Από την επιστολή Τζόνσον στο σήμερα

Στη μεγάλη κρίση του Κυπριακού, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας, στις αρχές Ιουνίου 1964, πήρε την απόφαση να εισβάλει ο τουρκικός στρατός στη Μεγαλόνησο και δόθηκε η εντολή για τις σχετικές προπαρασκευαστικές ενέργειες. Οι ΗΠΑ αμέσως παρενέβησαν και ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον, στις 5 Ιουνίου 1964, απέστειλε επιστολή στον Ισμέτ Ινονού για να αποτρέψει την εισβολή. Ο τόνος της συγκεκριμένης επιστολής που επέσειε τις συνέπειες που μπορούσε να έχει για την Τουρκία μια τέτοια ενέργεια, οδήγησε τη στρατιωτική και την πολιτική ηγεσία της στη ματαίωση του εγχειρήματος. Η ουσιαστικότερη προειδοποίηση που τη ζύγισε καλά η τουρκική πλευρά ήταν πως οι ΗΠΑ δεν θα προστάτευαν την Τουρκία, αν η Σοβιετική Ενωση, εξαιτίας της εισβολής, επενέβαινε στον πόλεμο υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η απόβαση ματαιώθηκε, όμως οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις πληγώθηκαν.

Εκτοτε οι ΗΠΑ ποτέ δεν προσπάθησαν με μια ανάλογη κίνηση να τιθασεύσουν τον τυχοδιωκτισμό των γειτόνων μας και να αποτρέψουν τόσο την εισβολή στην Κύπρο –και στις δύο φάσεις της– όσο και την κρίση στα Ιμια. Παρενέβησαν αφού η Τουρκία πέτυχε τους στόχους της. Ηταν προφανές πως το χαρτί της πρόληψης δεν ήταν διατεθειμένοι οι ηγέτες των ΗΠΑ να το ξαναπαίξουν μετά την επιστολή Τζόνσον. Αυτά έγιναν όσο η Τουρκία ήταν ένα πιστό μέλος του ΝΑΤΟ χωρίς, η αυτονομία που είχε κατακτήσει, να απειλεί τη συνοχή της συμμαχίας.

Σήμερα η κατάσταση στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας είναι τεταμένη. Μπορεί ο Τζο Μπάιντεν να κινηθεί, mutatis mutandis, όπως ο Λίντον Τζόνσον το 1964; Αυτές οι καλοζυγισμένες δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για ειρηνική επίλυση των διαφορών είναι αρκετές για να τιθασεύσουν την Τουρκία; Οι όροι Μενέντεζ πρακτικά έχουν καμιά αξία; Η Τουρκία το 1974 χρησιμοποίησε όπλα της αμερικανικής βοήθειας, κατά παράβαση της σχετικής διμερούς συμφωνίας. Και τι έγινε; Η ποινή ήταν ένα βραχύβιο εμπάργκο όπλων, αλλά το 36% της Κύπρου παραμένει υπό κατοχή. Αν τελικά παραλάβει τα αναβαθμισμένα F-16 κανένας Μενέντεζ δεν θα τη σταματήσει, αν αποφασίσει να τα χρησιμοποιήσει κατά της Ελλάδας. Ας μην έχουμε αυταπάτες. Ο μόνος αποτρεπτικός παράγοντας είναι η ισχύς μας.