Χολιγουντιανός συντηρητισμός τότε και τώρα

Μπαρτ Λάνκαστερ και Ντέμπορα Κερ μοιράζονται ένα διάσημο –και εντός κανονισμών– φιλί στο «Οσο υπάρχουν άνθρωποι» (1953) του Φρεντ Τσίνεμαν.

Υπάρχει πραγματικά συζήτηση εν έτει 2023 περί λογοκρισίας στον δυτικό κινηματογράφο; Η εύκολη απάντηση θα ήταν «όχι», ωστόσο τα σημάδια που φτάνουν κυρίως από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δεν είναι ακριβώς ενθαρρυντικά. Τον τελευταίο καιρό, με αφορμή κάποια ατυχή περιστατικά, όπως ο αρχικός χαρακτηρισμός ως «κατάλληλου για όλους» (PG) του θρίλερ «M3GAN», πληθαίνουν οι φωνές γύρω από τη βιομηχανία του Χόλιγουντ που ζητούν αυστηροποίηση των σχετικών κριτηρίων. Πριν από μερικές ημέρες, μάλιστα, ένα «τιτίβισμα» που πήγε ακόμη παρακάτω, ζητώντας την επαναφορά του περίφημου «Κώδικα Χέιζ», προβλήθηκε πολλά εκατομμύρια φορές και συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό υποστηρικτών.

Τι είναι όμως ο «Κώδικας Χέιζ»; Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ο πρόεδρος της Ενωσης Κινηματογραφικών Παραγωγών και Διανομέων της Αμερικής, Γουίλ Χέιζ, προωθεί μια σειρά αυστηρών κανόνων και περιορισμών, με τους οποίους κάθε χολιγουντιανό φιλμ υποχρεούται να συμμορφωθεί: σεξ, βία, γυμνό, ναρκωτικά, ανηθικότητα, θρησκευτικές αναφορές και πολλά άλλα περιλαμβάνονται εκεί σε ένα καθεστώς απροκάλυπτης λογοκρισίας, η οποία εφαρμόστηκε για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, έως το 1968. Η μαζική έλευση τότε των ευρωπαϊκών ταινιών, οι οποίες απειλούσαν να κερδίσουν την προσοχή του κοινού με την «πικάντικη» εικονοποιία τους, οδήγησε και τα χολιγουντιανά στούντιο στην de facto κατάργηση των κανονισμών και στην υιοθέτηση του συστήματος καταλληλότητας που –με κάποιες αλλαγές– υφίσταται έως σήμερα.

Και την εποχή των απαγορεύσεων, βέβαια, οι εφευρετικοί κινηματογραφιστές έβρισκαν τρόπους να παρακάμπτουν τον κώδικα. Στην «Υπόθεση Νοτόριους» του 1946 o Χίτσκοκ έβαλε τον Κάρι Γκραντ και την Ινγκριντ Μπέργκμαν να πλησιάζουν και να απομακρύνουν συνεχώς τα πρόσωπά τους προκειμένου να «τηρήσει» τον κανόνα των τριών δευτερολέπτων σε κάθε φιλί, σε μια ρομαντική σεκάνς η οποία διαρκεί σχεδόν δυόμισι λεπτά. Αλλοι πάλι προτιμούσαν να δείξουν τους πρωταγωνιστές (ντυμένους) στο κρεβάτι να καπνίζουν, υπονοώντας την ερωτική πράξη, η οποία έχει μόλις ολοκληρωθεί.

Πίσω στο σήμερα, εκεί όπου το βασικό κοινό των multiplex αποτελείται από εφήβους, σχεδόν όλες οι χολιγουντιανές παραγωγές παλεύουν για τον χαρακτηρισμό PG-13, κάτι το οποίο σημαίνει πως είναι κατάλληλες για όλους, με την επίβλεψη των γονιών να συνιστάται για τους κάτω των 13 ετών. Αντιθέτως οι ταινίες που συνοδεύονται από την ταμπέλα Rated-R απαιτούν απαραιτήτως την παρουσία ενήλικου συνοδού και θεωρούνται εξαρχής περίπου καταδικασμένες στα ταμεία. Επομένως μοιραία η αυτολογοκρισία των δημιουργών υφίσταται· το αν αυτή θα ενταθεί ακόμη περισσότερο εξαρτάται από τον όψιμο συντηρητισμό της εποχής.