Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει τα συνδικάτα, αλλά και οι επίσημες καταγραφές του υπουργείου Εργασίας δείχνουν την ολοένα και μικρότερη επίδραση που έχουν οι συλλογικές συμβάσεις στο πλήθος των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, με άμεσο αντίκτυπο στους μισθούς που λαμβάνουν. Υπολογίζεται ότι εκτός της προστασίας που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι κλαδικές συμβάσεις βρίσκονται περίπου 3 εκατ. εργαζόμενοι στη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, ενώ το 2010 βρίσκονταν σε ισχύ 65 κλαδικές ή ομοιοεπαγγελματικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, το 2021 δεν ξεπέρασαν τις 17, εκ των οποίων μόλις πέντε είχαν υποχρεωτική ισχύ για όλες τις επιχειρήσεις στους κλάδους τους οποίους αφορούσαν. Ανάλογη είναι η πορεία και το 2022.

Στον αντίποδα, διαρκώς ανοδική πορεία κατέγραψαν οι επιχειρησιακές συμβάσεις που τέθηκαν σε ισχύ την ίδια περίοδο. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα τέλη του 2011 έως τον Ιούνιο του 2014 υπογράφηκαν 1.440 επιχειρησιακές συμβάσεις, οι οποίες προέβλεπαν μείωση αποδοχών από 10% έως 50%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΜΕΔ, σήμερα υπάρχουν 1.661 επιχειρησιακές συμβάσεις σε ισχύ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρησιακές και οι ατομικές συμβάσεις κυριαρχούν στην ελληνική αγορά εργασίας. Η κατάσταση όμως ήταν εντελώς διαφορετική την περίοδο προ κρίσης και προ μνημονίων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ), από το 1992 έως το 2010 είχαν υπογραφεί συνολικά 5.533 κλαδικές, ομοιοεπαγγελματικές, αλλά και επιχειρησιακές συμβάσεις. Αυτό σημαίνει ότι τότε κυριαρχούσε το συγκεκριμένο μοντέλο διαπραγμάτευσης και τελικά συμφωνίας, ανάμεσα σε εκπροσώπους εργαζομένων και εργοδοτών. Κάτι ανάλογο τώρα πια δεν ισχύει, με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να κάνει λόγο για ανάγκη ύπαρξης «κουλτούρας διαπραγμάτευσης», αλλά να παραδέχεται ότι οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα πρέπει να αυξηθούν.

Πάντως, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εργασίας, από το σύνολο των 26 συλλογικών συμβάσεων που βρίσκονται σε ισχύ, οι 16 είναι κλαδικές και οι υπόλοιπες 10 ομοιοεπαγγελματικές. Κλαδικές:
1) Ναυπηγοεπισκευαστικών Εργασιών Ν. Αττικής
2) Επισιτιστικά εμπορικά καταστήματα Θήρας
3) Τουριστικά επισιτιστικά καταστήματα
4) Ναυπηγοεπισκευαστικών εργασιών
5) Πρακτορειακές επιχειρήσεις, μέλη της διεθνούς ναυτικής ένωσης (ΔΝΕ)
6) Μη κύριων τουριστικών επαγγελμάτων
7) Δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης
8) Ξενοδοχοϋπαλλήλων
9) Τραπεζών ΟΤΟΕ
10) Ξενοδοχοϋπαλλήλων Ρόδου
11) Ναυτιλιακών Πρακτορειακών επιχειρήσεων
12) Ποντοπόρων φορτηγών (εταιρείες)
13) Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης
14) Ζαχαρωδών προϊόντων (βιομηχανιών βιοτεχνικών επιχειρήσεων)
15) Ζαχαρωδών προϊόντων (εργαστηρίων)
16) Αεροπορικών εταιρειών (ξένες) Ομοιοεπαγγελματικές:
1) Συντακτών Δημοσίων (Υπουργείων, ΝΠΔΔ, ΟΤΑ, ΝΠΙΔ)
2) Οδηγών φορτηγών πωλητών εμφιαλωμένων ποτών Β. Ελλάδος
3) Οδηγών τουριστικών λεωφορείων Κω
4) Ξεναγών Ρόδου
5) Ηλεκτρολόγων ανελκυστήρων
6) Ραδιοφώνου τεχνικών (ηλεκτρονικών και ηχοληπτών)
7) Ξεναγών Κρήτης και Σαντορίνης
8) Οικοδόμων μονίμων συνεργείων
9) Οικοδόμων ελεύθερων επαγγελμάτων
10) Αισθητικών συμβούλων Το ζητούμενο όμως παραμένει: αυτές οι συμβάσεις να καταστούν υποχρεωτικές για το σύνολο του κλάδου στον οποίο απευθύνονται.

Μόνο τότε θα είναι δεσμευτικές για τις επιχειρήσεις του εκάστοτε κλάδου αναφοράς. Έως τώρα έχουν μετατραπεί σε υποχρεωτικές μόλις οκτώ συμβάσεις, οι εξής:
1) Τουριστικών επισιτιστικών καταστημάτων
2) Πρακτορειακών επιχειρήσειων, μελών της διεθνούς ναυτικής ένωσης (ΔΝΕ)
3) Ξενοδοχοϋπαλλήλων
4) Τραπεζών ΟΤΟΕ
5) Ξενοδοχοϋπαλλήλων Ρόδου
6) Ναυτιλιακών Πρακτορειακών επιχειρήσεων
7) Ηλεκτρολόγων ανελκυστήρων
8) Ραδιοφώνου τεχνικών (ηλεκτρονικών και ηχοληπτών)

Η έλλειψη νέων κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας αποτυπώνεται και στους μισθούς που καταβάλλονται στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τα πρόσφατα ετήσια στοιχεία του συστήματος «Εργάνη» για το 2022, σχεδόν το 38% των εργαζομένων (839.392 άτομα) λαμβάνουν μηνιαίες αποδοχές οι οποίες έχουν ως αφετηρία ποσά μικρότερα των 500 ευρώ και δεν ξεπερνούν τα 800 ευρώ μικτά. Από αυτούς, οι 336.400 περιορίζονται σε έως 500 ευρώ. Στην αμέσως επόμενη μισθολογική κλίμακα (800 1.200 ευρώ μικτά) βρίσκεται το 35,6% των εργαζομένων, δηλαδή 801.627 άτομα.