Ακροβατεί στο ρήγμα ο Ερντογάν

Tα γραφεία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ταγίπ Ερντογάν στην Αντιόχεια υπέστησαν ζημιές, αλλά δεν κατέρρευσαν. Μια άλλη κατάρρευση, δημοσκοπική, λόγω της λαϊκής δυσαρέσκειας, προσπαθεί να αποφύγει ο Τούρκος πρόεδρος με δεκάδες προσαγωγές και συλλήψεις εργολάβων. Φωτ. Emily Garthwaite / The New York Times

Δύο εβδομάδες μετά τον καταστροφικό σεισμό της Τουρκίας, κυβέρνηση και πολίτες προσπαθούν να ξεπεράσουν το σοκ. Παρά τις κυβερνητικές δηλώσεις, οι περισσότεροι κάτοικοι με τους οποίους συνομιλήσαμε σε όλες τις σεισμόπληκτες περιοχές, αλλά και πολλοί αξιωματούχοι, διαπιστώνουν πως τις πρώτες δύο ημέρες μετά τους σεισμούς των 7,8 και 7,6 Ρίχτερ, ο κρατικός μηχανισμός άργησε να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Σε πόλεις όπως η Αντιόχεια και το Αντιγιαμάν, οι προσπάθειες απεγκλωβισμού ξεκίνησαν αργά, ύστερα από 60 ώρες. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες έμειναν στους δρόμους αβοήθητοι και εγκατέλειπαν τις περιοχές δίχως καμιά οργάνωση.

O κρατικός μηχανισμός κατάφερε να ανασυνταχθεί έπειτα από πολλές ώρες και μόλις την τρίτη ημέρα έγινε αισθητή η παρουσία και των σωστικών συνεργείων και της κρατικής αρωγής, αλλά και των δυνάμεων ασφαλείας. Ο στρατός εμφανίστηκε στους δρόμους των πόλεων την τέταρτη ημέρα.

Στην αντιπολίτευση δίνουν συγκεκριμένα παραδείγματα του προβλήματος. Ενώ όλα τα σεισμολογικά κέντρα του κόσμου μιλούσαν για σεισμό μεγέθους 7,8 Ρίχτερ, η Υπηρεσία Αντιμετώπισης Φυσικών Καταστροφών της Τουρκίας (ΑFAD) επέμενε επί 6 ώρες να μιλάει για 7,4 Ρίχτερ. Αναθεώρησε το μέγεθος του σεισμού το μεσημέρι της Δευτέρας της 6ης Φεβρουαρίου, στα 7,7 Ρίχτερ.

Τη 10η ημέρα του σεισμού ο εκπρόσωπος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης κήρυξε ως σεισμόπληκτη την πόλη Ελαζίγ. Τις πρώτες ημέρες κανένας δεν είχε αναφερθεί σε ζημιές εκεί, γεγονός που δείχνει πως ο κρατικός μηχανισμός καθυστέρησε να αντιληφθεί το μέγεθος της καταστροφής. Ωστόσο, όλοι παραδέχονται πως πράγματι ο σεισμός της Τουρκίας είναι, όπως δήλωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, «η καταστροφή του αιώνα» και πράγματι η τουρκική κυβέρνηση τώρα προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές. Εχει στείλει μεγάλη βοήθεια, έχει λάβει σοβαρά μέτρα, αλλά χρειάζεται ακόμη χρόνο και χρήμα.

Από το 1999 στο 2023

Στο πολιτικό σκέλος η εικόνα του προέδρου της Τουρκίας, όπως υποστηρίζει η αντιπολίτευση, ήταν εντελώς διαφορετική σε σχέση με αυτήν που είχε στον καταστροφικό σεισμό του 1999. Τότε ο κ. Ερντογάν είχε αποφυλακιστεί και ως απλός πολιτικός είχε επισκεφθεί τις σεισμόπληκτες περιοχές και είχε διάλογο με τους πολίτες μέσα στους καταυλισμούς. Σε αυτόν τον σεισμό ο κ. Ερντογάν επισκέφθηκε τις σεισμόπληκτες πόλεις αλλά, όπως αναφέρουν στον αντιπολιτευόμενο Τύπο, είχε διάλογο με ελάχιστους πολίτες. Αντιθέτως επισκέφθηκε κρατικούς φορείς, πήγε στις νομαρχίες και γραφεία της AFAD και έκανε δηλώσεις στον Τύπο μόνο από εκεί. Ο πρόεδρος της Τουρκίας, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, επιχείρησε να κρατήσει αποστάσεις από τον λαό και να αυτοπροστατευθεί από πιθανές διαμαρτυρίες. Στα τηλεοπτικά δίκτυα της Τουρκίας κάποιοι αναλυτές παρατηρούσαν πως ο Ερντογάν επισκέφθηκε τις κατεστραμμένες από τον σεισμό περιοχές φορώντας κοστούμι και γραβάτα, τονίζοντας πως αυτό δεν βοηθάει την εικόνα του την ώρα που υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες νεκροί, τραυματίες και άστεγοι. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του, δε, στις σεισμόπληκτες περιοχές, για να παρηγορήσει τους πολίτες δήλωσε ότι «αυτά είναι πράγματα που είναι στο σχέδιο της μοίρας».

Ομως, στην αντιπολίτευση του υπενθυμίζουν τις δηλώσεις του το 2003 μόλις είχε αναλάβει πρωθυπουργός, όταν μετά τον σεισμό στην περιοχή της πόλης Μπινγκιόλ είχε δηλώσει ότι «πίσω από την κλοπή υλικών στα κτίρια κρύβεται η ηθική κλοπή, η κλοπή από τη δημοκρατία, το νόμιμο λαθρεμπόριο, οι πολιτικοί πορτοφολάδες και η παραχάραξη της δημόσιας διοίκησης. Αυτό το περιστατικό αποκάλυψε με όλη του τη γύμνια πώς η δημόσια αρχή χρησιμοποίησε τους κρατικούς πόρους. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να ξεπεραστεί ως μοίρα».

Παρότι οι Ευρωπαίοι συνέδραμαν τις πρώτες ημέρες, ο Τούρκος πρόεδρος ευχαρίστησε ονομαστικά μόνο τον εμίρη του Κατάρ.

Στην παρούσα φάση θεωρείται δεδομένο πως υπάρχει λαϊκή δυσαρέσκεια και οι δεκάδες προσαγωγές και συλλήψεις εργολάβων δεν είναι αρκετές για να την εκτονώσουν, καθώς μέχρι στιγμής κανένας δεν έχει αναλάβει την ευθύνη, ούτε για τις κακές κατασκευές, αλλά ούτε και για τη διαχείριση του σεισμού.

Οι εκλογές

Από την κυβερνητική παράταξη υπήρξαν σκέψεις και σκόπιμες διαρροές στα μέσα ενημέρωσης για αναγκαία αναβολή των προεδρικών εκλογών. Θεωρούν πως η συγκυρία δεν είναι κατάλληλη για εκλογές, ενώ αναλυτές εκτιμούν πως πρέπει να υπάρχουν (κρυφές) δημοσκοπήσεις που δείχνουν πτώση στα ποσοστά της κυβερνητικής συμμαχίας. Ωστόσο τα κόμματα της αντιπολίτευσης ξεκαθαρίζουν πως αυτό δεν μπορεί να συμβεί με κυβερνητική απόφαση. Ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τόνισε πως το Σύνταγμα της Τουρκίας προβλέπει την αναβολή των εκλογών μόνο σε κατάσταση πολέμου και πως σε περίπτωση που το Ανώτατο Συμβούλιο Εκλογών επιχειρήσει να πάρει απόφαση αναβολής, τότε αυτό θα ισοδυναμεί με «πολιτικό πραξικόπημα». Ειδικοί τονίζουν πως μόνο το Κοινοβούλιο μπορεί να πάρει μια τέτοια απόφαση, αλλά είναι απαραίτητη και η συναίνεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Το πιθανότερο σενάριο, με τα σημερινά δεδομένα, είναι οι εκλογές να διεξαχθούν στις 18 Ιουνίου και όχι στις 14 Μαΐου, όπως είχε ανακοινώσει ο Ερντογάν.

Υποσχέσεις

Η κυβέρνηση υπόσχεται πως από τον Μάρτιο θα ξεκινήσουν οι κατασκευές των πρώτων 33.000 κατοικιών, ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας ανέφερε πως θα έρθουν 10.000 κοντέινερ από το Κατάρ που είναι έτοιμα για να κατοικηθούν, καθώς είχαν χρησιμοποιηθεί στο Μουντιάλ, και δίνει οικονομική βοήθεια στους σεισμοπλήκτους.

Στην Αγκυρα διαπιστώνουν πως η μεγαλύτερη ουσιαστική βοήθεια ήρθε από την Ευρώπη. Το ερώτημα που θέτουν όμως οι αναλυτές είναι αν ο Ερντογάν θέλει να προσεγγίσει τη Δύση, την οποία μέχρι και πριν από τον σεισμό κατηγορούσε.

Και ο ίδιος αλλά και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ευχαρίστησαν όλες τις χώρες για την ανθρωπιστική βοήθεια που προσέφεραν. Εντύπωση πάντως προκαλεί πως και οι δύο έκαναν ξεχωριστές αναφορές στο Κατάρ και στον σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμέντ αλ Θανί, ο οποίος ήρθε στην Τουρκία για να συναντηθεί αυτοπροσώπως με τον Ερντογάν. Δεν έγινε όμως καμία ιδιαίτερη αναφορά στον στενό σύμμαχο της Τουρκίας, τον Βλαντιμίρ Πούτιν, που σε λίγους μήνες αναμένεται να εγκαινιάσει τον πυρηνικό σταθμό Ακούγιου στη νότια Τουρκία.

Την ίδια στιγμή, η αναμενόμενη σημερινή άφιξη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν στην Τουρκία θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς μπορεί να σηματοδοτήσει μια νέα σελίδα στην τραυματισμένη σχέση της Τουρκίας με τη Δύση.