Bitcoin και παγκόσμια ηγεμονία: Το παράδειγμα της «τουλίπας»

Για πρώτη φορά από τον Ιούνιο του 2022, το Bitcoin σκαρφάλωσε πάνω από τα 30.000 δολάρια. Η αύξηση της τιμής του σημαντικότερου κρυπτονομίσματος από το ενδιάμεσο χαμηλό του φθινόπωρου του 2022, ξεπέρασε συνολικά το 90%.

Μια θετική περίοδος φαίνεται να ανοίγει ξανά για τα κρυπτονομίσματα. Αρκετά είναι τα στοιχεία που οδήγησαν σε νέα απότομη άνοδο του Bitcoin και μαζί του και πολλών άλλων κρυπτονομισμάτων. Το ράλι έρχεται μετά από μια δύσκολη περίοδο για τα κρυπτονομίσματα μετά τις χρεοκοπίες των Terra Luna, FTX, Three Arrows Capital και την κατάρρευση δύο συνδεδεμένων τραπεζών, της Silvergate και της Signature.

Το Bitcoin είναι βέβαια ακόμα μακριά από τα υψηλά των 67.000 δολαρίων του Νοεμβρίου του 2021, αλλά για πρώτη φορά, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, υπάρχει ένα στοιχείο που συνδέει τα κρυπτονομίσματα με τις παραδοσιακές αγορές. Στην πραγματικότητα, τα κρυπτονομίσματα ενισχύονται από την υπόθεση ότι οι κεντρικές τράπεζες και κυρίως η Fed μπορούν να χαλαρώσουν τη νομισματική σύσφιξη. Από τη μια πλευρά, τα κρυπτονομίσματα θεωρούνται στην πραγματικότητα μια μακροπρόθεσμη επένδυση και από την άλλη, το κόστος αναχρηματοδότησης τα βαραίνει πολύ. Επομένως μια πιθανή μελλοντική πτώση των επιτοκίων θα βοηθήσει το Bitcoin.

«Ασφαλές καταφύγιο»;

Το ενδιαφέρον είναι ότι τα κρυπτονομίσματα θα μπουν στο επίκεντρο της προεκλογικής διαμάχης στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024.

Απέναντι στον Τζο Μπάιντεν, τα «φαβορί» από την πλευρά των Ρεπουμπλικανών είναι ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει γίνει πολύ απαισιόδοξος για το δολάριο, και ο σημερινός Κυβερνήτης της Φλόριντα, Ρον Ντε Σάντις, ο οποίος δεν βλέπει αρνητικά τα κρυπτονομίσματα.

Όμως, από την πλευρά των Δημοκρατικών, ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ (ανιψιός του δολοφονηθέντος προέδρου Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι) θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον Τζο Μπάιντεν, εάν ο σημερινός πρόεδρος αποφασίσει τελικά να μην είναι ξανά υποψήφιος. Και αυτός ο Κένεντι φαίνεται να είναι περισσότερο υπέρ του Bitcoin!

Ο Ρόμπερτ Κένεντι τάχθηκε μάλιστα κατά του MNBC, του ψηφιακού νομίσματος που ανακοίνωσε τον Μάρτιο η Fed, στο πλαίσιο του προγράμματος εκσυγχρονισμού FedNow. Αυτό θα ήταν ένα πρώτο βήμα για να γίνουν πιο «ρευστές»  οι ψηφιακές συναλλαγές της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, προς ένα ψηφιακό νόμισμα της Fed.

Αλλά ο Ρόμπερτ Κένεντι επικρίνει ακριβώς αυτή την πορεία προς ένα MNBC, το οποίο -όπως λέει – θα επέτρεπε στους κεντρικούς τραπεζίτες να συνεχίσουν (ακόμα και να ενισχύσουν) τον ανθυγιεινό και καταστροφικό παρεμβατισμό τους στο νόμισμα και την οικονομία. «Ο ισχυρισμός ότι το FedNow δεν είναι το πρώτο βήμα προς ένα MNBC θα ήταν πιο εύκολο να χωνευτεί, αν δεν γνωρίζαμε το συνεχές μπαράζ της κυβέρνησης Μπάιντεν κατά των κρυπτονομισμάτων», λέει ο Ρόμπερτ Κένεντι και προσθέτει: «Μεταξύ 2008 και 2022, η Fed συνεργάστηκε με μια χούφτα μεγάλες τράπεζες για να εκτυπώσει 10 τρισεκατομμύρια δολάρια, προς όφελος των Banksters». Ο Ρόμπερτ Κένεντι προχωρά ακόμη παραπέρα και θεωρεί το Bitcoin και τα αποκεντρωμένα κρυπτονομίσματα ως μια απόδραση από τα παραδοσιακά νομισματικά συστήματα, που βασίζονται στην αποκλειστική εμπιστοσύνη των κρατών. «Τα κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin δίνουν στο κοινό μια διέξοδο για να αποφύγει τη ζώνη εκτόξευσης όταν αυτή η φούσκα (εκτύπωση χρημάτων της κεντρικής τράπεζας) αναπόφευκτα σκάσει», υποστηρίζει ο Δημοκρατικός πολιτικός.

Από το δολάριο στο Bitcoin;

Την ίδια ώρα, συζητείται από διάφορους οικονομολόγους η ιδέα ενός σημαντικού παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος που δεν θα ελέγχεται από κανένα εθνικό κράτος. Μια ιδέα καθόλου νέα, καθώς στο πλαίσιο της διάσκεψης του Μπρέτον Γουντς, ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς πρότεινε την ιδέα της δημιουργίας μιας υπερεθνικής νομισματικής μονάδας, με την ονομασία «Bancor», η οποία θα υποστηριζόταν από χρυσό. Το σχέδιο αυτό δεν στηρίχθηκε τότε βέβαια από την Ουάσιγκτον. Ουδείς λογικός πολιτικός και δη Αμερικανός, θα έχανε την ευκαιρία να επιτύχει την παγκόσμια νομισματική και χρηματοοικονομική υπεροχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ως λάφυρο. Σήμερα πάντως, με τη διαφαινόμενη υποχώρηση της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ, η άνοδος του Bitcoin επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά το υποθετικό σενάριο ενός αποεθνικοποιημένου παγκόσμιου νομίσματος που δεν μπορεί να ελεγχθεί μονομερώς σύμφωνα με τα ιδιαίτερα συμφέροντα ενός μεμονωμένου κράτους.

Ως εκ τούτου, ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι η ηγεμονική θέση του δολαρίου δεν θα κληρονομηθεί από άλλο εθνικό νόμισμα, αλλά με μια ασυνήθιστη νέα γενιά νομισματικών περιουσιακών στοιχείων. Και ως το πιο εμβληματικό κυβερνονόμισμα ‒ το Bitcoin θα μπορούσε να γίνει ένα από τα μεγαλύτερα αποθεματικά νομίσματα. Στην πραγματικότητα, από τότε που δημιουργήθηκε, οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Bitcoin διακατέχονται από ένα ελευθεριακό όνειρο για ένα νόμισμα χωρίς σύνορα που θα είναι ελεύθερα διαθέσιμο σε όλους ως εναλλακτική λύση.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές σε αυτό το σημείο εάν το Bitcoin και παρόμοια μη κρατικά νομίσματα στον κυβερνοχώρο, θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη μοίρα της παγκόσμιας ηγεμονίας.

Νόμισμα και ισχύς

Η ιστορική καταγραφή δείχνει μια ισχυρή συμβιωτική σύνδεση μεταξύ της αρχιτεκτονικής των διεθνών νομισματικών συστημάτων και της πολιτικής πραγματικότητας που σχετίζεται με την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.

Τα μεγάλα αποθεματικά νομίσματα εκδίδονταν πάντα από ηγεμονικές μεγάλες δυνάμεις και καλύπτονταν από την ισχύ που παρέχουν αυτές οι ανώτερες θέσεις. Αυτό συμβαίνει από την εποχή της αθηναϊκής δραχμής ως το αμερικανικό δολάριο. Θεωρητικά, ένα εικονικό νόμισμα όπως το Bitcoin θα μπορούσε να εξελιχθεί και ενδεχομένως να λειτουργήσει ως ένα στοιχείο που εκτελεί όλους τους ρόλους που σχετίζονται με τα χρήματα σε παγκόσμια κλίμακα: μέσο ανταλλαγής, λογιστική μονάδα και αποθήκευση αξίας.

Ωστόσο, η ιδέα ότι το Bitcoin θα γίνει ένα σημαντικό αποθεματικό νόμισμα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Υπάρχουν εύλογες αμφιβολίες που υποκινούνται από τεχνικά, οικονομικά και πολιτικά εμπόδια. Το Bitcoin συμπεριφέρεται περισσότερο σαν ένα ασταθές κερδοσκοπικό περιουσιακό στοιχείο χωρίς εσωτερική αξία που διαπραγματεύεται για γρήγορα κέρδη και συνήθως ανταλλάσσεται με πιο παραδοσιακές μορφές πλούτου.

Η κρίση της «τουλίπας»

Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ακόμη και ότι το Bitcoin μπορεί να πυροδοτήσει μια κερδοσκοπική φούσκα της οποίας η τελική κατάρρευση θα αντικατοπτρίζει τις αναλογίες και την τροχιά της κερδοσκοπικής φρενίτιδας της «τουλιπομανίας» που κυριάρχησε στην Ολλανδική Χρυσή Εποχή, όταν το Άμστερνταμ λειτουργούσε ως το κορυφαίο οικονομικό κέντρο στον κόσμο.

Οι Ολλανδοί λοιπόν, οι οποίοι ανέπτυξαν πολλές από τις πρακτικές της σύγχρονης χρηματοοικονομικής, δημιούργησαν μια οργανωμένη αγορά για ανθεκτικούς βολβούς τουλίπας. Η Ολλανδία λοιπόν καθιερώνοντας μια φιλελεύθερη και σταθερή νομισματική πολιτική, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κράτη εκείνης της εποχής, προσέλκυσε κεφάλαια από ολόκληρο τον κόσμο, τα οποία σε συνδυασμό με την περιστασιακή κατάσχεση του φορτίου μιας ισπανικής γαλέρας, αύξησαν δραματικά το απόθεμα χρήματος της οικονομίας, το οποίο με τη σειρά του επενδύθηκε στο κατ’ εξοχήν είδος πολυτελείας της εποχής, την τουλίπα, εκτοξεύοντας την τιμή της στα ύψη.

Τα συμβόλαια διαπραγματεύονταν κυρίως σε αίθουσες πανδοχείων. Η διαπραγμάτευση αυτή είχε πολλά από τα χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης χρηματοοικονομικής συναλλαγής, συγκεκριμένο χρόνο, τυποποιημένα έγγραφα, προμήθειες στους μεσάζοντες.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 1636-37 οι τιμές της τουλίπας ανέβηκαν με ιλιγγιώδη ρυθμό, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα την είσοδο στην αγορά κερδοσκόπων που δεν είχαν σκοπό να αγοράσουν πραγματικούς βολβούς, αλλά μόνο να τους μεταπωλήσουν για να αποκομίσουν κέρδος. Η κερδοσκοπία έφτασε στα ύψη με κάποιους βολβούς να αλλάζουν χέρια, στα χαρτιά πάντα, μέχρι και δέκα φορές τη μέρα. Η τιμή ενός βολβού έφτασε να αξίζει όσο οι μισθοί ενός εξειδικευμένου εργάτη για 10 χρόνια. Κόσμος πουλούσε τις περιουσίες του για την απόκτηση ενός βολβού με σκοπό να τον μεταπωλήσει. Στις 3 Φεβρουαρίου 1637 η τιμή του βολβού τουλίπας έφτασε στο απόγειό της. Εκείνη τη στιγμή ένα φαινομενικά τυχαίο γεγονός έδωσε το έναυσμα της κατάρρευσης. Μια δημοπρασία στο Χάρλεμ ακυρώθηκε όταν οι αγοραστές δεν εμφανίστηκαν, πιθανότατα λόγω ενός ξεσπάσματος βουβωνικής πανώλης στην περιοχή. Η πτώση πήρε μορφή χιονοστιβάδας. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα η τιμή του βολβού τουλίπας είχε εξισωθεί με το βολβό του κρεμμυδιού.

Τι όμως συνέβη στην πραγματικότητα; Πολλοί συντελεστές συνέβαλαν. Η Ολλανδία, όπως και ολόκληρη η Ευρώπη μαστιζόταν εκείνη την εποχή από την επιδημία πανώλης. Σε μια περίοδο που κανείς δεν μπορούσε να είναι βέβαιος ότι θα επιζήσει μετά από μερικές εβδομάδες, η ανάληψη ρίσκων δεν ήταν και τόσο παράλογη.

Η κρίση της τουλίπας αποτελεί δίδαγμα για το γεγονός ότι  στην οικονομία μπορεί εύκολα να ισχύσει ο κανόνας του μεγαλύτερου ηλιθίου. Ένας επενδυτής προβαίνει σε μια επένδυση γνωρίζοντας ότι το αντικείμενο που αποκτά είναι υπερτιμημένο με την ελπίδα να βρεθεί κάποιος περισσότερο ηλίθιος από αυτόν που θα αγοράσει σε μεγαλύτερη τιμή…