Εκτίναξη εσόδων από έμμεσους φόρους

Μέσα σε μόλις ένα έτος τα έσοδα από τους έμμεσους φόρους αυξήθηκαν κατά 5 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα η αναλογία των έμμεσων φόρων ως προς τα συνολικά φορολογικά έσοδα να ξεπεράσει το 60%, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια. Φωτ. SHUTTERSTOCK

To 2022 οι έμμεσοι φόροι απέφεραν στον κρατικό προϋπολογισμό έσοδα της τάξεως των 33,2 δισ. ευρώ έναντι 28,1 δισ. ευρώ το 2021. Δηλαδή, μέσα σε μόλις ένα έτος τα έσοδα αυξήθηκαν κατά 5 δισ. ευρώ, με αποτέλεσμα η αναλογία των έμμεσων φόρων ως προς τα συνολικά φορολογικά έσοδα να ξεπεράσει το 60%, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια.

Η έκρηξη των τιμών λόγω πληθωρισμού, η αύξηση της κατανάλωσης λόγω ανάπτυξης, αλλά και η εξοικείωση των καταναλωτών με τις ηλεκτρονικές πληρωμές -κάτι που συνετέλεσε και στη μείωση της φοροδιαφυγής από τον ΦΠΑ- συνετέλεσαν στο να καταγραφεί αυτό το ρεκόρ είσπραξης, αλλά και να ανοίξει η συζήτηση σχετικά με το τι πρέπει να γίνει με τους συντελεστές υπολογισμού των έμμεσων φόρων μέσα στα επόμενα χρόνια.

Ειδικά ο βασικός συντελεστής ΦΠΑ είναι μεταξύ των τριών υψηλότερων στην Ευρώπη, καθώς μόνο χώρες του Βορρά -με διαφορετική φιλοσοφία όσον αφορά τους φόρους και το κοινωνικό κράτος- εφαρμόζουν υψηλότερους συντελεστές (Δανία, Νορβηγία Σουηδία).

Η έκρηξη των τιμών λόγω πληθωρισμού και η αύξηση της κατανάλωσης λόγω ανάπτυξης έφερε στα κρατικά ταμεία 33,2 δισ. ευρώ.

Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν ουσιαστικά τοποθετηθεί επί του θέματος. Η σημερινή κυβέρνηση έχει υποστηρίξει ότι η μείωση των έμμεσων φόρων στην παρούσα φάση θα προκαλέσει μεγάλο δημοσιονομικό άνοιγμα, χωρίς να συμβάλει στη μάχη για την αποκλιμάκωση των τιμών. Εκτιμάται ότι ένα οριζόντιο μέτρο όπως η μείωση του ΦΠΑ -οριζόντιο σημαίνει ότι θα ευνοηθεί το ίδιο ο πλούσιος και ο φτωχός, ο μόνιμος κάτοικος αλλά και ο τουρίστας- είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα φτάσει ποτέ στο ράφι και στην τελική τιμή, αλλά θα… χαθεί στα ενδιάμεσα στάδια από τον παραγωγό μέχρι τον χονδρέμπορο, τον λιανέμπορο και τον τελικό καταναλωτή.

Η αξιωματική αντιπολίτευση, από την άλλη, έχει κατά καιρούς ταχθεί υπέρ των στοχευμένων μειώσεων στον ΦΠΑ (ειδικά στα τρόφιμα) αλλά και υπέρ της εφαρμογής των χαμηλότερων ειδικών φόρων κατανάλωσης στην ενέργεια, ώστε με τη μείωση των τιμών στο συγκεκριμένο μέτρο να δημιουργηθεί ένα αποπληθωριστικό κύμα σε όλα τα προϊόντα λόγω της μείωσης του ενεργειακού κόστους.

Οσο μεγαλώνει η συμμετοχή των έμμεσων φόρων στα συνολικά φορολογικά έσοδα -τα πρώτα στοιχεία του 2023 δείχνουν ότι θα καταρριφθεί ακόμη ένα ρεκόρ, καθώς οι φόροι κατανάλωσης και οι εισπράξεις από τον ΦΠΑ αυξάνονται με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα συνολικά φορολογικά έσοδα- τόσο δυσκολότερο θα είναι να αποφασιστεί η μείωση των συντελεστών, καθώς θα απαιτείται να θυσιαστεί και περισσότερος δημοσιονομικός χώρος.

Από την άλλη, οι διοικητικοί μηχανισμοί εκτιμούν ότι τα επόμενα χρόνια η περαιτέρω αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών, η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, αλλά και οι ηλεκτρονικοί έλεγχοι της εφορίας θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο τις εισπράξεις από τον ΦΠΑ, ο οποίος ουσιαστικά θα μετατραπεί σε μια «παγίδα φορολόγησης» και του «μαύρου» χρήματος, το οποίο μπορεί να διαφεύγει από τον φόρο εισοδήματος αρχικά, αλλά να… συλλαμβάνεται τελικώς την ώρα της κατανάλωσης.